Các giải pháp xử lý thu gom nước mưa
Vấn đề ngập lụt đô thị ở Việt Nam được cho là từ những nguyên nhân chính: Do lượng nước mưa lớn đổ xuống bề mặt đô thị trong thời gian ngắn, hệ thống thoát nước đô thị không thoát kịp, tốc độ đô thị hóa nhanh chóng dẫn đến phần lớn diện tích mặt đất có thể thấm nước mưa giảm, hệ thống hồ điều tiết nước mưa ngày càng bé và biến mất, mực nước ngầm ngày càng thấp, gây lún sụt, hạ thấp độ cao trung bình của nhiều khu vực…
Tại Hội thảo Giải pháp thu gom, tái sử dụng nước mưa, giúp giảm thiểu ngập lụt đô thị vừa được tổ chức, Công ty Cổ phần phát triển năng lượng Sơn Hà – SHE (một công ty thành viên của Tập đoàn Sơn Hà) đã giới thiệu hai giải pháp xử lý: phân tán và tập trung. Với giải pháp phân tán, doanh nghiệp cho rằng cần xây dựng bể chứa nước ngầm tại nhà riêng, dung tích từ 2 – 10m3. Bể chứa nước ngầm này sẽ có vai trò trung gian, chứa nước mưa thu gom từ mái nhà, sau khi đầy mới chảy ra hệ thống cống. Theo ước tính, với hàng trăm nghìn công trình nhà riêng, lượng nước mưa giữ lại có thể đạt tới 500.000 m3 mỗi trận mưa. Giải pháp tập trung: Xây dựng bể chứa nước mưa dung tích lớn (50m3 đến hàng trăm m3) tại các công trình lớn: khách sạn, trường học, bệnh viện, nhà hàng, sân vận động, nhà chung cư… Đáp ứng yêu cầu dung tích lớn, bể chứa nước mưa này được lắp ghép theo modul, ghép nối từ nhiều chi tiết, giúp vận chuyển, thi công thuận tiện, nhanh chóng. Hai giải pháp này phù hợp điều kiện đặc thù của Việt Nam, hỗ trợ hệ thống thoát nước đô thị vào thời điểm bắt đầu mỗi cơn mưa, giảm thiểu ngập lụt và tái sử dụng nước mưa hiệu quả, tiết kiệm tài nguyên nước. Nước mưa được tích trữ trong các bể ngầm có thể sử dụng làm nước cấp cho các hoạt động không yêu cầu chất lượng nước cao như: tưới cây, rửa xe, làm mát đường, cảnh quan du lịch… Tuy nhiên, để triển khai các giải pháp này có hiệu quả trên diện rộng, cần phải có sự tham gia của cơ quan quản lý nhà nước trong việc ban hành quy định xây dựng công trình, khuyến nghị người dân lắp đặt bể chứa nước mưa có thể tích chứa tương ứng diện tích mặt đất chiếm dụng. Trường hợp công trình lớn không có đủ diện tích lắp đặt bể chứa nước mưa ngầm, thành phố có thể hỗ trợ bằng việc cho mượn các vị trí ngầm chưa sử dụng như công viên, bãi đỗ xe, khu vui chơi ngoài trời… Công ty Cổ phần phát triển năng lượng Sơn Hà – SHE khởi nghiệp từ sản phẩm Thái Dương Năng (máy nước nóng năng lượng mặt trời), sau gần 15 năm xây dựng và phát triển, SHE đã trở thành một trong những doanh nghiệp tiên phong trong lĩnh vực phát triển năng lượng sạch ở Việt Nam. Hiện doanh nghiệp đang vận hành một nhà máy sản xuất quy mô lớn với sản lượng sản xuất hàng năm là 100.000 sản phẩm. Các dòng sản phẩm của SHE tập trung vào xây dựng cuộc sống xanh, thân thiện với môi trường như: máy nước nóng năng lượng mặt trời, heatpump, máy lọc nước, lọc nước tổng, bể nước ngầm chất liệu mới. Nhìn vào tình trạng khan hiếm nước ngày càng nghiêm trọng đang diễn ra ở nhiều nơi, người ta dễ nghĩ Việt Nam đang thiếu nước. Nhưng PGS.TS Đoàn Văn Cánh, Chủ tịch hội Địa chất thủy văn Việt Nam cho rằng chúng ta không thiếu nước mà chính xác hơn là chưa biết cách khai thác hợp lý, ví dụ như tích nước trong mùa mưa để phân bổ lại trong mùa khô. Giải pháp mà ông cùng các đồng sự đưa ra sẽ góp phần giải quyết được nghịch lý này. Thu và trả nước vào lòng đất Nhưng đấy là nói vào mùa mưa, và chúng ta không giữ được lượng nước này cho đến mùa khô. Tây Nguyên có đặc điểm riêng không giống nơi nào khác là toàn bộ hệ thống sông và nước dưới đất đều hình thành từ nước mưa chứ không nhận nước từ Lào, Campuchia hay
Trung Quốc. Gần 80% lượng nước mưa xuống thoát ra dòng chảy mặt trên các hệ thống sông chính là Sê San, Sêrêpok đưa nước sang sông Mekong, Đồng Nai và Sông Ba chảy ra biển, một phần bốc hơi và chỉ còn một chút ngấm xuống đất, lại liên tục bị hút lên thì sẽ cạn. Vấn đề ở đây không phải là Tây Nguyên thiếu nước mà là thiếu giải pháp quy hoạch, điều phối nguồn nước giữa các mùa, thiếu giải pháp về công nghệ lưu giữ nước để nguồn nước vào mùa mưa được giữ lại, khai thác sử dụng vào mùa khô. Vì vậy,
việc cần phải làm chính là giữ lượng nước dồi dào này, cho ngấm xuống đất. Cách tiếp cận này không chỉ cấp thiết với Tây Nguyên mà còn cần cho nhiều vùng nữa. Đã có nhiều đề tài đưa ra phương án giải quyết vấn đề này rồi, thưa ông? Chúng tôi đã đề xuất phương án phải bổ cập nước vào lòng đất thông qua bể chứa và các mũi khoan đưa nước từ trên mặt đất vào tầng chứa nước để chống úng ngập mặt đất và lấp đầy khoảng không gian tầng chứa nước “bị tháo khô” do hạ thấp mực nước trong quá trình khai thác nước. Những giải pháp thu gom nước mưa từ mái
nhà, đường phố thoát nước vào lòng đất đã được xây dựng ở hầu khắp các thành phố của Anh, Mỹ, Úc, Đan Mạch, Hà Lan, đặc biệt ở Ấn Độ, Banglades, Nepal, Hawaii – những nước có điều kiện khí hậu, mưa nhiều tương tự như ở Việt Nam. Những nội dung chính của vấn đề này đã được chúng tôi công bố trong nhiều bài báo, báo cáo khoa học và sách chuyên khảo. Giải pháp này đã được ứng dụng trong thực tế chưa? Chúng tôi làm nhiều rồi chứ. Ở Tây Nguyên, chúng tôi xây dựng các công trình thu gom nước mưa đưa vào lòng đất tại năm địa điểm thuộc các tỉnh Gia Lai, Đăk Lăk và Lâm Đồng. Ví dụ chúng tôi đã làm ba lỗ khoan, trong đó có hai lỗ khoan đưa nước xuống, một lỗ khai thác nước lên ở huyện Bảo Lộc, Lâm Đồng. Một ví dụ khác ở Chư Pah, Gia Lai, ngay trường Dân tộc nội trú, nơi bao nhiêu năm không có nước, chúng tôi tiến hành khoan hai lỗ, một lỗ khoan đưa nước xuống, biến tầng chứa nước nghèo nước thành tầng có thể khai thác được, một lỗ khoan đưa nước lên để sử dụng. Công trình được làm từ năm 2009, năm ngoái chúng tôi vào khảo sát, cây cối xanh tốt, đủ nước sử dụng. Ngay tại Hà Nội, chúng tôi khảo sát, đánh giá tính khả thi, thử nghiệm một lỗ khoan sâu 90 mét, đưa nước vào tầng nước ngầm ở một tòa nhà số 36A trên đường Phạm Văn Đồng. Nước mưa được thu gom và xử lý lọc, sau đó đưa mẫu nước mưa đi xét nghiệm, đảm bảo chất lượng. Tôi tiếc nhất là mặc dù đã kiến nghị nhiều năm nay, tại nhiều diễn đàn khoa học nhưng Hà Nội không triển khai được các giải pháp này. Hà Nội rất cần thu gom nước, không chỉ trả nước lại
cho tầng ngậm nước mà sẽ giải quyết ngay được tình trạng lụt lội do úng nước mưa lâu nay (nói thêm một chút là điều kiện tầng chứa nước đang khai thác sử dụng của Hà Nội có thành phần cuội sỏi, khi khoan xuống sẽ hút nước nhanh, rất phù hợp cho giải pháp này). Ông vừa nói tới công tác quy hoạch và vấn đề tầng nước ngầm, cụ thể như thế nào? Trước hết công tác quy hoạch xây dựng một
thành phố phải xem xét đến mọi khía cạnh, trong đó phải xét đến đặc điểm địa chất thủy văn của vùng. Thế nhưng các quy hoạch đô thị không đưa các giải pháp này vào, quy hoạch đô thị họ không quan tâm tới nước ngầm mà mới chỉ quan tâm đến nền đất thôi, xây một ngôi nhà cao tầng họ điều tra về đất nền, nhưng tài nguyên nước thì không để ý, nên hệ quả là mùa thừa ngập úng, nhưng tạnh mưa cái là hết nước như ta đang phải gánh chịu. Nghiên cứu đề xuất các tiêu chí và phân vùng khai thác bền vững, bảo vệ tài nguyên nước dưới đất vùng đồng bằng Bắc Bộ và đồng bằng Nam Bộ, trong chương trình KC.08/11-15 về Nghiên cứu KH&CN phục vụ bảo vệ môi trường và phòng tránh thiên tai; Nghiên cứu cơ sở khoa học và đề xuất giải pháp thu gom nước mưa đưa vào lòng đất phục vụ chống hạn và bổ sung nhân tạo nước dưới đất vùng Tây Nguyên, Đề tài độc lập cấp nhà nước mã số ĐTĐL.2007G/44. Phương Hoa |