Bánh dùng trong trà đạo nhật là bánh gì năm 2024

Nhắc đến đất nước Nhật Bản – một đất nước có nền văn hóa lâu đời với nhiều điểm độc đáo, trong đó không thể không nhắc đến văn hóa trà đạo Nhật Bản. Trà đạo không chỉ đơn giản là uống trà mà còn là cách thưởng trà và sự tỉ mỉ trong từng công đoạn chuẩn bị các dụng cụ, nguyên liệu pha trà. Chính vì thế mà văn hóa trà đạo ở Nhật là cả một nghệ thuật tinh tế, cầu kỳ ẩn chứa cả phong cách sống trong cách thưởng trà.

Nghệ thuật uống trà trong văn hóa Nhật Bản từ lâu đã trở thành một nét đẹp độc đáo làm nên “thương hiệu” cho đất nước mặt trời mọc.

• Xem thêm: văn hóa ẩm thực nhật bản

Mục lục

Tìm hiểu chung về trà đạo Nhật Bản

1. Tìm hiểu về trà đạo Nhật Bản là gì?

Trà đạo trong tiếng Nhật được hiểu là “lối uống trà” gọi là “chanoyu” hoặc “sado”. Xuất thân từ những hoạt động phục vụ thức uống đơn giản cho khách hàng, trà đạo dần được biết đến như một hình thức nghệ thuật biểu diễn về quy trình chuẩn bị và cách thức để pha chế trà.

Trà đạo

2. Nguồn gốc lịch sử trà đạo Nhật Bản ra đời như thế nào?

Vào thế kỷ 12, một cao tăng người Nhật tên Eisai đã sang Trung Hoa tham gia một khóa học đạo. Chính ông là người viết ra cuốn sách “Khiết trà dưỡng sinh khí” nói về các thú uống trà. Khi trở về nước, vị sư này đã mang theo một loại bột trà xanh (matcha) cùng một số hạt trà về trồng ở sân chùa. Nói về matcha, thời đó chỉ được sử dụng như một vị thuốc, sau đó dần trở thành một thức uống xa hoa chỉ dành cho giới thượng lưu sử dụng.

Một số quy tắc của một buổi tiệc trà dần được hình thành bởi giới Samurai là giai cấp thống trị ở Nhật lúc bấy giờ. Nhà sư Sen no Rikyu – một trong những thương nhân giàu có đã kế thừa và hoàn thiện lễ nghi của một buổi tiệc trà. Cuối thời Edo (1603-1868), thưởng trà đạo là đặc quyền của nam giới. Đến thời Meiji (1868-1912) thì phụ nữ chính thức được tham gia vào tiệc trà.

Với công dụng thư giãn cùng hương thơm, hương vị đặc biệt hấp dẫn nhiều người Nhật đến với bộ môn nghệ thuật này. Dần dần, uống trà được người Nhật cải tiến kết hợp cùng tinh thần thiền để nâng cao nghệ thuật thưởng trà.

Ngày nay, trà đạo Nhật Bản dần trở thành nét văn hóa đặc biệt nổi tiếng trên thế giới nhờ sự tinh tế cùng ý nghĩa sâu xa của nó.

• Xem thêm: Quy trình tắm Onsen Nhật Bản

3. Ý nghĩa của trà đạo Nhật Bản như thế nào?

Ý nghĩa của trà đạo Nhật Bản được biết đến thông qua hình thức chuẩn bị, pha chế cùng một số nghi thức trà đạo. Điều này giúp trà nhân đưa tâm trở về, hòa vào nét mộc mạc của tự nhiên, thân – tâm – trí được thanh tịnh. Đó là ý nghĩa hàng đầu của việc thưởng trà, không chỉ đơn thuần là cảm nhận hương vị trà thông qua uống từng ngụm trà.

Bởi vậy mà yếu tố quan trọng đối với trà đạo Nhật Bản chính là không gian thực hiện cần được bài trí và sắp xếp gần gũi với thiên nhiên. Điều này giúp họ có thể thưởng ngoạn cảnh vật song song với thưởng trà trong suốt bốn mùa trong năm. Đồng thời, người Nhật cũng cho rằng việc gần gũi với thiên nhiên thúc đẩy họ chiêm nghiệm được nhiều nét thanh tao, nâng năng lực giác ngộ, trân quý những điều tốt đẹp đang hiện hữu.

“Hòa – Kính – Thanh – Tịch” (Hòa hợp – kính trọng – thanh thản – tĩnh lặng) được xem là những nguyên tắc cơ bản của trà đạo.

Những trường phái trà đạo trong văn hóa trà đạo Nhật Bản

Trà đạo Nhật Bản được chia thành nhiều trường phái khác nhau với các nét khác biệt tinh tế.

– Trà đạo Nhật Bản theo trường phái Urasenke:

Urasenke là trường phái trà đạo lớn nhất ở đất nước mặt trời mọc với hơn nửa số trà nhân ở khắp nước Nhật. Ưu tiên hàng đầu của trường phái này là sự hài lòng của khách hàng nên những trà sư thường chú trọng tới cách dùng những dụng cụ chất lượng và sắp xếp chúng nhằm gây ấn tượng đối với khách hàng.

– Trà đạo theo trường phái Omotesenke:

Trường phái Omotesenke chú ý nhiều hơn đến những sự đơn giản và tôn trọng truyền thống xa xưa. Các trà sư theo trường phái này thích sử dụng những dụng cụ đơn giản để pha trà. Đồng thời, cách pha trà của họ cũng làm cho trà ít bọt hơn, khách hàng có thể cảm nhận được hương vị đậm đà của trà.

– Trà đạo theo trường phái Mushakojisenke:

Mushanokoji Seke là một trường phái trà đạo đặc trưng bởi sự đơn giản nên những trà sư theo trường phái này cố gắng loại bỏ đi những sự lãng phí và các hành vi không cần thiết trong phòng trà nhiều nhất có thể.

Các loại trà thường được sử dụng trong văn hóa trà đạo của Nhật Bản

Trà được sử dụng tại các buổi trà đạo ở Nhật có nhiều loại khác nhau, nhưng có thể kể đến một số loại trà phổ biến như:

– Matcha là một loại trà nổi tiếng ở Nhật với hương thơm thanh mát và đặc trưng. Lá trà sau khi được hái sẽ đem đi hấp rồi sấy khô nên vẫn giữ được hương vị đậm đặc trưng của loại trà này. Trước khi được nghiền thành bột bằng cối xay thì người ta phải loại bỏ đi phần cuống thân và gân lá. Ngược với mức độ phổ biến của những món ăn từ Matcha thì ngày nay người Nhật chỉ uống trà Matcha vào những dịp đặc biệt trong năm.

– Sencha cũng được biết đến là một loại trà phổ biến trong văn hóa trà đạo Nhật Bản. Loại trà này có sự cân bằng giữa vị ngọt và đắng chát nhẹ mang tới hương vị thanh mát đặc trưng. Lá trà sau khi hái được sấy ngay để ngăn chặn sự lên men, tạo nên màu sắc tươi sáng, sống động cho trà.

– Houjicha: Lá trà Sencha sau khi đem sao ở nhiệt độ cao sẽ tạo thành một loại trà khác có tên là Houjicha có màu nâu. Điểm đặc trưng của loại trà này là hương thơm ngào ngạt ngay khi cho nước nóng vào. Lá trà được sao nên giảm đi rất nhiều lượng tanin và caffeine.

– Gyokuro được biến đến là một loại trà cao cấp được trồng bằng phương pháp Kabuse tránh ánh sáng trực tiếp. Phương pháp này ngăn chặn quá trình quang hợp, làm giảm đi chất catechin vốn là thành phần tạo nên vị chát trong trà đồng thời tăng thêm chất tanin tạo nên vị ngon đặc sắc. Nhờ vậy, hương vị của loại trà này không quá đắng chát mà có vị ngọt thanh đặc sắc. Mặc dù cũng là loại trà sấy khô như Sencha nhưng giá thành của Gyokuro lại cao hơn rất nhiều.

– Bancha: Sau khi thu hoạch Sencha từ cuối tháng 2 đến hết tháng 5, chồi non và lá trà bắt đầu phát triển thì đây là thời điểm thích hợp để thu hoạch Bancha. Trà được làm từ loại lá trà tháng 6 gọi là nibancha, tháng 8 là sanbancha, tháng 10 là yonbancha. Trà Bancha được sản xuất từ phần thân trên ngọn cây, những lá trà già sẽ bị loại bỏ nên Bancha chát hơn Sencha và không thơm bằng. Loại này thường được sử dụng làm đồ uống nhẹ sau bữa ăn. Và loại trà này có chứa nhiều flo nên Bancha cũng có tác dụng ngừa sâu răng và hôi miệng.

– Mecha là một trong số các loại trà truyền thống của Nhật. Mecha có thể được xem là một loại trà thượng hạng nhất. Các búp trà non được lựa chọn kỹ và chế biến tỉ mỉ nên khi thưởng thức sẽ thấy vị ngọt đậm đà tự nhiên.

– Kukicha là loại trà đặc trưng có vị ngọt thanh và hương thơm thoang thoảng rất đặc biệt. Chỉ cần ngửi mùi thôi cũng khiến cho tâm hồn thư thái, nhẹ nhàng.

– Genmaicha là một loại trà đặc biệt được sản xuất bằng cách trộn gạo rang với trà theo tỷ lệ 1:1 nên loại trà này có chứa ít cafein hơn các loại trà nguyên chất. Chính vì thế mà Genmaicha được người già và trẻ nhỏ ưa chuộng.

Trà Nhật có rất nhiều loại, mỗi loại mang hương vị khác nhau, có loại uống hàng ngày, có loại để mời khách và có loại một năm chỉ uống vài lần theo sở thích, giá cả và mùa trong năm.

• Tham khảo: suối nước nóng Nhật Bản tốt nhất hiện nay

Những nét đặc trưng trong văn hóa trà đạo ở Nhật Bản

1. Không gian thưởng thức trà đạo trong văn hóa trà đạo Nhật Bản

Người Nhật xem trà đạo như một loại hình giải trí, thả mình vào không gian tĩnh lặng, cả gia chủ hay khách đều cùng hướng tới sự hòa quyện với thiên nhiên, tạo nơi an trú cho tâm hồn.

Phòng trà trong nhà sẽ được trang bị đầy đủ bếp lò cùng các vật dụng cần thiết khác phục vụ pha trà và các hốc. Cửa sổ xung quanh sẽ được bọc bởi giấy và phía trên tường có treo nhiều tranh ảnh, thư pháp. Bình hoa sẽ luôn nở rộ với các loại hoa nổi bật theo mùa trong năm, được bài trí phù hợp.

Những yếu tố này tạo thành nơi trải nghiệm trà đạo Nhật Bản lý tưởng. Dù được bày biện đơn giản nhưng các trà nhân có thể cảm nhận được vẻ thanh tao, một không gian ấm áp có nét đẹp nhẹ nhàng, bộc lộ sự mến khách của gia chủ.

Khách tới thưởng trà sẽ đi qua một khu vườn thanh tịnh, trang nhã chốn cửa Thiền, vườn trong khuôn viên phòng trà đạo tạo một cảm giác thanh tịnh, an yên đến lạ.

Vườn cũng được trang bị vòi nước sẵn cho khách vệ sinh tay sạch trước khi vào phòng trà. Đến ngưỡng cửa, khách sẽ được chủ nhà cúi mình tiếp đón trong trang phục kimono truyền thống nhẹ nhàng và lịch sự. Lối vào phòng trà đạo Nhật luôn được thiết kế thấp với mục đích khiến mọi người đều cúi mình, thể hiện sự khiêm tốn và cung kính.

Hình ảnh phòng trà đạo ở Nhật

2. Các dụng cụ được sử dụng để pha trà trong văn hóa trà đạo Nhật Bản

Bộ dụng cụ pha trà trong văn hóa trà đạo Nhật Bản thường bao gồm:

– Ấm và chén trà: Đây được xem là dụng cụ quan trọng nhất. Các dụng cụ khác nhau về hình dạng, kích thước, vẻ đẹp, độ phức tạp và sử dụng cho các mục đích khác nhau.

– Tống trà: được làm bằng thủy tinh, giúp hạ nhiệt độ của trà và làm cho trà được trộn đều.

– Khay trà: được làm bằng gỗ và có màu sơn phù hợp với ấm chén để tăng thêm vẻ đẹp và sự hài hòa.

– Hộp đựng trà: có hình dáng giống quả táo tàu và được làm từ gốm sứ truyền thống, giúp bảo quản trà và hạn chế sự tỏa hương trà.

– Lọc trà: dùng để lọc cặn trà và làm cho nước được trong hơn.

– Muỗng/vá múc trà được làm từ ngà voi, kim loại hoặc làm bằng tre sử dụng để múc trà vào bát.

– Khăn vệ sinh gồm Chankin để làm sạch bát trà và Fukusa làm sạch muỗng, hộp đựng trà.

– Dụng cụ đánh trà sử dụng để khuấy hoặc đánh trà sau khi đã cho thêm nước.

Để pha được trà ngon cần rất nhiều dụng cụ

3. Nước được sử dụng để pha trà trong văn hóa trà đạo Nhật Bản

Trong nghệ thuật trà đạo, tiêu chuẩn đầu tiên được nhắc đến là nước pha trà. Đối với tất cả các loại trà cần tuân thủ nguyên tắc không sử dụng nước sôi để pha trà. Nước pha trà phải được đựng trong bình thủy hoặc được nấu trong ấm kim khí và đun trên bếp than nhỏ để có nhiệt độ duy trì khoảng từ 80-90 độ C. Tuy nhiên, nhiệt độ pha trà sau đó sẽ được điều chỉnh phù hợp với từng loại trà.

Nước pha trà

4. Cách pha trà trong văn hóa trà đạo Nhật Bản như thế nào?

Khi pha trà cần tráng sạch dụng cụ pha và tách uống trà bằng nước sôi để làm sạch và làm ấm, sau đó sử dụng khăn lau khô trước khi rót trà vào.

Trước khi rót trà vào ấm, người pha trà sẽ ngửi mùi trà để nhận biết được loại trà, sau đó dựa vào số lượng người uống để lựa chọn ra phương pháp pha trà phù hợp đảm bảo hương vị của trà không đậm cũng không nhạt. Chén trà được rót ra phải đảm bảo hương vị và màu sắc.

Khi pha trà, cần chú ý đến lượng nước pha trà đảm bảo mỗi lần rót trà cho khách phải hết nước trong bình pha trà. Nếu còn thừa sẽ làm giảm chất lượng của lần uống trà tiếp theo do bị sai nhiệt độ và làm mất đi màu xanh của trà. Để đảm bảo được chất lượng ổn định của chén trà, khi rót trà vào tách cần có chừng mực. Người rót trà cần quan sát màu sắc và cảm nhận hương vị trà. Điều này nhằm đảm bảo không có sự khác biệt về độ đậm nhạt của trà.

Với người thưởng trà cũng có những yêu cầu về thái độ kính trọng và cách thưởng thức rất thú vị. Họ thường sử dụng bánh ngọt kèm theo trà. Cách ăn và uống thể hiện được vị thế và kiến thức, nền tảng giáo dục của họ.

Người pha trà cần có những hiểu biết nhất định cùng kinh nghiệm mới có thể đáp ứng được các tiêu chuẩn khắt khe của nghệ thuật, văn hóa trà đạo Nhật Bản

5. Cách thưởng thức trà trong văn hóa trà đạo Nhật Bản

Thông thường, một buổi thưởng trà theo văn hóa trà đạo Nhật Bản thường kéo dài trong 4 tiếng gồm tất cả các công đoạn pha trà và thưởng trà. Trong buổi tiệc trà đạo, mọi người đều cần phải tuân thủ một số nguyên tắc và nghi thức nhất định.

– Trước khi thưởng trà:

Đầu tiên, không nên đeo các loại trang sức kim loại kể cả đồng hồ, phụ nữ nên tránh việc mặc váy ngắn còn đàn ông nên đi tất trắng.

Ngoài ra, tránh sử dụng nước hoa có hương thơm quá mạnh bởi mỗi loại trà có hương vị đặc trưng riêng khi thưởng thức nên hãy giữ cho không gian thật trong lành để cảm nhận được hương thơm thuần khiết của các loại trà.

– Trong lúc thưởng trà:

Người uống trà cần xoay chén trà theo chiều kim đồng hồ, lòng bàn tay trái đặt ở dưới đáy chén còn tay phải thì vuốt ve chén trà nhẹ nhàng

Trong khi uống cần phải tập trung vào chén trà chứ không nhìn ngó xung quanh.

Sau khi uống trà xong cần phải xoay nhẹ chén trà theo chiều kim đồng hồ hướng về phía người pha trà.

Thông thường, khi uống trà đạo, người Nhật thường ăn kèm với các loại bánh ngọt để tăng thêm hương vị của trà. Với cách uống trà cầu kỳ và độc đáo như vậy nên nghệ thuật, văn hóa trà đạo Nhật Bản làm cho cả thế giới phải ngưỡng mộ.

– Sau khi thưởng trà:

Nếu bạn không uống được các loại trà đậm mà chỉ thưởng thức trà loãng thôi thì sau khi thưởng thức hết trà, bạn cần phải lau sạch cạnh chén, chỉ nên sử dụng ngón cái và ngón trỏ để lau sạch tách trà.

Nếu bạn là người sành trà đạo, thích uống các hương vị trà đậm thơm thì không nhất thiết phải uống hết nước trong tách. Tuy nhiên, quy tắc không thể thiếu vẫn là phải dùng ngón cái và ngón trỏ để lau sạch cạnh bát sau khi uống.

Thưởng trà

Một số nghi thức văn hóa trà đạo Nhật Bản đặc biệt

Nghi lễ trà đạo ở Nhật nổi tiếng bởi nhiều nghi thức và tượng trưng:

– Chủ nhà (teishu) thường mặc kimono để đón tiếp khách. Ngày nay, đôi khi gia chủ cũng mặc trang phục hiện đại nhưng vẫn cần phải đảm bảo trang trọng và lịch sự.

– Những người thưởng trà cũng cần ăn mặc quần áo tối màu, nhã nhặn và cần cởi giày trước khi được dẫn vào phòng chờ của phòng trà.

– Chủ nhà và khách im lặng cúi chào nhau và diễn ra nghi lễ thanh tẩy, rửa tay, súc miệng trong chậu đá.

– Trong phòng trà, mọi người có thể đánh giá cao những bức tranh và bình hoa của chủ nhà.

– Khi khách đã yên vị ở tư thế seiza, trà sư sẽ bắt đầu thực hiện những nghi thức pha trà và trao các bát trà cho vị khách đầu tiên là người quan trọng nhất của buổi tiệc trà.

– Người thưởng trà sẽ nâng bát lên tỏ lòng kính trọng đối với trà sư, xoay bát, nhấp một ngụm, khen ngợi rồi chuyển bát cho vị khách tiếp theo.

– Quá trình uống trà này sẽ được lặp đi lặp lại thay phiên nhau cho đến khi mọi người đều thưởng thức hết trà.

Nghi thức văn hóa trà đạo Nhật Bản

Văn hóa trà đạo Nhật Bản không chỉ đơn giản là cách uống trà mà còn ẩn chứa sự tỉ mỉ, tinh tế của người pha trà, nghi thức thưởng trà cùng sự hiếu khách của người Nhật. Tìm hiểu rõ hơn về trà đạo mới thấy nét văn hóa này là cả một nghệ thuật sống mà ít nơi nào có được. Hy vọng với những chia sẻ của Ohayo Onsen & Spa sẽ giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về một phần văn hóa đặc sắc của xứ sở hoa anh đào.