1 chén bằng bao nhiêu ml thuốc bắc năm 2024

Lượng nước chỉ nên đổ ngập mặt thuốc khoảng 2cm. Nếu dùng ấm thuốc có vòi, nên lấy giấy gói thuốc lót dưới mặt vung và nút vòi ấm để ngăn không cho thuốc sôi bồng lên tràn ra ngoài. Khi mới sắc, để lửa to (vũ hỏa) cho chóng sôi. Khi đã sôi, tùy loại thuốc, dùng 1 trong 2 cách sau:

- Với thuốc cần lấy khí để chữa bệnh ở biểu, thanh nhiệt: vặn xuống mức lửa vừa để nước thuốc sôi nhẹ khoảng 20 phút để giữ khí của thuốc và hòa chất thuốc. Chỉ sắc 1 lần.

- Với thuốc cần lấy vị để chữa các bệnh hư tổn: vặn xuống mức lửa vừa nhỏ để sôi âm ỉ khoảng 60 phút để hòa tan chất thuốc và lấy vị. Điều chỉnh ngọn lửa để thuốc sôi nhưng không trào ra. Chắt lấy nước thuốc thứ nhất. Lại đổ nước vào ngập thuốc khoảng 1cm, tiếp tục sắc như trên, rồi lại chắt lấy nước thuốc thứ 2.

Cần lưu ý, thuốc là khoáng vật thì nên đập vỡ nhỏ, sắc 10 - 15 phút rồi mới cho thuốc còn lại vào sắc tiếp. Thuốc có sạn, đất (hoàng thổ, rễ lau) hoặc thuốc lượng lớn (lô căn, mao căn, trúc nhự, hạ khô thảo) sắc trước, chắt lấy nước làm nước sắc. Với thuốc cho vào sau như thuốc phương hương (thơm, có tinh dầu), khi sắp sắc xong mới cho thuốc vào; bạc hà, sa nhân, đậu khấu, nhục quế thì 4 - 5 phút sau bắc ra mới cho vào. Thuốc quý như nhân sâm cần thái lát, chưng cách thủy cho nhừ, chắt lấy nước sâm hòa với nước thuốc uống, bã sâm có thể ăn. Các thuốc khác như a giao, quy giao, lộc giác giao… sau khi đã sắc xong, chắt nước thuốc, cho cao vào, giữ nhiệt để hòa tan cao vào thuốc. Riêng với thuốc bột như Hoạt thạch tán mịn, nên cho vào vải rồi sắc để tránh khi chắt nước thuốc bột ra theo và khi uống sẽ vướng ở họng.

Trong khi sắc thuốc bằng các loại bếp cần, luôn có mặt để điều chỉnh ngọn lửa cho phù hợp, hoặc điều chỉnh nắp vung nồi cho thích hợp để thuốc không trào ra ngoài. Không để thuốc cạn hết và cháy. Nếu thuốc cạn, trào ra hết, cháy thuốc cần cho thêm nước cho đủ để chất thuốc có thể hòa tan tốt, không được cho thêm thuốc vào sắc trước hoặc sau khi sắc…

Sắc thuốc đúng cách phần nào giảm được tác dụng phụ của thuốc khi uống, đảm bảo chất lượng thuốc dùng cho bệnh nhân. Ấm thuốc sắc là yếu tố quan trọng đầu tiên. Nên sử dụng ấm đất, ấm sành, nồi nhôm, nồi thép không gỉ, nồi áp suất, ấm sắc thuốc. Hình: Minh họa

Uống đúng = mau hết bệnh

Khả năng chứa tối đa của dạ dày là 1,5 lít. Lượng thức ăn uống vào vừa mức sao cho lượng thuốc khi uống vào cũng vừa đủ. Người lớn thường uống một bát tương đương 250 ml/lần (thường nói đổ 3 bát nước sắc còn 1 bát). Trẻ em thường giảm liều, bằng 1/2 hoặc 1/3 của người lớn. Với trẻ em nôn hoặc ỉa chảy, uống liều trên vẫn nôn, vẫn ỉa chảy thì giảm liều để dạ dày, ruột có điều kiện tiếp nhận thuốc, hấp thu thuốc.

Về thời gian uống thuốc, với bệnh cấp tính nên uống khi cần, bệnh mãn tính nên uống trước ăn một giờ. Nếu là thuốc có kích thích niêm mạc dạ dày, ruột, nên ăn xong rồi uống để giảm kích thích; nếu là thuốc dưỡng tâm an thần chữa mất ngủ, nên uống trước khi ngủ; nếu là thuốc chữa sốt rét, nên uống trước cơn sốt hai giờ.

Ngoài ra, cũng có thể uống thuốc theo kinh nghiệm cổ truyền: bệnh ở thượng tiêu (ngực trở lên đầu) thì ăn rồi uống thuốc; bệnh ở trung tiêu (cơ quan vùng bụng trên), hạ tiêu (cơ quan vùng bụng dưới, chi dưới) thì uống thuốc rồi ăn; bệnh ở kinh mạch tứ chi, uống thuốc vào sáng sớm lúc chưa ăn; bệnh ở xương tủy, uống thuốc lúc no vào buổi tối.

Việc uống thuốc nóng, thuốc nguội tùy thuộc trạng thái bệnh tật. Nên uống lúc thuốc còn ấm. Nếu là bệnh nhiệt, phải dùng thuốc hàn, song cũng uống lúc còn ấm để dạ dày dễ tiếp nhận thuốc vì uống thuốc nguội dạ dày dễ có phản ứng nôn.

Có những người sau khi uống xong thấy dễ chịu, bệnh giảm, không biểu hiện gì. Tuy nhiên, với một số người sau khi uống sẽ gặp các tác dụng phụ như uống xong lợm giọng như có cặn ở trong họng, buồn nôn, nôn, đau bụng, tiêu chảy, trướng bụng ỉa chảy hoặc sau khi ra mồ hôi, mồ hôi tiếp tục ra không dứt (người bị cảm lạnh), sau khi đi ngoài được rồi, tiếp tục ỉa chảy (ở người táo bón)… Với những trường hợp này, bệnh nhân cần báo ngay cho thầy thuốc để có hướng cắt, giảm hoặc thay đổi liều thuốc.

Thuốc tây mua về uống được ngay. Đông dược thì cần phải nấu rồi mới uống, còn gọi là sắc. Nhiều người khi mang thuốc về nhà có nhớ là thầy thuốc dặn sắc 3 chén còn 8 phân mà không biết là ngoài điều này thì còn một số nguyên tắc nữa, chỉ có làm đúng theo các nguyên tắc này thì thuốc mới thực sự thành thuốc. Cụ thể những nguyên tắc đó như sau:

- Rửa thuốc: Cho thang thuốc vào rổ có lỗ nhỏ rồi xả nhanh dưới vòi nước để sạch bụi bẩn, đất cát và tẩy các hóa chất bảo quản còn bám trên vị thuốc. Để ráo rồi mới cho vào siêu.

Sắc thuốc phải đúng cách. Ảnh: HỒNG THÚY

- Nước dùng để sắc thuốc: Nên dùng nước đun chín là tốt nhất, vì nước này đã được loại bỏ các khoáng chất có thể làm mất tác dụng của một số vị thuốc. Không nên dùng nước máy hoặc nước giếng, vì đôi khi nước không đạt chuẩn hoặc là nước cứng. Thông thường lượng nước cho một thang thuốc 100 g là khoảng 500-600 ml.

- Dụng cụ sắc thuốc: Nên dùng siêu đất, không nên dùng các nồi hoặc dụng cụ kim loại để tránh sự phân hủy các hoạt chất, đặc biệt là tannin (chất chát) thường có trong cây cỏ. Đôi khi các kim loại còn có thể phối hợp với các thành phần trong dược liệu tạo thành những chất gây độc hoặc chất cao phân tử khó hấp thu qua ruột.

Chú ý khi uống

- Uống lúc bụng đói cơ thể mới dễ hấp thu thuốc.

- Không dùng thuốc chung với trứng, sữa, phó mát.

- Không uống thuốc chung với nước giải khát có gas, nước ép trái cây, nước trà, các loại chè đậu, nước canh thịt, nước rau muống.

- Không dùng các chất kích thích như rượu, thuốc lá, các chất cay, nóng.

- Không ăn những thức ăn cứng, dai, khó tiêu.

- Kiêng ăn theo đúng lời chỉ dẫn của thầy thuốc cho từng loại bệnh.

- Sắc và sử dụng theo thành phần: Một thang thuốc thường có nhiều vị, trong đó có thể có những vị dễ tan hoặc khó tan trong nước, mau bay hơi như tinh dầu; có loại mỏng manh, nhẹ, thường dễ nổi lên trên như các loại hoa lá; loại cứng chắc như rễ củ, khoáng vật, động vật nặng thường chìm xuống. Loại có tinh dầu chỉ cho vào chén thuốc, trước khi uống.

Nếu trong thang thuốc có thạch cao, mẫu lệ hoặc các loại khoáng vật thì nên cho vào túi vải rồi mới cho vào sắc chung với các vị thuốc khác để không làm khét đáy siêu. Thuốc quý như sâm, nhung, quế, sừng tê... nên gói riêng và cho vào chén thuốc trước khi uống để tránh hao hụt trong quá trình sắc.

- Thời gian và nhiệt độ sắc: Thang thuốc giải cảm, hạ sốt thường được sắc nhanh với lửa to và chỉ sắc một lần. Khi sôi thì rót ra uống lúc thuốc còn ấm nóng để lấy tinh dầu giúp ra nhiều mồ hôi, như với bài thuốc giải cảm gồm những vị bạc hà, kinh giới, tía tô, hương nhu...

Nếu là thang thuốc chữa bệnh hoặc thuốc bổ, cần lấy vị, những vị thuốc là rễ củ cứng như xuyên khung, đương quy, bạch thược... thì nên sắc chậm với lửa riu riu, cho thuốc sôi âm ỉ nhưng không trào ra ngoài, thời gian sắc khoảng 50-60 phút, rót lấy nước thứ nhất và sắc nước thứ hai bằng cách cũng giống như nước thứ nhất. Hòa 2 nước lại với nhau khi uống hoặc có thể cô đặc lại rồi chia 2 lần uống trong ngày.