BS Trần Quốc Khánh, Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức - Ảnh: NVCC
Chứng kiến nhiều ca bệnh khi tuổi đời còn rất trẻ, bác sĩ Trần Quốc Khánh, Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức, gửi gắm thông điệp: "Xin đừng dễ dãi trong lối sống, lười nhác trong vận động, sai lầm trong ăn uống và cũng xin đừng đổ lỗi cho số phận".
Tuổi Trẻ giới thiệu câu chuyện của bác sĩ Trần Quốc Khánh: "Anh chị có thấy mình trong đó?".
Mấy ngày qua, hai mảnh đời đã ám ảnh bác sĩ. Cậu thanh niên hơn 35 tuổi, ở Quảng Ninh, gặp bác sĩ khám vì thấy hơi mệt. Bề ngoài không ai nghĩ cậu ấy có vấn đề về sức khỏe, từ dáng đi linh hoạt đến thể trạng, nước da đều ổn.
Làm doanh nghiệp lớn, cậu ấy uống rượu tiếp khách mỗi ngày, uống từ tuổi 20, hút thuốc, thức khuya và hầu như không tập thể thao. Kết quả các xét nghiệm, siêu âm, chụp cắt lớp, cộng hưởng từ đều hướng đến khối u gan lớn, ác tính. Cầm kết quả trên tay, vợ chồng suy sụp, cậu đi không vững.
Rồi hình ảnh người em ôm chị gái [khoảng 45 tuổi] lặng lẽ nơi dãy ghế chờ khi mọi người đã ra về, nước mắt chị lăn dài, đôi mắt em đỏ hoe. Chị mệt, em đưa đi khám. Nội soi sinh thiết, bác sĩ kết luận bị ung thư trực tràng giai đoạn muộn, cần mổ sớm, điều trị hóa chất lâu dài.
Có nghe những tiếng nấc hay chứng kiến những giọt nước mắt đó... chúng ta mới phần nào thấu cảm nỗi đau khi mất đi sức khỏe hay người thân.
Nhiều lúc bác sĩ chỉ muốn "gào thét" cho ai đó hãy biết trân trọng sức khỏe và mạng sống của chính mình đi. Bác sĩ đã quan sát rất kỹ lối sống của nhiều người, mạn phép chỉ ra "10 hiện trạng mang tính căn nguyên" góp phần gây nên những vấn đề về sức khỏe, trong khi hoàn toàn có thể thay đổi.
1. Quá dễ dãi trong ăn uống
Nhiều người chỉ biết "mình thích là được, mình thấy ngon miệng là ok", lối suy nghĩ đó sẽ "bắt" những người ấy phải trả giá bằng sức khỏe, bằng mạng sống.
Trà đá-nhân trần vỉa hè, tương ớt-xì dầu không rõ nguồn gốc, quẩy, lẩu vỉa hè, thịt xiên nướng, chân gà tẩm ướp nướng, rượu cuốc lủi, đồ nhậu quán bia, tiết canh, các loại gỏi... Ngộ độc, tiêu chảy, suy gan thận cấp tính, sán lá gan [thậm chí sán trong não, sán trong cột sống], ung thư đường tiêu hóa, ung thư gan... nguyên nhân ít nhiều cũng từ đó mà ra.
Trong khi ai cũng biết thực trạng nguyên liệu, vệ sinh an toàn thực phẩm, chất bảo quản phụ gia... chưa được kiểm duyệt đầy đủ. Vậy nên bác sĩ khuyên mọi người trong bữa ăn hằng ngày chỉ nên dùng những gia vị thiên nhiên: ớt tươi, tỏi, chanh, dấm, tiêu nguyên hạt, các loại rau thơm tươi.
2. Ăn uống quá nhiều
Cơ thể chúng ta không cần nhiều thức ăn đến mức: bình minh lo ăn sáng, hơn 10h loay hoay nghĩ ăn gì, tối về lại ăn nhậu.
Để đủ năng lượng, bác sĩ khuyên tập trung bữa sáng chu đáo, đủ đầy - đó là nguồn năng lượng chính cho cả ngày, bữa trưa ăn nhẹ nhàng, bữa tối ăn hạn chế. Còn mang một dạ dày đầy thức ăn lên giường chỉ làm hệ tiêu hóa tồi tệ hơn.
Trong ăn uống cũng có "sai lầm", ăn sáng ít, ăn-nhậu tối quá nhiều, dùng nước ngọt đóng chai "chiều-phỉnh" con trẻ thay vì nước lọc, nước trái cây tươi; dùng thịt quá nhiều thay vì rau củ quả; thích đồ hộp đóng sẵn... thay vì những bữa cơm tự nấu.
Những sai lệch đó lâu dài sẽ làm loét dạ dày, phệ bụng, cao huyết áp, gan nhiễm mỡ, tăng mỡ máu, rối loạn chuyển hóa, goute, béo phì...
3. Lười vận động quá mức
Sinh viên, thanh niên còn chơi thể thao chút ít, nhưng ra trường, đi làm, lập gia đình tự cho phép mình không cần thể thao, lười vận động, thích hưởng thụ, nghĩ đương nhiên cơ thể luôn khỏe mạnh.
Khi bước qua tuổi 40, mọi người sẽ cảm nhận rõ sức khỏe của mình "lao dốc" nhanh đến mức nào. Lúc đó sẽ không kịp "quay đầu" hoặc tiền bạc bao nhiêu cũng không mua nổi sức khỏe nữa. Không vận động thể thao là đang tự giết mình. Nhiều người đi lên tầng 3-4 cũng chờ thang máy. Nếu quá bận rộn sao không tranh thủ vận động thể chất với thang bộ?
Rồi trước khi tắm, sao không tranh thủ 30 phút với gym, yoga? Nam nhi sao không làm dăm chục quả hít đất, tạ tay, hay hít vài chục cái xà đơn, dăm chục cái gập cơ bụng?
Vận động thường xuyên để giữ gìn sức khỏe - Ảnh: NGUYỆT NHI
4. Ai đó đang... nghiện rượu mà không hề hay biết?
Đó là sự thèm muốn tụ tập mỗi ngày, lấy lý do tiếp khách, gặp gỡ bạn bè... để cho mình được ăn nhậu.
Đó còn là "tệ nạn" hút thuốc lá, hình ảnh rất quen khi nhậu vào là phì phèo thuốc lá, trong khi tác hại của thuốc lá tăng lên nhiều lần khi dùng cùng rượu bia. Nhiều thanh niên 30-35 tuổi, hàm răng đã vàng khè do khói thuốc, da nhăn, lưng gù, cơ nhão, sức sống không còn. Tất cả cũng vì ăn nhậu phá sức, sống quá dễ dãi.
5. Không khám sức khỏe định kỳ
Khi khám bác sĩ thường tư vấn: nên chủ động đi nội soi đường tiêu hóa, khám sản phụ khoa, chụp X-quang phổi, siêu âm... kiểm tra định kỳ hằng năm.
Với những khối u đường tiêu hóa, đợi đến lúc ăn không ngon, gầy sút cân, đi ngoài phân đen, tắc ruột... khối u đã phát triển cả năm rồi, bệnh đã ở giai đoạn muộn, trong khi thành công của điều trị chủ yếu dựa vào việc dự phòng cũng như chủ động tầm soát, kiểm tra, phát hiện bệnh khi tổn thương còn rất sớm.
Việc lập quỹ sức khỏe gia đình khác với tích tiền phòng lúc ốm đau, bệnh tật là hết sức cần thiết. Nếu đợi bệnh xảy đến nghĩa là đang giải quyết khúc cuối con đường bệnh tật, vô cùng tốn kém, nhiều lúc không cứu được mạng sống. Với quỹ sức khỏe gia đình, ta trích một số tiền nhất định mỗi năm để chủ động "đi tắt đón đầu" bệnh tật và giải quyết khi còn trong "trứng nước".
6. Dùng thuốc chữa bệnh không kiểm soát
Mọi người thường lựa chọn uống thuốc để chữa bệnh ngay khi có triệu chứng, trong khi việc thăm khám, chẩn đoán chưa được thực hiện.
Trước khi điều trị, bác sĩ khuyên nên hỏi những câu này với nhân viên y tế: Tôi bị bệnh gì? Mức độ nguy hiểm, ảnh hưởng của bệnh đến sức khỏe? Các hướng điều trị và tiên lượng? Thuốc - giải pháp điều trị có những ưu nhược điểm, nguy cơ gì? Nếu thấy mọi thứ rõ ràng và tin tưởng mới bắt đầu quá trình chữa trị.
7. Tiếp xúc quá nhiều với đồ nhựa mỗi ngày
Cùng với ô nhiễm không khí, nguồn nước... thì lạm dụng nhựa vô tình làm sức khỏe giảm sút nghiêm trọng. Bác sĩ khuyên sử dụng đồ sành, sứ, túi vải, túi cói, túi mây đan..., tuyệt đối không dùng đồ nhựa đựng - bảo quản thực phẩm.
8. Sống với bêtông hóa
Trong năm anh chị đưa các cháu lên rừng, ra biển, ra ngoại ô chơi bao lần? Hay cuối tuần chủ yếu đến siêu thị, trung tâm mua sắm, hay cả tháng ở điều hòa, phòng kín?
Hãy cùng gia đình, con trẻ ra ngoại ô, chạy nhảy vui đùa, điều đó giúp ích rất nhiều cho con trẻ và chúng ta trong việc làm sạch phổi, cân bằng cuộc sống, tránh tự kỷ - stress.
9. Chúng ta có đang stress?
Bác sĩ thấy mọi người bây giờ rất dễ nổi cáu, văng tục, buông lời cay đắng khi có việc không hài lòng, nụ cười tự nhiên, thân thiện ít xuất hiện hơn.
Khi sống gồng mình bon chen, giận dữ, đố kỵ... cơ thể sẽ tự động sản xuất ra những hormon nội sinh vô cùng độc hại, gây rối loạn cơ thể và suy giảm hệ miễn dịch nghiêm trọng. Đó là căn nguyên của rất nhiều bệnh tật: cao huyết áp, tai biến, mất ngủ kéo dài, loét dạ dày, ung thư. Kết quả sẽ ngược lại khi ta chọn lối sống nhẹ nhàng, thanh thản.
10. Kiến thức nền
Cũng là quả trứng nhưng giá trị sức khỏe sẽ khác biệt khi chúng ta ăn trứng luộc so với trứng rán.
Vậy tại sao dành rất nhiều thời gian lướt web, Facebook, buôn chuyện... nhưng ta lại dành rất ít thời gian cho việc tìm hiểu về ăn uống, dinh dưỡng, thể dục thể thao, chăm sóc sức khỏe?
XUÂN LONG lược ghi
Một số cha mẹ trả lời cho cái chết của một đứa trẻ bằng cách nhanh chóng lập kế hoạch có thai, có lẽ trong một nỗ lực để tạo ra một đứa trẻ "thay thế". Các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khoẻ có nhiệm vụ hỗ trợ bố mẹ này nên ngăn cản việc mang thai sớm. Khi bố mẹ bắt đầu việc mang thai, lo lắng và sợ về sự mất mát khác có thể làm cho họ khó khăn để tạo sự gắn bó với đứa trẻ mới. Một đứa trẻ sinh ra sau khi đứa trẻ khác qua đời có nguy cơ bị hội chứng con thay thế hoặc hội chứng trẻ dễ bị tổn thương.
Trong hội chứng con thay thế, cảm xúc và sự mong đợi của một đứa trẻ "lý tưởng" đã chết sẽ che lấp cảm xúc của đứa con kế tiếp.
Trong hội chứng trẻ dễ bị tổn thương, vì sự mất mát trước đây của họ, cha mẹ hiểu nhầm là đứa trẻ mới có nguy cơ mắc các vấn đề hành vi, phát triển hoặc các vấn đề y tế và nghĩ rằng đứa trẻ cần được chăm sóc và bảo vệ đặc biệt khỏi những nguy hại tiềm ẩn.
Các bậc cha mẹ đang đau buồn vì mất một đứa con và cũng đang phải vật lộn với việc gắn bó với một đứa trẻ mới cần biết cảm giác của mình là bình thường. Nếu cảm xúc của họ không được thừa nhận như bình thường, cha mẹ và đứa trẻ có nguy cơ rối loạn sức khoẻ tâm thần. Việc mang thai tiếp theo, khi nào và nếu nó xảy ra, cha mẹ nên nhìn về tương lai và không nghĩ về quá khứ.