Vai trò của thị trường chứng khoán phái sinh
|
Chứng khoán phái sinh là gì? Chứng khoán phái sinh (Derivative) là một thuật ngữ rất quen thuộc trong lĩnh vực tài chính và chứng khoán. Hãy cùng Hanoi1000 tìm hiểu những kiến thức căn bản nhất về chứng khoán phái sinh trong bài viết sau đây. Show
Chứng khoán phái sinh là các công cụ tài chính mà giá trị của chúng phụ thuộc vào giá trị của một tài sản cơ sở nào đó, chẳng hạn như tài sản, chỉ số, hay lãi suất. Bản thân chứng khoán phái sinh (CKPS) không có giá trị nội tại. Chứng khoán phái sinh quy định quyền lợi/ nghĩa vụ của các bên tham gia hợp đồng trong quá trình thanh toán/ chuyển giao tài sản cơ sở với một mức giá đã được xác định trước tại một thời điểm nhất định trong tương lai. Tài sản cơ sở của chứng khoán phái sinh có thể là hàng hóa như nông sản, máy móc, kim loại… hay các công cụ tài chính như cổ phiếu, trái phiếu, cổ tức… Để tham gia vào thị trường chứng khoán tái sinh, nhà đầu tư cần có tài khoản để tiến hành giao dịch. Những đặc điểm của chứng khoán phái sinh
Với những đặc điểm trên, sản phẩm chứng khoán phái sinh tại Việt Nam rất phù hợp với nhà đầu tư chấp nhận rủi ro cao, giao dịch nhiều, có nhiều kinh nghiệm về đầu tư. Ngoài ra, chứng khoán phái sinh cũng phù hợp với doanh nghiệp, như một loại bảo hiểm cho tài sản chứng khoán khi thị trường cơ sở chẳng may giảm. Kỹ thuật này cũng được gọi là hedging. Đối với nhà đầu tư muốn tham gia vào thị trường CKPS, nên tập quan sát một thời gian hoặc tham gia đầu tư với vốn nhỏ để hạn chế rủi ro. Các loại chứng khoán phái sinh trên thị trường chứng khoán Việt NamChứng khoán phái sinh tại Việt Nam gồm các loại chính:
Trong các loại kể trên, hợp đồng tương lai là sản phẩm chứng khoán phái sinh đầu tiên được niêm yết và giao dịch trên thị trường Việt Nam, cụ thể là Hợp đồng tương lai trên các mã cổ phiếu: VN30 và HNX30, cùng Hợp đồng tương lai trên trái phiếu chính phủ với kỳ hạn 5 năm. Các sản phẩm này được áp dụng đầu tiên do tính chất sản phẩm đơn giản, các tài sản cơ sở đại diện có rủi ro thấp và tính đại diện cao. Các giao dịch của Hợp đồng tương lai trên thị trường chứng khoán cũng không khác biệt nhiều so với giao dịch cổ phiếu thông thường. Sự khác nhau giữa giao dịch hợp đồng tương lai với giao dịch cổ phiếuQuá trình giao dịch Hợp đồng tương lai diễn ra tương tự so với giao dịch cổ phiếu. Nhà đầu tư có thể thực hiện giao dịch này thông qua giao dịch khớp lệnh hoặc giao dịch thỏa thuận. Các Hợp đồng tương lai sẽ có bảng giá khác nhau, nhà đầu tư dựa vào kỳ vọng và kinh nghiệm của mình về xu hướng tăng chỉ số để thực hiện giao dịch bằng quy trình đặt lệnh và khớp lệnh cho Hợp đồng tương lai. Tương tự việc đầu tư cổ phiếu, nhà đầu tư CKPS kỳ vọng chỉ số tăng sẽ mua hợp đồng tương lai, ngược lại nếu họ kỳ vọng chỉ số giảm sẽ tiến hành bán. Một điểm khác biệt nữa là các hợp đồng tương lai sẽ đáo hạn, do đó nhà đầu tư khi tham gia giao dịch cần lưu ý chọn hợp đồng có thời gian đáo hạn phù hợp với nhu cầu, kỳ vọng của mình. Còn đối với giao dịch cổ phiếu trên thị trường chứng khoán, nhà đầu tư chứng khoán muốn mua cổ phiếu cần có đủ số tiền tương ứng, muốn bán thì phải có đủ số lượng cổ phiếu trước khi giao dịch. Tuy nhiên, đối với hợp đồng tương lai, nhà đầu tư không cần có đủ tiền để tham gia mua, hoặc không cần nắm giữ tài sản cơ sở để tham gia bán. Thay vào đó, đối với bên mua và bên bán của hợp đồng tương lai sẽ cần làm quen với hai hoạt động chính: Ký quỹ và Thanh toán hàng ngày. Ký quỹ là gì và hoạt động ra sao?Ký quỹ chính là điểm khác biệt lớn nhất giữa giao dịch chứng khoán phái sinh và giao dịch chứng khoán thông thường. Việc ký quỹ trong giao dịch CKPS đóng vai trò như một khoản đặt cọc có chức năng đảm bảo việc thực hiện nghĩa vụ của các bên khi tham gia vào hợp đồng. Trung tâm lưu ký sẽ là cơ quan quy định tỷ lệ ký quỹ ban đầu cho từng loại hợp đồng khác nhau. Trung tâm lưu ký sẽ quy định rõ số phần trăm giá trị hợp đồng mà nhà đầu tư CKPS phải ký quỹ để được tham gia vào giao dịch chứng khoán phái sinh. Nếu nhà đầu tư không đủ số tiền ký quỹ như yêu cầu có thể bị gọi ký quỹ và phải nộp đầy đủ ký quỹ để có thể tiếp tục nắm giữ quyền mua bán đối với hợp đồng tương lai. Thanh toán hàng ngày diễn ra như thế nào?Một đặc điểm khác biệt nữa của chứng khoán phái sinh là cơ chế thanh toán hàng ngày bắt buộc đối với nhà đầu tư. Khi một người tiến hành giao dịch và nắm giữ quyền mua/ bán trong hợp đồng CKPS sẽ phải thực hiện thanh toán toàn bộ lãi lỗ phát sinh chậm nhất đến 9 giờ sáng ngày hôm sau. Sẽ có hai hình thức thanh toán hàng ngày: Nếu tài khoản chứng khoán phái sinh của nhà đầu tư lỗ ròng: nhà đầu tư bắt buộc phải thanh toán đầy đủ toàn bộ số lỗ phát sinh chậm nhất đến 9 giờ sáng ngày kế tiếp. Nếu tài khoản chứng khoán phái sinh của nhà đầu tư lãi ròng: nhà đầu tư sẽ nhận được đầy đủ số lãi phát sinh sau 11 giờ sáng ngày kế tiếp. Số lãi/ lỗ sẽ được tính toán dựa trên giá giao dịch đóng cửa của hợp đồng tương lai trong ngày hôm đó. Đối với các hợp đồng tương lai đến ngày đáo hạn, lãi lỗ sẽ được tính toán dựa trên giá đóng cửa của chỉ số tại ngày đáo hạn của hợp đồng. Quy mô hợp đồng tương lai được tính toán ra sao?Giống như giá trị của cổ phiếu, quy mô của hợp đồng phái sinh sẽ cho biết giá trị đầu tư mà nhà đầu tư đăng ký giao dịch là bao nhiêu. Theo đó, quy mô hợp đồng được tính theo công thức: Quy mô hợp đồng = Giá trị hợp đồng tương lai * Hệ số nhân Hy vọng bài viết giải thích chứng khoán phái sinh là gì cùng những kiến thức cơ bản về khái niệm này sẽ đem lại thông tin hữu ích cho người đọc cũng như các nhà đầu tư tương lai.
Hiện nay như chúng ta đã biết để có thể hạn chế thấp nhất các loại rủi ro thì công cụ phái sinh ra đời từ đó chúng ta thấy loại công cụ này ngày càng đóng vai trò to lớn như giúp quản lý các loại rủi ro và cung cấp chỉ báo giá. Vậy để hiểu thêm về Công cụ phái sinh là gì? Vai trò của thị trường công cụ phái sinh trên thị trường tài chính hiện nay. Hãy cùng theo dõi bài viết dưới đây do công ty Luậ Dương Gia chúng tôi cung cấp nhé.  Luật sư tư vấn pháp luật miễn phí qua điện thoại 24/7: 1900.6568 1. Công cụ phái sinh là gì?Công cụ phái sinh trong tiếng Anh là Derivative instruments. Trong thị trường chứng khoán chắc hẳn chúng ta rất hiểu về công cụ phái sinh đây chính là công cụ tài chính mà giá trị của nó phụ thuộc vào một tài sản cơ sở đã được phát hành trước đó. Bên cạnh đó có các công cụ phái sinh là một hợp đồng giữa hai bên với mục đích để trao đổi một số lượng chuẩn tài sản thực hay tài sản tài chính theo giá xác định trước vào một ngày ấn định trước trong tương lai. 2. Vai trò của thị trường công cụ phái sinhNhư chúng ta đã biết thì lịch sử thị trường công cụ phái sinh ghi nhận các làn sóng phát triển và suy thoái nối tiếp nhau và theo đó làn sóng phái sinh đầu tiên được ghi nhận khi các hợp đồng tương lai ngoại tệ xuất hiện trên thị trường tiền tệ quốc tế. Tiếp theo đó với một đợt sóng nữa vào năm 1975, khi có sự xuất hiện các hợp đồng tương lai lãi suất. Vào thời gian đó lãi suất thường xuyên biến động và Quỹ dự trữ liên bang Mỹ sau đó đã thay đổi mục tiêu điều chỉnh từ lãi suất sang dự trữ bắt buộc. Làn sóng thứ ba diễn ra vào những năm 1990 với tín dụng phái sinh (tín dụng kì hạn, tín dụng hoán đổi, quyền chọn rủi ro tín dụng). Tuy nhiên với sự ra đời sau các loại thị trường tài chính, nhưng thị trường công cụ phái sinh đã thể hiện rõ vai trò quan trọng đối với thị trường tài chính nói riêng và nền kinh tế nói chung. – Thị trường phái sinh giúp quản lí rủi ro Vai trò rất nhổi bật của thị trường phái sinh đó là nó sẽ giúp chuyển rủi ro từ những người đang gặp rủi ro và ngại rủi ro sang những người chấp nhận rủi ro. Vì giá cả công cụ phái sinh chịu ảnh hưởng của trị giá trao ngay của tài sản cơ sở nên chúng có thể được dùng để tăng hoặc giảm rủi ro của việc nắm giữ các tài sản cơ sở ấy. Xem thêm: Phái sinh lãi suất là gì? Nội dung các công cụ phái sinh lãi suất? Không những vậy nó còn có ý nghĩa đối với người tham gia thị trường phái sinh nhằm mục đích giảm thiểu rủi ro, được gọi là người phòng hộ. Những người tham gia nhằm mục đích tăng lợi nhuận chấp nhận rủi ro thì được gọi là những nhà đầu cơ. – Thị trường phái sinh cung cấp chỉ báo giá Như chúng ta đã biết thì có rất nhiều mức giá cả trong các thị trường phái sinh tập trung phản ánh kì vọng của các thành viên tham gia thị trường về tương lai và dẫn dắt giá của tài sản cơ sở đến mức giá tương lai đó. Có thể kể tới như các hợp đồng kì hạn, hợp đồng tương lai cung cấp thông tin quan trọng về giá cả, là cơ sở để hình thành giá trao ngay của hàng hoá/chứng khoán. Không những vậy với mức giá cả trong hợp đồng kì hạn, hợp đồng tương lai cũng chứa đựng kì vọng của nhà đầu tư về tương lai của giá giao ngay. Tuy nhiên, lưu ý rằng kì vọng này có thể thay đổi. Thị trường phái sinh không cung cấp trực tiếp dự báo về tương lai của giá trao ngay mà chỉ cung cấp các thông tin hữu ích về biến động giá hay rủi ro của tài sản cơ sở. – Thị trường phái sinh tạo điều kiện thuận lợi trong điều hành Đầu tiên thuân lợi chính là đối với thị trường phái sinh có chi phí giao dịch thấp hơn thị trường trao ngay và theo đó nên các nhà giao dịch sẽ thấy bị thu hút và dễ giao dịch trên thị trường này thay vì thị trường trao ngay, hoặc hỗ trợ thêm cho hoạt động trên thị trường trao ngay. Không những vậy trên thị trường công cụ phái sinh thường có thanh khoản cao hơn thị trường trao ngay và có tính thanh khoản cao của thị trường có được là nhờ khả năng sử dụng đòn bẩy cao của thị trường này, người tham gia chỉ cần một số tiền nhỏ đã có thể tham gia thị trường. Không những thế nó còn xuất hiện các rủi ro và lợi nhuận được điều chỉnh cho bất kì mức độ mong muốn nào. Do đó thị trường phái sinh có thể “tiêu hoá” các giao dịch giá trị lớn. Cuối cùng đó là ở trên thị trường phái sinh cho phép nhà đầu tư bán khống dễ dàng việc này mang lại lợi nhuận cho các nhà đầu tư Xem thêm: Bookout là gì? Đặc điểm và Bookout trong các ngành công nghiệp – Thị trường phái sinh giúp làm tăng tính hiệu quả của thị trường. Sự nới lỏng và chi phí giao dịch thấp trong thị trường này tạo điều kiện cho các hoạt động kinh doanh chênh lệch giá và điều chỉnh giá nhanh chóng sẽ triệt tiêu các cơ hội này. Xã hội sẽ có lợi vì giá của tài sản cơ sở phản ánh chính xác hơn giá trị thật của nền kinh tế. 3. Các loại công cụ phái sinh:Công cụ phái sinh (derivatives) giúp các nhà đầu tư phòng vệ rủi ro do sự biến động giá của tài sản cơ sở, đồng thời cũng là phương tiện kinh doanh. Trong công cụ phái sinh, xác định rõ các yếu tố: bên bán (seller), bên mua (buyer), giá của sản phẩm cơ sở (underlier) trong tương lai (future price), thời điểm thực hiện việc mua bán trong tương lai (future date of transaction) [1]. Một số lĩnh vực đã được áp dụng công cụ phái sinh để phòng vệ rủi ro là: sản phẩm nông nghiệp, năng lượng, kim loại quý hiếm, kim loại phục vụ công nghiệp, sản phẩm công nghiệp nhẹ (đường, coca, cà phê, sợi vải…). Các công cụ phái sinh được giao dịch trên cả thị trường tập trung (Exchange-traded) và phi tập trung (OTC – Over the Counter). Trên thị trường tập trung, các hợp đồng phái sinh đã được chuẩn hóa để tạo ra tính thanh khoản trên thị trường và được mua bán tại sở giao dịch có tổ chức. Các nhà đầu tư thường không quan tâm đến các đối tác giao dịch của mình là ai vì việc giao dịch tại đây được thanh toán trung gian qua trung tâm thanh toán bù trừ. Với thị trường phi tập trung, hợp đồng mua bán phái sinh là sự thỏa thuận trực tiếp giữa hai bên mà không cần qua trung gian. Thị trường phi tập trung có tính linh hoạt do có thể điều chỉnh một số giao dịch theo nhu cầu đặc biệt của hai bên mà không thể tìm thấy trên những hợp đồng được chuẩn hóa trên thị trường tập trung. Vì vậy, 2 thị trường này tồn tại song song và bổ trợ lẫn nhau. Do đó để hạn chế thấp nhất những rủi ro có thể xảy ra, các công cụ tài chính phái sinh ra đời. Công cụ tài chính phái sinh được hiểu là những công cụ được phát hành trên cơ sở những công cụ tài chính đã có nhằm nhiều mục tiêu khác nhau, có thể thấy rằng công cụ tài chính phái sinh là một loại hình bảo hiểm rủi ro tài chính khi thực hiện các hợp đồng kinh tế mà bản chất là phân tán rủi ro tiềm ẩn, bảo vệ hoặc tạo ra lợi nhuận cho các bên cùng tham gia. Điều quan trọng cần lưu ý rằng công cụ phái sinh là những công cụ chia sẻ rủi ro, nghĩa là hai ben tham gia giao dịch sẽ chia sẻ cho nhau các rủi ro. Các công cụ phái sinh cơ bản được chia làm 4 loại: Hợp đồng kỳ hạn (Forwards), Hợp đồng tương lai (Futures), Hợp đồng quyền chọn (Options) và Hợp đồng hoán đổi(Swaps). Ngoài ra, còn có một số dạng hợp đồng phái sinh khác được phát triển và áp dụng phù hợp với đặc trưng của ngành dầu khí: Hợp đồng Crack spread, Hợp đồng quyền chọn Calendar spread, các hợp đồng quy về cơ sở (Basis contracts), Hợp đồng Spark spread… Hợp đồng kỳ hạn Hợp đồng kỳ hạn là thỏa thuận giữa 2 bên tham gia để mua và bán một lượng tài sản ở mức giá xác định tại một thời điểm xác định trong tương lai. Đây là dạng hợp đồng trên thị trường phi tập trung. Thời điểm xác định trong tương lai gọi là ngày thanh toán hợp đồng hay ngày đáo hạn. Xem thêm: Cầu phái sinh đối với hàng hóa và dịch vụ là gì? Ví dụ thực tế Hợp đồng tương lai Hợp đồng tương lai như tên gọi của nó thì đây là một hình thức hợp đồng kỳ hạn tiêu chuẩn được thực hiện trên thị trường tập trung. Thị trường tập trung có chức năng kết nối bên mua với bên bán và đảm bảo hai bên tuân thủ các nghĩa vụ trong giao dịch. Giá áp dụng trong ngày đáo hạn hợp đồng gọi là giá tương lai. Hợp đồng quyền chọn Hợp đồng quyền chọn được hiểu là loại hợp đồng để thực hiện các chức năng đảm bảo cho chủ sở hữu quyền, nhưng không phải là nghĩa vụ, để có thể mua hoặc bán một lượng nhất định hàng hóa cơ sở tại một mức giá xác định, tại hoặc trước một thời điểm xác định trong tương lai. Các hợp đồng quyền chọn chủ yếu được thực hiện tại sàn giao dịch Hợp đồng hoán đổi Nhưu chúng ta đã thấy trong chứng khoán thì hợp đồng hoán đổi chính là phương thức và công cụ được sáng tạo muộn hơn các công cụ trên, với mục đích ban đầu là để đưa ra một công cụ có chi phí thấp hơn hợp đồng quyền chọn Trên đây là thông tin do công ty Luật Dương Gia chúng tôi cung cấp về nội dung ” Công cụ phái sinh là gì? Vai trò của thị trường công cụ phái sinh” và các thông tin pháp lý khác có liên quan dựa trên quy định của pháp luật hiện hành. Hi vọng các thông tin trên sẽ hữu ích đối với bạn đọc. |
