Trái đất có bao nhiêu lục địa năm 2024

Châu Phi - mảnh đất được mệnh danh "lục địa đen", đang trong quá trình chia tách thành hai lục địa riêng biệt, và có thể mở ra một đại dương mới rộng lớn. Điều may mắn là quá trình này dự kiến sẽ kéo dài rất lâu, đến mức chúng ta sẽ mất hàng triệu năm mới có thể chứng kiến thành quả của nó.

Một báo cáo mới đây được trích dẫn bởi Iflscience cho biết sự đứt gãy khổng lồ có liên quan đến Hệ thống rạn nứt Đông Phi (EARS), là một trong những biến đổi địa chất lớn nhất trên thế giới, kéo hàng nghìn km và ảnh hưởng tới nhiều quốc gia ở Châu Phi, như: Ethiopia, Kenya, Cộng hòa Dân chủ Congo, Tanzania, Mozambique…

Theo một nghiên cứu năm 2004, quá trình rạn nứt này sẽ khiến châu Phi tách thành 2 mảng riêng biệt, gọi là mảng Somalia và mảng Nubian. Cho tới nay, 2 mảng này vẫn đang tiếp tục kéo ra xa nhau với tốc độ vài milimét mỗi năm.

Các nhà khoa học cho rằng trong từ 5 triệu đến 10 triệu năm nữa, những thay đổi của EARS có thể dẫn đến một thế giới mới khác hẳn so với những gì chúng ta đang sống hiện nay.

Cụ thể, chúng ta có thể sẽ thấy một dạng đại dương mới giữa mảng kiến tạo Somalia và mảng kiến tạo Nubian. Lục địa châu Phi vĩ đại sẽ mất đi "bờ vai" phía Đông và một vùng biển rộng lớn sẽ chia cắt khu vực Đông Phi.

Somalia, Ethiopia, Kenya và Tanzania dự kiến sẽ tách khỏi Châu Phi để hình thành một lục địa mới (Ảnh: Nation).

Ngoài châu Phi, phần còn lại của Trái Đất cũng sẽ có những biến đổi nhất định, do bề mặt hành tinh của chúng ta vốn dĩ không cố định, mà luôn chịu những tác động về mặt địa chất.

Nếu bạn chưa biết, Trái Đất ngày nay với sự hiện diện của 6 lục địa, gồm: Á-Âu, Châu Mỹ, Châu Phi, Châu Nam Cực và Châu Đại Dương - cũng là thành quả của các mảng kiến tạo rộng lớn, được nối với nhau như một trò chơi ghép hình.

Bằng những chuyển dịch diễn ra rất chậm, các miếng ghép này di chuyển xung quanh trong khoảng thời gian hàng triệu năm, và liên tục tái thiết lập trật tự thế giới mới.

TTO - Đại dương thứ 5 có tên gọi là Nam Đại Dương, được xác định bằng dòng chảy hải lưu mà không phải bằng vị trí địa lý và các mảng kiến tạo như 4 đại dương trước đó.

Vị trí của Nam Đại Dương (màu đỏ cam) trên bản đồ - Ảnh: National Geographic

Việc công nhận đại dương thứ 5 trên Trái đất được National Geographic Society (Hiệp hội Địa lý quốc gia Mỹ) công nhận vào hôm 8-6, trùng Ngày Đại dương thế giới.

Đại dương mới được xác định bằng dòng chảy hải lưu, mà không phải bằng vị trí địa lý và các mảng kiến tạo như 4 đại dương trước đó.

Theo ghi chép của những chuyên gia từng đi vào Nam Đại Dương, vùng biển này có vẻ đẹp khác biệt hơn so với những nơi khác, với các sông băng có màu xanh thẫm hơn, những ngọn núi sắp xếp hiểm trở hơn và gió cũng lạnh hơn.

Đây cũng là nơi có hệ sinh thái phong phú, ảnh hưởng chung đến nhiều hệ sinh thái ở các vùng khác.

Nam Đại Dương (Southern Ocean) vốn được giới khoa học biết đến từ lâu, nhưng đến nay mới chính thức được công nhận vì những ý kiến không đồng nhất và không có thỏa thuận quốc tế chung.

Các nhà địa lý, nhà khoa học từng tranh luận trong nhiều năm về việc công nhận tên riêng cho vùng nước xung quanh Nam Cực. Nhiều nhà địa lý đồng ý tên riêng, nhưng không ít người cho rằng đó chỉ là một vùng mở rộng về phía nam của Thái Bình Dương, Đại Tây Dương và Ấn Độ Dương.

Sau nhiều năm xem xét, Ủy ban Chính sách bản đồ của Hiệp hội Địa lý quốc gia Mỹ đã công nhận, đồng ý đặt tên cho đại dương mới là Nam Đại Dương, bởi giới khoa học và truyền thông sử dụng thuật ngữ này ngày càng nhiều hơn.

Theo Alex Tait - nhà địa lý thuộc Hiệp hội Địa lý quốc gia Mỹ, việc công nhận tên gọi Nam Đại Dương phù hợp với quan điểm của hiệp hội là bảo tồn các đại dương trên thế giới và hướng nhận thức của cộng đồng vào một khu vực cần được bảo vệ.

Hiệp hội Địa lý quốc gia Mỹ thực hiện việc vẽ bản đồ lần đầu tiên vào năm 1915. Từ đó đến nay, 4 đại dương được công nhận và xác định bởi những lục địa xung quanh Đại Tây Dương, Thái Bình Dương, Ấn Độ Dương và Bắc Băng Dương.

Nam Đại Dương là đại dương duy nhất tiếp xúc với 3 đại dương khác và bao trùm toàn bộ một châu lục, mà không phải bị các châu lục khác nằm bao quanh như 4 đại dương còn lại.

Việc công bố này sẽ làm thay đổi không nhỏ đến ngành giáo dục nói riêng và khoa học nghiên cứu địa lý, khí hậu Trái đất nói chung. Các loại bản đồ sẽ phải được vẽ lại, chương trình giáo dục về đại dương cũng sẽ có không ít thay đổi.

Trên thực tế, có bảy lục địa trên Trái Đất hiện tại: Bắc Mỹ, Nam Mỹ, châu Âu, châu Á, châu Phi, Nam Cực và châu Úc. Chúng ta cũng có những truyền thuyết, câu chuyện và suy đoán lâu đời về những vùng đất cổ xưa khác đã chìm trong đại dương, như Atlantis (được mô tả ở nhiều địa điểm khác nhau, nhưng thường ở giữa Đại Tây Dương) và Lemuria (nối Ấn Độ với châu Phi và châu Đại Dương). Một số bằng chứng tồn tại ở những nơi này, thường có liên quan đến nhiều huyền thoại về các trận đại hồng thủy.

Tuy nhiên, một số người có thể không biết rằng có một lục địa thực sự đã bị mất dưới sóng đại dương. Tên của lục địa này là một sự gợi ý về vị trí của nó: Zealandia. Một phần của Zealandia nổi lên trên mặt nước và kết nối với quần đảo có người định ở phía đông nam Australia: New Zealand.

Zealandia mới chỉ được lập bản đồ đầy đủ gần đây vào tháng 9 năm 2023. Zealandia nằm trên mặt nước cách đây 80 triệu năm nhưng nó đã chìm xuống vực sâu sau khi tách ra khỏi siêu lục địa Gondwana.

Zealandia chỉ mới được công nhận như một lục địa từ năm 2017. Theo các nhà nghiên cứu tại Trung tâm Khoa học Địa chất New Zealand, lục địa kỳ lạ này là nhỏ nhất, mỏng nhất với 94% diện tích nằm dưới mực nước biển cách đây 60-85 triệu năm. Nguyên nhân chủ yếu là lớp vỏ bị vớt mỏng khi lục địa phân tách.

"Lục địa ẩn" lộ diện

Như bản đồ mà Business Insider công bố, Zealandia trải rộng 1,9 triệu dặm vuông (3 triệu km vuông), tương đương khoảng một nửa diện tích của nước Úc ngày nay - bản thân nó là một mảnh đất rộng lớn. Zealandia trải dài từ New Caledonia về phía đông Queensland và hướng tới Fiji và Tonga, về phía nam qua New Zealand và về phía tây tới Biển Tasman.

Kích thước của Zealandia khiến nó trở thành một lục địa chính thức chứ không phải là một tiểu lục địa như các tiểu lục địa Madagascar và Mauritia giữa châu Phi và Ấn Độ, và tiểu lục địa Jan Mayen ở phía đông bắc Iceland trên khắp Spitsbergen, Na Uy ngày nay.

Chưa hết, mặc dù có kích thước lục địa rộng lớn, nhưng Zealandia chỉ chiếm khoảng 5% diện tích Gondwana, một trong những siêu lục địa trước đây của Trái Đất tồn tại từ khoảng 500 triệu đến 180 triệu năm trước. Nhưng theo thời gian, các mảng kiến tạo dịch chuyển, các lục địa bị rạn nứt và hiện 95% diện tích Zealandia nằm dưới nước. Do đó, nó còn có một biệt danh khác là: Te Riu-a-Māui, nghĩa là "lục địa ẩn", theo GNS Science.

Theo các nhà nghiên cứu, lục địa Zealandia có vị trí tách biệt hoàn toàn về mặt địa chất so với các lục địa khác là Á - Âu, Phi, Bắc Mỹ, Nam Mỹ, Australia, Nam Cực. Zealandia sở dĩ được gọi là lục địa vì nó có những thuộc tính địa chất cần có của một lục địa như nằm cao hơn hẳn so với lớp vỏ đại dương, có diện tích tách biệt đủ lớn và có yếu tố đặc trưng về mặt địa chất. Kể từ khi được đề cập khái niệm "Zealandia" lần đầu tiên vào năm 1995, lục địa luôn được coi là bí ẩn "nan giải" mà giới khoa học kiếm tìm trong nhiều năm qua.

Bị nứt do núi lửa phun trào

Hiệp hội Địa chất Hoa Kỳ cho biết biên giới của Zealandia có đường nối sườn lục địa của nó với đáy đại dương ở độ sâu khoảng 1,5 đến 2,5 dặm (2,4 đến 3,8 km). Chúng ta đã biết về Zealandia trong hơn một thế kỷ, nhưng chỉ với các kỹ thuật lập bản đồ tiên tiến ở thời điểm hiệ tại, chúng ta mới có thể lập bản đồ chi tiết toàn bộ lục địa. Cũng giống như New Zealand trên bề mặt, Zealandia có nhiều thung lũng, hẻm núi, dãy núi và vùng đồng bằng khiến lục địa này khó có thể trinh sát và lập bản đồ.

Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu vẫn tiếp tục và xây dựng dựa trên công trình của các nhà nghiên cứu trước đây. Theo báo cáo của GNA Science, các nhà nghiên cứu vào năm 2017 đã lấy mẫu đá từ lớp vỏ của Zealandia, điều này xác nhận rằng các nhà khoa học thực sự đang làm việc với một vùng đất riêng biệt, độc nhất. Các nghiên cứu vào năm 2019 và 2023 đã hoàn thành việc lập bản đồ địa chất, trầm tích, v.v. của Zealandia.

Theo tờ Daily Mail, trong bài báo có tên "Zealandia: Lục địa ẩn trên Trái đất" được công bố mới đây trên ấn phẩm của Hiệp hội địa chất Mỹ một nhóm gồm 11 nhà địa chất học đã đưa ra nhận định rằng: Vùng đất thuộc Thái Bình Dương, nằm ở phía đông nước Úc có thể được coi là một lục địa độc lập. Zealandia được cho là sở hữu 4 thuộc tính cần thiết để công nhận là một lục địa. Nó có độ cao lớn hơn và độ đặc cao hơn so với lớp vỏ đại dương, có sự hiện diện của 3 loại đá là đá núi lửa, đá biến chất và trầm tích, có diện tích đủ lớn nên không bị xếp lẫn vào danh mục các lục địa siêu nhỏ.

Theo GNS Science, khi khám phá nguyên nhân khiến Zealandia tách ra khỏi rìa tiếp giáp của Australia và Nam Cực, các nhà nghiên cứu đã tìm một dãy núi lửa trải dài giống như cột sống trên khắp Zealandia từ 250 đến 100 triệu năm tuổi. Nick Mortimer, tác giả chính của nghiên cứu của GNS Science, cho biết từ 120 đến 80 triệu năm trước, các vết nứt phun magma dã phân tách Zealandia khỏi các lục địa lớn hơn.

Trái Đất gồm bao nhiêu lục địa?

Theo quy ước, Trái Đất có 7 lục địa bao gồm Á, Phi, Nam Mỹ, Bắc Mỹ, Âu, Úc và Nam Cực. Tuy nhiên vào năm 2017, giới khoa học đã khám phá thêm một lục địa thứ 8 của Trái Đất, gọi là Zealandia.

Hiện nay Trái Đất có bao nhiêu châu lục?

Hiện nay thế giới có 6 châu lục gồm Châu Á, Châu Âu, Châu Phi, Châu Mỹ, Châu Đại Dương (hay còn gọi là Châu Úc), Châu Nam Cực và 5 đại dương bao gồm: Thái Bình Dương – Đại Tây Dương – Ấn Độ Dương – Bắc Băng Dương – Nam Đại Dương.

Thế giới có bao nhiêu đại dương và lục địa?

Trải qua quá trình kiến tạo trong một khoảng thời gian dài, thế giới hiện nay được chia thành 6 châu lục, bao quanh bởi 5 đại dương. 6 châu lục là mái nhà chung của hơn 8 tỷ người và hơn 1.5 triệu loài động vật khác nhau, bao gồm Châu Á, Châu Phi, Châu Âu, Châu Mỹ, Châu Đại Dương (hay Châu Úc) và Châu Nam Cực.

Lục địa thứ 8 của Trái Đất là gì?

Theo một số nhà địa chất học, mảng lục địa bị chìm mang tên Zealandia sẽ là lục địa thứ 8 của Trái Đất nếu lớp nước biển dày không che khuất nó. Thay vào đó, tất cả những đỉnh nhô lên phía trên bề mặt đại dương của lục địa này là New Zealand và các đảo xung quanh, vì vậy Zealandia từ lâu vẫn là một bí ẩn lớn.