I. NGUYÊN TỐ DINH DƯỠNG KHOÁNG THIẾT YẾU TRONG CÂY
1. Định nghĩa
Nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu:
- Là những nguyên tố mà thiếu nó cây không hoàn thành được chu trình sống.
- Không thể thay thế được bởi bất kì nguyên tố nào khác.
- Phải trực tiếp tham gia vào quá trình chuyển hóa vật chất trong cơ thể.
2. Phân loại
- Nguyên tố đại lượng gồm: C, H, O, N, S, P, K, Ca, Mg.
- Nguyên tố vi lượng gồm: B, Cl, Cu, Fe, Mn, Mo, Ni, Zn.
II. VAI TRÒ CỦA CÁC NGUYÊN TỐ DINH DƯỠNG KHOÁNG THIẾT YẾU TRONG CÂY
- Hiện tượng thiếu các nguyên tố dinh dưỡng thường được biểu hiện thành những dấu hiệu màu sắc đặc trưng trên lá.
Ví dụ:
+ Thiếu đạm [N]: lá vàng nhạt, cây cằn cỗi.
+ Thiếu lân [P]: lá vàng đỏ, trổ hoa trễ, quả chín muộn.
+ Thiếu Kali: ảnh hưởng đến sức chống chịu của cây.
+ Thiếu Ca: ảnh hưởng đến độ vững chắc của cây, rễ bị thối, ngọn cây khô héo.
$ \Rightarrow$ Các nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu tham gia cấu tạo nên các chất sống và điều tiết các hoạt động sống của cây.
III. NGUỒN CUNG CẤP CÁC NGUYÊN TỐ DINH DƯỠNG KHOÁNG CHO CÂY
1. Đất là nguồn chủ yếu cung cấp các nguyên tố dinh dưỡng khoáng cho cây
- Các muối khoáng trong đất tồn tại ở dạng không tan hoặc dạng hòa tan [dạng ion]. Rễ cây chỉ hấp thụ được muối khoáng ở dạng hòa tan.
2. Phân bón cho cây trồng
- Phân bón là nguồn quan trọng cung cấp các chất dinh dưỡng cho cây trồng.
- Bón phân với liều lượng cao quá mức cần thiết sẽ gây độc cho cây, gây ô nhiễm nông phẩm, ô nhiễm môi trường đất và nước.
Ví dụ: Nếu Mo nhiều trong rau thì động vật ăn rau có thể bị ngộ độc, người ăn rau bị bệnh gút [bệnh thống phong].
Page 2
SureLRN
Đất là nguồn cung cấp chủ yếu các nguyên tố dinh dưỡng khoáng cho cây. - Các muối khoáng trong đất tồn tại ở dạng không tan hoặc hòa tan [dạng ion]. Tuy nhiên, rễ cây chỉ hấp thụ được muối khoáng ở dạng hòa tan.
trưởng kém ? Nguyên tố d2thiết yếu là gì ? - GV: Bổ sung hoàn chỉnh.?Những nguyên tố nào là nguyên tố d2thiết yếu ? ?Được chia làm mấy nhóm ?Vì sao? GV tổng kết các ý trả lời củahọc sinh. BS: Nguyên tố đại lượng lànguyên tố có khối lượng lớn trong tế bào.Nguyên tố vi lượng là nguyên tố chiếm khối lượng nhỏ trong tếbào.GV: Cho học sinh quan sát hình 42 và 52 SGK kết hợp với bảng4 SGK. ? Vai trò của các nguyên tố d2thiết yếu trong cây. GV nhận xét và kết luận.+ Để chuển sang mục III GV có thể đặt câu hỏi .? Các nguyên tố dinh dưỡng khống thiết yếu đó do đâu màcó?? Vì sao nói đất là nguồn cung cấp chủ yếu các chất dinhdưỡng khoáng ? H: Các nguyên tố khoáng tồntại trong đất ở những dạng nào ?BS: Các chất khống khơng tanmuốn cây hấp thu được thì phải chuyển từ dạng khơng tan sangdạng hồ tan dưới tác dụng của nhiều yếu tố : Nước, pH, visinh vật đất . v. v.GV: Cho hs quan sát sơ đồ hình 4.3 SGK và đặt câu hỏi? Liều lượng phân bón đã ảnh hưởng như thế nào đến sự sinhtrưởng của cây ? trả lời.+ HS nc thông tin SGK mục I và bảng 4 để trả lờicác nguyên tố d2thiết yếu. Có 2 nhóm: Đại lượngVi lượng+ HS Quan sát hình và nghiên cứu bảng 4Kiến thức phần 1 Thảo luận nhóm trả lời.+ HS nghiên cứu SGK trả lời có 2 nguồn cung cấp.Từ đất Từ phân bónHS thảo luận trả lời: Trong đất chứa nhiều loại muốikhống. + HS nghiên cứu thơng tinSKG trả lời.+ HS phân tích sơ đồ 4.3 và thảo luận trả lời được.Thiếu dinh dưỡng bón phân ít : Cây sinh trưởngkém. Nồng độ tối ưuđủ liều –lượng cây sinh trưởng tốt. Nồng độ cao thừa dinhdưỡng gây thiệt hại cho P, K, S, Ca, Mg.+ Nguyên tố vi lượng: Fe, Mn, Cl, Zn, Cu, Mo, Ni.II VAI TRÒ CỦA CÁC NGUYÊN TỐ DINH DƯỠNGKHOÁNG THIẾT YẾU TRONG CÂY:- Các nhân tố dinh dưỡng khống thiết yếu có vai trò:+ Tham gia cấu tạo tế bào, tham gia cấu tạo chất sống.+ Tham gia điều tiết quá trình trao đổi chất.III NGUỒN CUNG CấP CÁC NGUYÊN TỐ DINHDƯỠNG KHOÁNG CHO CÂY.
1. Đất là nguồn chủ yếu cung cáp các nguyên tố
dinh dưỡng khoáng cho cây:- Trong đất các nguyên tố khoáng tồn tại ở 2 dạng:+ Khơng tan + Hồ tan dạng ion- Rễ cây chỉ hấp thụ muối khống ở dạng hồ tan.Giáo viên :Hồ Thị Bé 11+ Sau khi hs phân tích trả lời xong GV nhận xét bổ sung vàđặt câu hỏi. ? Để cây sinh trưởng, phát triểntốt ta phải bón phân như thế nào ? Bón phân hợp lý là gì?GV nhận xét bổ sung: - Bón phân thích hợp là cònphụ thuộc vào từng loại phân bón, giống cây trồng.cây sinh trưởng kém.+ Từ kết quả phân tích sơ đồ, học sinh thảo luận trảlời: Bón phân cho cây hợp lý.Bón liều lượng thích hợp cây sẽ tốt mà không gâyđộc hại cho cây và mơi trường- Phân bón là nguồn quan trọng cung cấp chất dinh dưỡng cho câytrồng. - Bón phân không hợp lý với liềulượng cao quá mức cần thiết sẽ: + Gây độc cho cây+ Ơ nhiễm nơng sản + Ơ nhiếm mơi trường nước,đất.v.v.- Để cây sống tốt cần phải bòn phân hợp lý, đúng liều, đúnglượng. - Tuỳ từng loại phân bón, giốngcây trồng để bón phân liều lượng cho phù hợp.4-Củng cố 4 phútChọn câu trả lời đúng nhất: Câu 1: Vai trò của kali trong cơ thể thực vật là:A Hoạt hoá nhiều enzim B Thành phần của enzimC Thành phần của thành tế bào và màng tế bào, hoạt hoá enzim X D Hoạt hố enzim, cân bằng nước và ion mở khí.Câu 2:Các nguyên tố vi lượng cần cho cây với số lượng nhỏ ,nhưng có vai trò quan trọng vì:A Chúng cần cho một số pha sinh trưởng. B Chúng được tích luỹ trong hạt.C Chúc năng chính của chúng là hoạt hố enzim X D Chúng có vai trò trong các hoạt động sống của cơ thể.5-Dặn dò : 1 phút- Trả lời câu hỏi 1 và 2 SGK - Đọc mục “Em có biết” cuối bài- Nghiên cứu bài mớiNgày 01 08: Tiết 2 :Giáo viên :Hồ Thị Bé 12Bài 5 :DINH DƯỠNG NI TƠ Ở THỰC VẬTI MỤC TIÊU: 1-Kiến thức:-Nêu được vai trò sinh lý của Nitơ. -Trình bày được q trình đồng hóa Nitơ trong mơ thực vật2-Kỹ năng : Quan sát ,phân tích ,so sánh .3-Thái độ :Vận dụng vào thực tiễn bón phân hợp lý cho cây II PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC:Tranh hình 5.1 và 5.2 SGK Sơ đồ khử Nitrat và đồng hóa AmIII PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY:Trực quan , vấn đáp tìm tòi.IV KIẾN THỨC TRỌNG TÂM: Vai trò của NitơCon đường đồng hóa Nitơ ở mơ thực vậtV TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY HỌC:1-Ổn định lớp 1 phút 2-Kiểm tra bài cũ 4 phút1.Thế nào là nguyên tố dinh dưỡng thiết yếu?Gồm những nguyên tố nào? 2. Nêu vai trò của các ngun tố dinh dưỡng khống thiết yếu?Vì sao cần phảibón phân hợp lý cho cây trồng? 3-Giảng bài mới:35 phútHoạt động của GV Hoạt động của HSNội dungĐVĐ :Ở bài trước chúng ta đã tìm hiểu vai trò của các nguntố khống trong đó có Nitơ.Vậy ni tơ có ảnh hưởngnhư thế nào đến cây trồng ? Q trình chuyển hố nitơtrong cây như thế nào ? bài 5 Giới thiệu tranh H.5.1SGKvàGiới thiệu cây lúa được trồng Trong các dung dịch khoángthiết yếu khác nhau. ?So sánh sự sinh trưởng vàphát triển của cây lúa trong các dung dịch dinh dưỡng khoángkhác nhau?? Dấu hiệu đặc trưng nhất khi cây thiếu Nitơ?? Vì sao Nitơ có vai trò điều tiết các q trình trao đổi chất??: Rễ cây hấp thụ Nitơ từ đất chủ yếu ở dạng nào?Quan sát tranh vẽ thảo luận và trả lời câu hỏi.TL: Cây sinh trưởng phát triển tốt nhất khi đủ các nguyên tốdinh dưỡng khoáng và sinh trưởng phát triển kém nhất khithiếu Nitơ chậm lớn ,không ra hoaTL: Sinh trưởng của các cơ quan bị giảm, lá vàng nhạtTL:Nitơ là thành phần cấu tạo Pr-enzym, Coenzym, ATP...TL:NH4 +dạng khử1. Vai trò cấu trúc: - Nitơ tham gia cấu tạo nêncác phân tử Prôtêin ,enzim ,côeim, axitnucêic,diệplục,ATP....
BÀI 4: VAI TRÒ CỦA CÁC NGUYÊN TỐ KHOÁNG
PHẦN I. KIẾN THỨC
I. Nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu trong cây
1. Định nghĩa
- Nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu trong cây là:
- Những nguyên tố mà thiếu nó cây không hoàn thành được chu trình sống.
- Không thể thay thế được bởi bất kì nguyên tố nào khác.
- Phải trực tiếp tham gia vào quá trình chuyển hoá vật chất trong cơ thể.
2. Phân loại
- Các nguyên tố khoáng là: Gồm 17 nguyên tố: C, H,O, N, S, P, K, Ca, Mg,Cl, Cu, Fe, Mn, Mo, Ni, Zn. Trong đó:
- Nguyên tố đại lượng gồm: C, H,O, N, S, P, K, Ca, Mg.
- Nguyên tố vi lượng gồm: , Cl, Cu, Fe, Mn, Mo, Ni, Zn.
3. Dấu hiệu nhận biết cây thiếu dinh dưỡng
- Hiện tượng thiếu các nguyên tố dinh dưỡng thường được biểu hiện bằng những dấu hiệu màu sắc đặc trưng trên lá hoặc lá bị biến dạng
- Ví dụ:
- Thiếu đạm [N]: lá vàng nhạt, cây cằn cỗi
- Thiếu lân [P]: lá vàng đỏ, trổ hoa trễ, quả chín muộn.
- Thiếu Kali: ảnh hưởng đến sức chống chịu của cây.
- Thiếu Ca: ảnh hưởng đến độ vững chắc của cây, rễ bị thối, ngọn cây khô héo.
II. Vai trò của các nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu trong cây
- Vai trò của các nguyên tố khoáng đối với cây trồng:
- Tham gia vào thành phần các chất cấu tạo nên hệ thống chất nguyên sinh, cấu trúc nên tế bào và các cơ quan.
- Nguyên tố khoáng tham gia vào quá trình điều chỉnh các hoạt động trao đổi chất, các hoạt động sinh lý trong cây
- Thay đổi các đặc tính lý hóa của chất keo nguyên sinh
- Hoạt hóa enzim, làm tăng hoạt động trao đổi chất
- Điều chỉnh quá trình sinh trưởng của cây
- Tăng tính chống chịu cho cây trồng đối với các điều kiện bất lợi của môi trường
Bảng 4: Khái quát vai trò của các nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu
III. Nguồn cung cấp các nguyên tố dinh dưỡng khoáng cho cây
1. Đất là nguồn chủ yếu cung cấp các nguyên tố khoáng cho cây
- Muối khoáng trong đất tồn tại ở dạng không tan hoặc dạng hoà tan [dạng ion].
- Dạng hòa tan [ion]: cây hấp thụ được
- Dạng không hòa tan: Cây không hấp thụ được, phải chuyển háo thành dạng hòa tan nhờ vào cấu trúc đất [hàm lượng nước, độ thoáng, độ pH, nhiệt độ, vi sinh vật]
- Sự chuyển hóa muối khoáng từ dạng không tan thành dạng hòa tan chịu ảnh hưởng của nhiều nhân tố môi trường như hàm lượng nước, độ thoáng, độ pH, nhiệt độ, vi sinh vật đất. Các yếu tố này lại chịu ảnh hưởng của cấu trúc đất.
2. Phân bón cho cây trồng
- Phân bón là nguồn quan trọng cung cấp các chất dinh dưỡng cho cây trồng.
- Bón phân với liều lượng cao quá mức cần thiết sẽ gây độc cho cây, gây ô nhiễm nông phẩm, ô nhiễm môi trường đất và nước.
Ví dụ: Nếu Mo nhiều trong rau thì động vật ăn rau có thể bị ngộ độc, người ăn rau bị bệnh gút [bệnh thống phong].
=> Tùy thuộc vào loại phân, giống cây trồng để bón liều lượng cho phù hợp.
Đồ thị biểu diễn mối tương quan giữa liều lượng phân bón và mức độ sinh trưởng của cây.
PHẦN II - HƯỚNG DẪN TRẢ LỜI CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP SÁCH GIÁO KHOA
Câu 1. Vì sao phải bón phân với liều lượng hợp lí tùy thuộc vào loại đất, loại phân bón, giống và loài cây trồng?
Hướng dẫn:
- Cần phải bón phân với liều lượng hợp lí [tối ưu] tùy thuộc vào loại phân bón, giống và loài cây trồng là để cho cây sinh trưởng tốt, năng suất cao, hiệu quả của phân bón cao nhưng giảm chi phí đầu vào và không gây ô nhiễm nông phẩm và môi trường.
Câu 2. Hãy liên hệ với thực tế, cho biết một số biện pháp canh tác giúp cho quá trình hấp thu khoáng của cây diễn ra dễ dàng hơn.
Hướng dẫn:
- Các biện pháp giúp cho các quá trình chuyển hóa các hợp chất khoáng khó tan cây không hấp thụ được thành dạng ion cây dễ hấp thụ là:
- Làm cỏ sục bùn,
- Phá váng sau khi đất bị ngập úng,
- Cày phơi ải đấu cày lật úp rạ xuống,
- Bón vôi cho đất chua…
PHẦN III - HỆ THỐNG CÂU HỎI MỞ RỘNG [TỰ GIẢI]
Câu 1. Ý nghĩa của việc làm cỏ lúa sục bùn và xới đất quanh gốc cây?
Câu 2. Vì sao khi bón quá nhiều phân cũng có thể làm chết cây?
Câu 3. Các nguyên tố khoáng được cây trồng hấp thu chủ yếu dưới dạng nào? Cho biết một số triệu chứng ở cây trồng khi thiếu: nitơ, phốtpho,kali, canxi
Câu 4. Cho biết vai trò cơ bản của các nguyên tố đại lượng và vi lượng?
Câu 5. Các nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu có những đặc điểm gì?
Câu 6. Trình bày một số phương pháp bón phân cho cây trồng mà em biết
Câu 7. Cho biết vai trò cơ bản của các nguyên tố đại lượng và vi lượng?
Câu 8. Bón phân quá liều lượng cho cây trồng có thể dẫn đến những hậu quả gì? Cho ví dụ:
Câu 9. Cho biết vai trò của các nguyên tố vi lượng? Tại sao các nguyên tố vi lượng lại cần một lượng rất nhỏ đối với cơ thể thực vật?