Toán học việt nam so với thế giới năm 2024

Các chuyên gia cho rằng đào tạo ĐH ngành toán hiện nay quá kém và đây là một nguy cơ cho chất lượng nguồn nhân lực trong cuộc cách mạng khoa học công nghiệp 4.0.

Đào tạo ở ĐH rất yếu

Theo GS Lê Tuấn Hoa, Viện trưởng Viện Toán học, hiện nay cả nước chỉ có khoảng hơn 30 trường ĐH có đào tạo cử nhân toán, trong đó 17 trường có khoa toán. Cả nước có khoảng 1.000 tiến sĩ toán, trong đó chỉ khoảng 400 người giảng dạy trong các trường ĐH. Mặc dù số lượng người tham gia viết bài và công bố trên các tạp chí quốc tế vẫn tăng hằng năm nhưng tổng số lượng bài chỉ bằng của một trường ĐH loại tốt của thế giới. “Nếu chia ra bình quân 400 tiến sĩ đang tham gia giảng dạy cho hơn 400 trường ĐH, CĐ thì mỗi trường chưa có được một tiến sĩ toán. So với thế giới thì đây là một con số bình quân không thể thấp hơn được”, GS Hoa nhận xét.

Cũng theo GS Hoa, tuy so với khu vực Đông Nam Á hiện nay toán học VN chỉ thua Singapore nhưng so với thế giới thì còn rất yếu. Đào tạo đỉnh cao ở phổ thông có thể là tốt nhưng đào tạo ĐH thì yếu, đặc biệt từ khi bước vào nền kinh tế thị trường. Đào tạo sau tiến sĩ thì hầu như không có, ứng dụng thì rất kém. GS Hoa nói: “Như vậy, so với thế giới thì toán học VN cái gì cũng kém, cả lý thuyết, cả ứng dụng”.

Ông Bùi Quang Ngọc, Phó chủ tịch Hội đồng quản trị Tập đoàn FPT, nhận xét trong khi toán phổ thông dạy quá thừa, quá cao siêu, thì toán ĐH lại quá thiếu.

Còn GS Ngô Việt Trung, nguyên Viện trưởng Viện Toán học, thì khẳng định chính toán phổ thông hiện nay không ổn. Học sinh VN hiện nay học toán chỉ bằng 2/3 Thái Lan, 1/2 Trung Quốc. Những cái “thừa” chẳng qua là do cả hệ thống dồn vào việc giải bài tập, hiệu ứng từ cái kiểu học luyện thi, chứ thực chất nội dung chương trình của ta so với các nước là nghèo nàn. Học sinh chỉ được học công thức thuần túy chứ không được học suy luận, thành ra năng lực tư duy rất yếu khi vào ĐH. Còn đào tạo toán ĐH nói chung, toán ứng dụng kém là do nền kinh tế, do thị trường lao động không có nhu cầu, học ĐH toán ra không có việc làm.

Không có ứng dụng tin học nào ra hồn

Ông Bùi Quang Ngọc đặt vấn đề: “Tại sao trong công nghệ thông tin chúng ta không có một hệ thống nào nên hồn? Trong công việc và cuộc sống hằng ngày, chúng ta động đến rất nhiều tới tin học, vậy mà chỉ có một số ứng dụng ăn theo, còn tất cả đều phải dùng các sản phẩm của nước ngoài. Chúng ta không làm được những hệ thống hay, lớn, ít lỗi, chạy nhanh, có tính toàn cầu… bởi vì những người làm tin của chúng ta kém toán”.

Tiến sĩ Lê Trường Tùng, Chủ tịch Hội đồng quản trị Tổ chức giáo dục FPT, cho biết vì nhận thức được tầm quan trọng của đào tạo ĐH ngành toán với công nghệ thông tin nên cơ quan này đã quyết tâm đầu tư cho toán, với mức ước tính khoảng 1 triệu USD/năm. “Để góp phần phát triển ngành toán VN, điều chúng tôi trăn trở nhất là làm sao phải có đầu vào giỏi, vì đó là điều kiện tiên quyết để có chất lượng cao. Học toán mà đầu vào thấp thì chúng tôi rất nghi ngờ về chất lượng đào tạo”, ông Tùng nói.

Trong khi đó, khẳng định tầm quan trọng của toán đối với sự phát triển của xã hội, nhiều doanh nghiệp cho biết họ được hưởng lợi rất nhiều từ nguồn nhân lực xuất thân từ giới học toán, làm toán.

Thông tin trên được đưa ra tại chương trình Tổng kết Chương trình trọng điểm quốc gia phát triển Toán học và Kỷ niệm 10 năm thành lập Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán ngày 23/12/2020 tại Hà Nội.

Các đại biểu tham dự chương trình Tổng kết Chương trình trọng điểm quốc gia phát triển Toán học và Kỷ niệm 10 năm thành lập Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán (Ảnh: TT)

Tham dự Chương trình có Ủy viên Bộ Chính trị Nguyễn Thiện Nhân, ông Phan Thanh Bình - Chủ nhiệm UB Văn hóa giáo dục, thanh niên, thiếu niên và nhi đồng Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Phùng Xuân Nhạ và đại diện Lãnh đạo Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Khoa học Công nghệ, Lãnh đạo các trường đại học, viện nghiên cứu, cùng đông đảo các nhà khoa học, cộng đồng Toán học Việt Nam.

Chương trình trọng điểm quốc gia đầu tiên trong lĩnh vực khoa học cơ bản

Chương trình trọng điểm quốc gia phát triển Toán học giai đoạn 2010 đến 2020 đã được Chính phủ phê duyệt theo Quyết định số 1483/QĐ-TTg ngày 17/08/2010. Đây là một Chương trình trọng điểm quốc gia đầu tiên được ban hành riêng cho một lĩnh vực khoa học cơ bản.

Sau khi Chương trình trọng điểm quốc gia phát triển Toán học giai đoạn 2010 đến 2020" được phê duyệt, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã thành lập Ban Điều hành Chương trình, đồng thời trình Chính phủ thành lập Viện Nghiên cứu cao cấp (NCCCT) về Toán (quyết định 2342/QĐ-TTg ngày 23/12/2010) theo mô hình các viện nghiên cứu tiên tiến xuất sắc của các nước phát triển. Việc thành lập Viện NCCCT là một giải pháp quan trọng để thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp khác của Chương trình.

Sau 10 năm hoạt động, với uy tín khoa học của Giáo sư Ngô Bảo Châu - Giám đốc khoa học và các thành viên Hội đồng khoa học của Viện, bao gồm các nhà khoa học đầu ngành trong nước và quốc tế, Viện đã tạo dựng được một môi trường học thuật tiên tiến, được cộng đồng toán học trong nước và quốc tế đánh giá cao.

Chiều 9/3/2011, Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức công bố Quyết định thành lập Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán và Quyết định bổ nhiệm Giáo sư Ngô Bảo Châu làm Giám đốc khoa học của Viện. (Ảnh: Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân chúc mừng Giáo sư Ngô Bảo Châu - Ảnh: Chinhphu.vn)

Viện trở thành một "Trung tâm nghiên cứu chung" của cộng đồng Toán học Việt Nam, hỗ trợ cho các hoạt động nghiên cứu và đào tạo đỉnh cao về Toán học đối với các giảng viên đại học, các nhà toán học, nhà khoa học trẻ, các nghiên cứu sinh đến thực hiện các ý tưởng, các đề tài nghiên cứu toán học xuất sắc, có ý nghĩa khoa học và ứng dụng cao.

Với vai trò là đơn vị thường trực điều phối triển khai các nhiệm vụ của Chương trình, Viện NCCCT không chỉ hỗ trợ cho các hoạt động nghiên cứu toán học đỉnh cao mà còn tham gia tích cực trong việc xây dựng các quy định, quy chế, và triển khai các hoạt động của Chương trình với kết quả hoàn thành tốt 5/6 mục tiêu cụ thể đã đề ra.

Nhờ chương trình khoa học phong phú, chất lượng cao, hiệu quả và cách tổ chức chuyên nghiệp, chuẩn mực quốc tế nên năm 2013, sau 3 năm thành lập và đi vào hoạt động, Viện NCCCT đã được Hội Toán học châu Âu công nhận là một trong số ít "Trung tâm Toán học xuất sắc khu vực - Emerging Regional Centres of Excellence" của các nước đang phát triển giai đoạn 2013-2017, với mục tiêu khuyến khích và hỗ trợ Viện trở thành hạt nhân phát triển Toán học trong khu vực và trên thế giới.

Năm 2018, Viện tiếp tục được công nhận là Trung tâm xuất sắc của khu vực giai đoạn 2019-2023. Viện cũng là thành viên của Hiệp hội Toán trong công nghiệp khu vực châu Á - Thái Bình Dương (APCMfI).

Sự ra đời và phát triển của Viện NCCCT là động lực lớn thúc đẩy sự phát triển của Toán học Việt Nam là: Tạo môi trường làm việc thuận lợi cho các nhà Toán học Việt Nam trong và ngoài nước tập trung nghiên cứu khoa học, thu hút các nhà toán học hàng đầu thế giới đến làm việc; Tổ chức thành công các hội nghị Toán học quốc tế lớn, góp phần nâng cao vị thế của Toán học Việt Nam; Các hoạt động đào tạo nguồn nhân lực tài năng toán học đạt kết quả tốt.

GS Ngô Bảo Châu (Ảnh: Lê Anh Dũng)

Toán học Việt Nam đứng vị trí trong khoảng 35-40 trên thế giới

Với nỗ lực của cộng đồng Toán học Việt Nam đến nay Toán học Việt Nam được xác định ở vị trí trong khoảng 35-40 trên thế giới và đứng đầu trong khối ASEAN (ở đây chỉ xét đến tiêu chí số lượng công bố quốc tế).

PGS. Lê Minh Hà, Giám đốc điều hành Viện nghiên cứu cao cấp về toán khẳng định: Đây là một thành tích rất ấn tượng, trong bối cảnh nhiều nước trên thế giới, và ngay ở khu vực Đông Nam Á như Thái Lan, Malaysia, Indonesia đã đầu tư rất mạnh cho khoa học cơ bản và toàn bộ hệ thống các cơ sở nghiên cứu - đào tạo với kinh phí rất lớn.

Bên cạnh các chỉ số công bố khoa học thì việc tổ chức thành công các hội nghị quốc tế lớn, uy tín khoa học của Viện NCCCT, sự kiện lần đầu tiên hai ngành Toán học của 2 đại học Việt Nam được vào bảng xếp hạng QS (1 trong 2 bảng xếp hạng uy tín nhất của thế giới), Viện Toán học (Viện HLKHCNVN) có nhiều thành tích trong nghiên cứu với việc thành lập trung tâm nghiên cứu và đào tạo quốc tế dạng 2 được Unesco công nhận và bảo trợ... đều góp phần chứng tỏ vị thế của Toán học Việt Nam trong thời gian qua.

"Đây là tiền đề rất tốt để Toán học Việt Nam có thể có những bước phát triển mới bền vững hơn, và đóng góp sâu rộng và trực tiếp hơn vào sự phát triển kinh tế - xã hội trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư" - PGS.TS Lê Minh Hà nhấn mạnh.

Đội tuyển toán học Việt Nam năm 2017 đoạt 4 Huy chương vàng Olympic Toán học thế giới.

PGS.TS Lê Minh Hà cho biết, trong số 6 mục tiêu cụ thể đã đề ra của Chương trình, chỉ duy nhất mục tiêu "Xây dựng Viện toán học và 1-2 khoa toán ở các trường đại học lớn trở thành trung tâm nghiên cứu và đào tạo toán của khu vực" chưa thực sự được hoàn thành.

Tuy nhiên, PGS.TS Lê Huy Hà cho rằng, mục tiêu lâu dài và quan trọng nhất của Chương trình là hỗ trợ cho các nhà khoa học - giảng viên ở các trường đại học tích cực tham gia nghiên cứu khoa học, qua đó nâng cao chất lượng nghiên cứu và đào tạo, không chỉ của riêng các ngành toán mà của toàn bộ hệ thống cơ sở giáo dục đại học của Việt Nam.

Các giải pháp được đề cập đến ở nội dung: "Xây dựng Viện Nghiên cứu cấp cao về Toán, một cơ sở hỗ trợ cho các hoạt động nghiên cứu và đào tạo đỉnh cao về Toán học cho các giảng viên đại học, các nhà toán học, các tân tiến sĩ, các nghiên cứu sinh đến thực hiện các ý tưởng, các đề tài nghiên cứu toán học xuất sắc, có ý nghĩa khoa học và ứng dụng cao" cũng hướng tới mục tiêu sẽ hình thành được một số khoa Toán mạnh về chất lượng, đủ về số lượng và xây dựng Viện Toán học (Viện HLKHCNVN) trở thành trung tâm nghiên cứu và đào tạo của khu vực.

PGS.TS Lê Minh Hà, Giám đốc điều hành Viện nghiên cứu cao cấp về Toán (Ảnh: TT)

PGS.TS Lê Minh Hà cho biết, hàng năm, Viện NCCCT dành một tỷ lệ nhất định cho các nghiên cứu viên đến từ khoa Toán của một số trường đại học lớn ở các khu vực, đặc biệt là Trường ĐH Quy Nhơn, Trường ĐH Khoa học Tự nhiên - ĐHQGHN, Trường ĐH Khoa học Tự nhiên - ĐHQG TP.HCM. Mặt khác, Chương trình đã triển khai nhiều hoạt động hỗ trợ 3 khoa Toán của các trường về bồi dưỡng đội ngũ như: hỗ trợ công tác tuyển sinh ngành Toán; đào tạo sinh viên, học viên cho Khoa Toán - Cơ - Tin học, Trường ĐH Khoa học Tự nhiên - ĐHQGHN; cấp học bổng cho số lượng đông đảo sinh viên của 3 trường,…

Mặc dù chưa trở thành các trung tâm nghiên cứu và đào tạo lớn của khu vực nhưng ba khoa Toán nói trên đã đạt được nhiều thành tích xuất sắc trong giảng dạy và nghiên cứu, là ba trung tâm toán học mạnh ở ba miền.

Ngày 22/12/2020, Chính phủ đã phê duyệt Chương trình trọng điểm quốc gia phát triển Toán học giai đoạn 2021-2030 với mục tiêu chung của Chương trình: Tiếp tục phát triển Toán học Việt Nam bền vững và mạnh mẽ về mọi mặt: nghiên cứu, ứng dụng và đào tạo, tương xứng với tiềm năng trí tuệ của con người Việt Nam, đáp ứng yêu cầu của đất nước trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư; đưa Toán học trở thành một bộ phận hữu cơ trong sự phát triển chung của khoa học, công nghệ và kinh tế - xã hội; nâng cao vị thế của Toán học Việt Nam trong khu vực và trên thế giới.