Vỏ thượng thận là gì
Tên kĩ thuật y tế: Xét nghiệm hormone vỏ thượng thận (ACTH, corticotropin) Show
Bộ phận cơ thể/Mẫu thử: máu Tìm hiểu chungXét nghiệm hormone vỏ thượng thận là gì?Xét nghiệm hormone vỏ thượng thận (ACTH) được dùng để kiểm tra chức năng của thuỳ trước tuyến yên và tìm nguyên nhân của hội chứng Cushing (sản xuất quá mức cortisol) và bệnh Addison (sản xuất không đủ cortisol). ACTH là một hormone quan trọng của cơ thể được tạo ra từ thùy trước tuyến yên. Đầu tiên, Hormone giải phóng Corticotropin (CRH) được tạo ra ở vùng dưới đồi. Hormone này sẽ kích thích sản xuất ACTH ở tuyến yên. Sau đó, tới lượt ACTH kích thích vỏ thượng thận sản xuất cortisol. Nếu mức cortisol trong máu quá cao nó sẽ quay lại ức chế không cho CRH và ACTH tạo ra nữa. Ở bệnh nhân mắc hội chứng Cushing. Có hai trường hợp có thể xảy ra:
Nếu bạn bị bệnh Addison, lượng ACTH cao cho thấy nguyên nhân là nằm ở tuyến thượng thận, như tổn thương tuyến thượng thận do nhồi máu, xuất huyết, hoặc tự miễn dịch; phẫu thuật cắt bỏ tuyến thượng thận; thiếu hụt enzym bẩm sinh; hoặc ức chế tuyến thượng thận sau khi dùng kéo dài steroid ngoại sinh. Nếu mức ACTH dưới mức bình thường ở bệnh nhân bị suy thượng thận, có thể nguyên nhân là do suy tuyến yên. Người ta chú ý rằng có một biến đổi theo ngày đêm của nồng độ ACTH tương ứng với sự biến đổi nồng độ cortisol. Nồng độ cuả mẫu buổi tối (8 đến 10 giờ tối) thường bằng một nửa đến hai phần ba so với mẫu buổi sáng (4 đến 8 giờ sáng). Biến đổi trong ngày sẽ bị mất khi mắc bệnh (đặc biệt là khối u) ảnh hưởng đến tuyến yên hoặc tuyến thượng thận. Tương tự như vậy, sự căng thẳng có thể làm mờ đi hoặc loại bỏ biến đổi bình thường trong ngày. Khi nào bạn nên thực hiện xét nghiệm hormone vỏ thượng thận?Xét nghiệm ACTH huyết thanh được thực hiện khi bác sĩ nhận thấy bạn có những triệu chứng và dấu hiệu liên quan đến thiếu hụt hay dư thừa cortisol. Giảm cortisol sẽ có các triệu chứng:
Đối với trường hợp cortisol tăng trong máu thì sẽ có các triệu chứng:
Hormone tuyến thượng thận được sản xuất và giải phóng vào trong máu để đi đến các cơ quan đích và thực hiện những nhiệm vụ vốn có của nó. Mỗi bộ phận của tuyến thượng thận lại tiết ra các loại hormone có chức năng khác nhau. Bài viết sau sẽ cung cấp những thông tin về hormone tuyến thượng thận và những bệnh lý bạn có thể mắc tại tuyến thượng thận cần hết sức lưu ý. 1. Tìm hiểu chung về các hormone tuyến thượng thậnTuyến thượng thận bao gồm 2 phần chính đó là phần vỏ và phần tủy. Đây là một tuyến nội tiết nằm bên trên mỗi quả thận. Trong đó, vỏ thượng thận và tủy thượng thận đều đảm nhiệm những chức năng nội tiết riêng biệt. Cụ thể: Vỏ thượng thận: Bộ phận này sản xuất ra các hormone:
Hình ảnh tuyến thượng thận Tủy thượng thận: Tủy thượng thận chứa các tế bào ưa crom, có chức năng tổng hợp và sản xuất ra hormone catecholamin (trong đó chủ yếu là epinephrine kèm theo một lượng nhỏ norepinephrine):
2. Các bệnh lý có thể gặp phải ở tuyến thượng thậnCó 2 vấn đề bất thường hay gặp nhất ở tuyến thượng thận đó là hội chứng suy vỏ tuyến thượng thận và cường chức năng tuyến thượng thận, gây ảnh hưởng tới lượng hormone tiết ra. Chi tiết như sau: Hội chứng suy vỏ tuyến thượng thận: Đa phần hội chứng suy vỏ thượng thận sẽ có tác động không nhỏ đến nồng độ của hormone tại vỏ thượng thận. Nguyên nhân dẫn tới hội chứng này có thể là tiên phát (do mắc bệnh Addison, giảm chức năng tại tuyến), hoặc là thứ phát (do tuyến thượng thận không nhận được kích thích từ vùng dưới đồi hoặc từ tuyến yên). Có nhiều nguyên nhân dẫn tới suy vỏ tuyến thượng thận Hội chứng cường chức năng tuyến thượng thận: Hội chứng cường tuyến thượng thận có thể bắt nguồn từ các phản ứng như tăng sản thượng thận bẩm sinh, ung thư biểu mô tuyến hoặc u tuyến. Bất thường này có thể dẫn tới những hội chứng có biểu hiện lâm sàng khác nhau, phụ thuộc vào các loại hormone tiết ra. Cụ thể:
Hiện tượng nam hóa ở nữ giới khi tuyến thượng thận tiết quá nhiều androgen Nhìn chung các hormone tuyến thượng thận sẽ đảm nhận những vai trò khác nhau, đóng góp chung vào các hoạt động sống của cơ thể. Tuy nhiên nếu tuyến thượng thận bị rối loạn trong sản xuất hormone thì sẽ gây nên các hội chứng bất thường cho người bệnh. Chính vì thế, nếu nhận thấy bản thân đang có những dấu hiệu của các bệnh lý liên quan đến tuyến thượng thận, bệnh nhân cần đi khám ngay để được chẩn đoán và điều trị sớm. Nếu bạn vẫn đang băn khoăn không biết nên lựa chọn địa điểm uy tín để khám chức năng tuyến thượng thận hoặc các vấn đề khác về sức khỏe, bạn có thể tham khảo Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC. Bệnh viện là một trong những đơn vị được nhiều khách hàng tin tưởng với phản hồi tích cực về dịch vụ y tế vì những ưu điểm như sau:
Để được tư vấn và hướng dẫn cụ thể về các dịch vụ thăm khám, chẩn đoán và xét nghiệm tại MEDLATEC, quý bạn đọc hãy bấm số 1900 56 56 56 - tổng đài viên luôn túc trực và giúp bạn giải đáp mọi băn khoăn.
Suy tuyến thượng thận khá khó chẩn đoán do triệu chứng lâm sàng không rõ ràng và đặc hiệu, nguyên nhân đa dạng có thể là nguyên phát hoặc thứ phát. Bệnh có thể xảy ra ở bất cứ độ tuổi nào, song người từ 30 - 50 tuổi dễ bị suy tuyến thượng thận hơn cả. 1. Nguyên nhân gây suy tuyến thượng thậnSuy tuyến thượng thận có thể là nguyên phát do bệnh tại tuyến hoặc thứ phát do tiến triển từ bệnh lý hoặc vấn đề sức khỏe khác. Xác định nguyên nhân gây suy tuyến thượng thận là một trong những vấn đề quan trọng để điều trị hiệu quả. Suy tuyến thượng thận là bệnh khá thường gặp 1.1. Suy tuyến thượng thận nguyên phátSuy tuyến thượng thận có thể do những nguyên nhân bệnh lý và tổn thương tại cơ quan này như:
Suy tuyến thượng thận thường do bệnh lý tại tuyến 1.2. Suy tuyến thượng thận thứ phátSuy tuyến thượng thận thứ phát do nguyên nhân như:
Suy tuyến thượng thận hiện không thể chữa khỏi hoàn toàn 2. Suy tuyến thượng thận có chữa được không?Suy tuyến thượng thận không phải là tình trạng bệnh lý hiếm gặp. Hầu hết bệnh nhân phải điều trị duy trì bằng thuốc suốt đời để bổ sung lượng hormone tuyến thượng thận thiếu hụt. Điều trị suy tuyến thượng thận bằng liệu pháp hormone thay thế hiện nay chủ yếu là dùng thuốc Corticosteroid thay thế để bổ sung cortisol và aldosterone khi cơ thể không thể tự sản sinh hoặc sản sinh kém. Các loại thuốc này có thể dùng liều cao điều trị kéo dài không gây tác dụng phụ đáng kể với sức khỏe. Để ngăn ngừa ảnh hưởng khi dùng thuốc trong thời gian dài, bệnh nhân có thể cần bổ sung canxi phòng loãng xương, dùng thuốc an thần hỗ trợ mất ngủ nghiêm trọng,… 3. Phát hiện sớm suy tuyến thượng thận cấpSuy tuyến thượng thận cấp là tình trạng sức khỏe nghiêm trọng, cần can thiệp y tế càng sớm càng tốt bởi nó có thể gây biến chứng nguy hiểm cho tính mạng. Dấu hiệu suy tuyến thượng thận cấp bao gồm: Bệnh nhân suy tuyến thượng thận cấp thường bị mất nước nặng
Với cơn suy tuyến thượng thận cấp, bệnh nhân cần nhanh chóng được truyền dịch bằng nước muối sinh lý để giữ đường truyền. Sau đó tiêm Hydrocortison hemisuccinat, điều trị chuyên khoa với mục đích: điều chỉnh nước và điện giải, bổ sung hormone thay thế, theo dõi tình trạng bệnh lý liên tục. Ngoài ra, cần chẩn đoán các yếu tố nguy cơ gây suy tuyến thượng thận cấp để điều trị ngừa tái phát, thường gặp là tình trạng nhiễm trùng hoặc sốc. Các triệu chứng hoặc bệnh kèm theo cũng cần được điều trị để tránh nguy hiểm đến tính mạng người bệnh như: Viêm phổi, viêm hô hấp, sốt, tiêu chảy,… Khi tình trạng suy tuyến thượng thận cấp nguy hiểm qua đi, cần tiếp tục theo dõi các dấu hiệu sinh tồn của người bệnh, xử lý sớm nếu có dấu hiệu tái phát. Cùng với đó, bệnh nhân sẽ được chăm sóc, điều trị nâng cao thể trạng, bổ sung Vitamin thiết yếu và các thuốc bảo vệ gan, hô hấp,… 24 giờ đầu tiên sau khi có dấu hiệu suy tuyến thượng thận cấp là giai đoạn nguy hiểm, tình trạng mất nước, sốt cao, mất tri giác, loạn mạch,… có thể xảy ra bất cứ lúc nào nên không được chủ quan. Bệnh nhân nên được nhập viện theo dõi giai đoạn này, làm xét nghiệm kiểm tra mỗi 4 - 6 giờ để đánh giá tình trạng bệnh. Bệnh nhân suy tuyến thượng thận cấp cần được nhập viện theo dõi Như vậy, suy tuyến thượng thận có điều trị được không còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như: khả năng đáp ứng với thuốc điều trị, tình trạng sức khỏe và bệnh lý đi kèm, sự tuân thủ điều trị của bệnh nhân,… Để cải thiện bệnh, điều quan trọng là tăng cường sức khỏe bản thân kết hợp với điều trị tích cực theo chỉ định của bác sĩ. Suy tuyến thượng thận có thể phải điều trị với thuốc suốt đời để bù lượng hormone thiếu hụt. 4. Người bị suy tuyến thượng thận nên ăn gì?Để hỗ trợ điều trị bệnh hiệu quả, người bị suy tuyến thượng thận cần có chế độ ăn khoa học, hợp lý. Dưới đây là lời khuyên từ chuyên gia dinh dưỡng cho người bị suy tuyến thượng thận: 4.1. Ăn đồ ăn có lượng đạm caoBệnh nhân bị suy thượng thận cơ thể sẽ thiếu hụt glucose. Do đó, thực đơn hàng ngày cần bổ sung protein và các chất béo tốt, bởi đây là nguồn năng lượng có khả năng chuyển hóa thành glucose, giúp cơ thể hoạt động bình thường. Các thực phẩm có hàm lượng protein cao như cá, thịt, trứng,... 4.2. Các thực phẩm giàu vitamin CHệ miễn giảm suy dịch, cơ thể luôn mệt mỏi là những đặc điểm thường thấy ở người suy tuyến thượng thận. Do đó, khẩu phần ăn hàng ngày nên bổ sung các thực phẩm giàu vitamin C như xoài, táo, cam, đu đủ,... Dưỡng chất này có tác dụng tăng sức đề kháng, tăng cường hệ miễn dịch cũng như thúc đẩy sản xuất cortisol cho cơ thể. 4.3. Các thực phẩm giàu vitamin nhóm BVitamin nhóm B, cụ thể là vitamin B5 và B6 là dưỡng chất tham gia trực tiếp vào hoạt động sản xuất ra hormon tuyến thượng thận. Vitamin nhóm 5 rất giàu trong các loại đậu, bơ, yến mạch,... 4.4. Uống đủ nướcNgười bị suy tuyến thượng thận cần đảm bảo uống đủ lượng nước cho cơ thể mỗi ngày. Ngoài nước lọc, bệnh nhân có thể uống thêm nước râu ngô, trà, nước ép hoa quả cũng rất tốt cho sức khỏe. Nếu cần tư vấn thêm bất kỳ vấn đề gì, liên hệ với MEDLATEC qua hotline 1900 56 56 56 để được giải đáp hoàn toàn miễn phí. |