Chỉ tiêu lợi nhuận gộp về bán hàng và cung cấp dịch vụ

Lợi nhuận của hoạt động kinh doanh là chênh lệch giữa doanh thu của hoạt động kinh doanh và chi phí hoạt động kinh doanh.

Trên báo cáo kết quả kinh doanh thường có 2 chỉ tiêu:

• Lợi nhuận gộp về bán hàng và cung cấp dịch vụ
• Lợi nhuận thuần của hoạt động kinh doanh.

Lợi nhuận gộp về bán hàng và cung cấp dịch vụ.Lợi nhuận gộp[về bán hàng và cung cấp dịch vụ] là chênh lệch giữa doanh thu thuần [về bán hàng và cung cấp dịch vụ] với giá vốn hàng bán , nói cách khác lợi nhuận gộp là khoảng cách chênh lệch giữa giá bán và giá vốn của sản phẩm ,dịch vụ. Lợi nhuận gộp là chỉ tiêu quan trọng để đánh giá hoạt động kinh doanh trong hiện tại cũng như trong tương lai của DN. Sự khác biệt về tỉ lệ lợi nhuận gộp/doanh thu thuần của các công ty trong cùng ngành là do sự khác biệt về hiệu quả hoạt động hoặc danh tiếng của các sản phầm và dịch vụ cung ứng.

Lợi nhuận thuần của hoạt động kinh doanh.Lợi nhuận thuần của hoạt động kinh doanh là kết quả cuối cùng của hoạt động kinh doanh của DN . Lợi nhuận thuần của hoạt động kinh doanh luôn được mong chờ là thành phần chính trong tổng lợi nhuận của DN và là động lực để các chủ sở hữu tiếp tục đầu tư vốn vào DN. Chính vì vậy , Lợi nhuận thuần của hoạt động kinh doanh là một thông tin quan trọng để đánh giá triển vọng của DN trong tương lai.

Theo yêu cầu của chuẩn mực kế toán Việt Nam VAS28 – Báo cáo bộ phận, các DN kinh doanh đa lĩnh vực hoặc ở nhiều khu vực địa lí thường công bố thông tin về kết quả hoạt động kinh doanh của từng lĩnh vực hoặc từng khu vực địa lí trong thuyết minh báo cáo tài chính.Đây là những thông tin quan trọng giúp các đối tượng sử dụng đánh giá toàn diện và sâu sắc về hoạt động kinh doanh của DN.

Ví dụ, Vinamilk đã trình bày báo cáo bộ phận theo khu vực địa lí[trong nước và xuất khẩu] với kết quả hoạt động kinh doanh là lợi nhuận gộp.

Công ty Rượu vang Thăng Long đã trình bày báo cáo bộ phận theo lĩnh vực kinh doanh với kết quả hoạt động kinh doanh là lợi nhuận thuần của hoạt động kinh doanh.

 Nguồn:TS.Phạm Thị Thủy và ThS.Nguyễn Thị Lan Anh. [Quantri.vn Biên tập và hệ thống hóa]

Lợi nhuận gộp [Gross Profit] hay còn gọi là Lãi gộp là một khoản mục rất quan trọng trên Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh. Không quá khi nói rằng Lợi nhuận gộp chính là chỉ tiêu phản ánh rõ ràng nhất về hoạt động sản xuất kinh doanh chính của Doanh nghiệp. Việc kiểm soát tốt Lợi nhuận gộp sẽ cải thiện kết quả sản xuất kinh doanh. Qua bài viết này, Thành Nam sẽ cùng bạn đọc tìm hiểu về : Lợi nhuận gộp là gì? và Một số thông tin hữu ích cần phải biết về Lợi nhuận gộp,....

Các bạn có thể tham khảo thêm về: 

1. Lợi nhuận gộp là gì?

Lợi nhuận gộp tiếng Anh là Gross Profit

Theo thông tư 200/2014/TT-BTC:

Lợi nhuận gộp là một chỉ tiêu phản ánh số chênh lệch giữa doanh thu thuần về bán hàng hoá, thành phẩm, và cung cấp dịch vụ với giá vốn hàng bán phát sinh trong kỳ báo cáo.

Lợi nhuận gộp chỉ tính đến mức độ ảnh hưởng của các doanh thu, chi phí trực tiếp liên quan đến việc tiêu thụ hàng hóa, dịch vụ mà không tính đến mức độ ảnh hưởng các các khoản khác như chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh nghiệp, chi phí khác, thu nhập khác,.... Điều này cho thấy việc phản ánh rõ ràng nhất hiệu quả trực tiếp của việc sản xuất và bán hàng hóa, dịch vụ từ hoạt động sản xuất kinh doanh chính của Doanh nghiệp.

Trên Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, Lợi nhuận gộp được trình bày ở Mã số 20 - Lợi nhuận gộp về bán hàng hóa và cung cấp dịch vụ - tiếng Anh là Gross profit from sales of merchandise and services

2. Cách tính lợi nhuận gộp:

Từ khái niệm của Lợi nhuận gộp [Gross Profit], ta có thể xác định công thức để tính lợi nhuận gộp như sau:

Lợi nhuận gộp  = Doanh thu thuần - Giá vốn hàng bán

Trong đó:

Doanh thu thuần được xác định bằng Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ sau khi trừ đi các khoản giảm trừ doanh thu.

Giá vốn hàng bán là giá trị vốn của hàng hóa đã tiêu thụ trong một thời gian nhất định [thường là 1 kỳ hoặc 1 năm].

Xem thêm Giá vốn hàng bán là gì? Cách tính giá vốn hàng bán: Tại đây

Từ công thức này, ta có thể thấy để tối ưu được lợi nhuận gộp [tăng được lợi nhuận gộp] thì ta sẽ cần tăng Doanh thu thuần và đồng thời giảm được giá vốn hàng bán.

Ví dụ: Một doanh nghiệp có một số chỉ tiêu như sau [đơn vị tính: triệu đồng]: 

Doanh thu từ bán hàng hóa: 1000

Các khoản giảm trừ doanh thu: 20

Giá vốn hàng bán: 800

Thì Lợi nhuận gộp sẽ được xác định = 1000 - 20 - 800 = 180

3. Ý nghĩa của chỉ tiêu Lợi nhuận gộp

Lợi nhuận gộp [Gross profit] là chỉ tiêu quan trọng đánh giá hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh chính của doanh nghiệp.

Ví dụ: Một doanh nghiệp vận tải có kết quả kinh doanh trong năm lợi nhuận sau thuế biến động tăng mạnh so với cùng kỳ, tuy nhiên khi đọc Báo cáo tài chính thì lợi nhuận chủ yếu của Công ty này đến từ khoản lãi do bán Công ty con, trong khi Lợi nhuận gộp thì đang bị âm. Điều này chứng tỏ, tình hình sản xuất kinh doanh hoạt động chính của Công ty đang có vấn đề rất lớn.

Trong ví dụ nêu trên, nếu chúng ta không sử dụng đến Chỉ tiêu "Lợi nhuận gộp" thì sẽ không thể biết được doanh nghiệp đang hoạt động có hiệu quả hay không, hay lãi chỉ do các hoạt động bất thường tạo nên, mà không phải năm nào cũng có.

4. Tỷ suất lợi nhuận gộp hay Biên lợi nhuận gộp là gì?

Tỷ suất lợi nhuận gộp còn được gọi là Biên lợi nhuận gộp.

Tỷ suất lợi nhuận gộp được xác định bằng công thức:

Tỷ suất lợi nhuận gộp [Biên lợi nhuận gộp] [%]  = Lợi nhuận gộp / Doanh thu thuần

Tỷ suất này cho chúng ta biết từ một trăm đồng doanh thu thuần, doanh nghiệp có thể kiếm được bao nhiêu đồng lợi nhuận gộp.

Hệ số Tỷ suất lợi nhuận gộp hay Biên lợi nhuận gộp là hệ số rất quan trọng, đôi khi nó còn được sử dụng để thay thế cho Chỉ tiêu "Lợi nhuận gộp" nhằm đánh giá tình hình tài chính, sự hiệu quả trong khâu tiêu thụ và bán hàng hóa, dịch vụ của doanh nghiệp.

Đây cũng là một hệ số quan trọng để so sánh các doanh nghiệp trong cùng một ngành để thấy được hiệu quả hoạt động và mức độ cạnh tranh của các doanh nghiệp với nhau tính trong các sản phẩm mũi nhọn, không tính đến các yếu tố khác như Chi phí khác, thu nhập khác, các chi phí gián tiếp khác,....

Qua bài viết này, Thành Nam đã hướng dẫn bạn đọc cùng tìm hiểu: Lợi nhuận gộp [Gross Profit] là gì? và một số điều cần lưu ý về Lãi gộp [Gross Profit].

Nếu các bạn đọc có câu hỏi gì, hãy để ở dưới phần bình luận, đội ngũ chuyên gia của Thành Nam luôn sẵn sàng để hỗ trợ, giải đáp mọi thắc mắc từ phía độc giả.

Lợi nhuận là một chỉ tiêu tài chính quan trọng, thể hiện kết quả, hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp và cũng là chỉ tiêu tài chính cơ sở để đánh giá, dự báo khả năng, tiềm năng sinh lời của doanh nghiệp. Theo chế độ Kế toán Việt Nam, lợi nhuận của các công ty đại chúng được trình bày trên Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh và công bố công khai trên các phương tiện thông tin. [Bảng 1]
Bảng 1 – Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh.

BÁO CÁO KẾT QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH

Năm………

Đơn vị tính:............

Lập, ngày ... tháng ... năm ....

Ghi chú: [*] Chỉ tiêu này chỉ áp dụng đối với công ty cổ phần.

Thứ nhất, nghiên cứu về phương pháp tính chỉ tiêu lợi nhuận trên Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, lợi nhuận được thể hiện trên Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp Việt Nam hiện nay được tính theo phương pháp toàn bộ. Phương pháp toàn bộ cho rằng tất cả chi phí sản xuất đều liên quan đến kết quả sản xuất, nên chi phí sản xuất là chi phí sản phẩm và chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh nghiệp, chi phí tài chính là chi phí thời kỳ. Như vậy, chi phí sản xuất phát sinh trong kỳ một phần ghi nhận vào giá vốn hàng bán trên Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh [số lượng sản phẩm tiêu thụ x giá thành đơn vị], một phần ghi nhận vào giá vốn sản phẩm tồn kho cuối kỳ [chi phí sản xuất dở dang cuối kỳ, chi phí sản xuất của thành phẩm tồn kho cuối kỳ] và chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh nghiệp, chi phí tài chính phát sinh trong kỳ được ghi nhận toàn bộ trên báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh. Theo phương pháp toàn bộ, lợi nhuận trên Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh thường có xu hướng tích cực hơn vì lợi nhuận vẫn xuất hiện dù tình hình tiêu thụ tốt hay xấu, tiêu thụ nhiều giá vốn phân bổ nhiều, tiêu thụ ít giá vốn phân bổ ít và thông tin giá vốn sản phẩm tồn kho cũng thường có xu hướng tích cực hơn, giá trị cao hơn vì giá vốn sản phẩm tồn kho bao gồm cả biến phí và định phí sản xuất. Thực trạng này dẫn đến nhà đầu tư ngộ nhận tình hình lợi nhuận của doanh nghiệp khả quan hơn. Sự ngộ nhận này rất dễ dàng nhận biết qua so sánh lợi nhuận, giá vốn sản phẩm tồn kho được thể hiện trên báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh trong trường hợp tính theo phương pháp toàn bộ và tính theo phương pháp trực tiếp. Theo phương pháp trực tiếp cho rằng chỉ có biến phí sản xuất liên quan đến kết quả sản xuất trong kỳ nên chỉ có biến phí sản xuất là chi phí sản phẩm và định phí sản xuất, chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh nghiệp, chi phí tài chính đều là chi phí thời kỳ. Như vậy, biến phí sản xuất trong kỳ một phần ghi nhận vào giá vốn hàng bán [số lượng sản phẩm tiêu thụ x biến phí sản xuất đơn vị], một phần ghi nhận vào giá vốn sản phẩm tồn kho cuối kỳ [biến phí sản xuất của sản phẩm dở dang cuối kỳ, biến phí sản xuất của thành phẩm tồn kho cuối kỳ] và định phí sản xuất, chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh nghiệp, chi phí tài chính phát sinh trong kỳ được ghi nhận toàn bộ trên báo cáo kết quả kinh doanh. Quan sát công ty sản xuất kinh doanh ABC, với mức tiêu thụ 750sp, đơn giá bán 2.000 đ/sp; chi phí sản xuất gồm biến phí vật tư, nhân công, biến phí sản xuất khác 1.000 đ/sp, định phí sản xuất 420.000đ, mức sản xuất 1.400sp; chi phí bán hàng với biến phí 100 đ/sp, định phí 100.000đ; chi phí quản lý doanh nghiệp với biến phí 100 đ/sp, định phí 80.000đ và chi phí lãi vay là 95.000đ. Kết quả lợi nhuận theo hai phương pháp tính được thể hiện qua [Bảng 2]

Bảng 2 – Bảng so sánh lợi nhuận trên Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh tính theo phương pháp toàn bộ và phương pháp trực tiếp.

Như vậy, qua nghiên cứu lợi nhuận trên Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, cùng một tình hình hoạt động nhưng lợi nhuận thể hiện trên Báo cáo kết quả hoạt động hoàn toàn khác nhau với những phương pháp tính khác nhau. Và chính sự khác nhau này chỉ ra các cạm bẫy mà nhà đầu tư cần chú ý khi phân tích lợi nhuận trên Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp Việt Nam, đó là :

[1] Cùng một tình hình kinh doanh nhưng lợi nhuận thể hiện trên Báo cáo kết quả hoạt động của doanh nghiệp có xu hướng cao hơn, tích cực hơn nên nhà đầu tư dễ ngộ nhận tình hình, kết quả, tiềm năng hoạt động của doanh nghiệp tốt hơn mặc dầu có thể doanh nghiệp đang rơi vào tình trạng tiêu thụ khó khăn, hàng tồn kho gia tăng, nguy cơ phá sản.

[2] Giá trị hàng tồn kho cao hơn vì được phân bổ một phần định phí sản xuất dẫn đến nhà đầu tư dễ gián tiếp ngộ nhận tình hình, kết quả, tiềm năng hoạt động của doanh nghiệp tốt hơn do giá trị tài sản cao hơn trong khi định phí sản xuất là chi phí dài hạn doanh nghiệp phải gánh chịu hằng kỳ, trong nhiều năm khó cắt giảm.

Thứ hai, nghiên cứu phương pháp thể hiện chỉ tiêu lợi nhuận trên Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, lợi nhuận thể hiện trên Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh được trình bày tách biệt với hàng tồn kho, với chi phí trả trước và chi phí phải trả. Như vậy:

[1] Khi nhận định lợi nhuận, nhà đầu tư thường bỏ qua mối quan hệ, ảnh hưởng giữa lợi nhuận với hàng tồn kho. Từ đó, khi đánh giá, dự báo tình hình lợi nhuận doanh nghiệp có hàng tồn kho với xu hướng giảm giá nhanh, nhà đầu tư thường bỏ qua những rủi ro, những ảnh hưởng nghiêm trọng của giảm giá hàng tồn kho đến lợi nhuận trong tương lai và ngược lại, khi đánh giá, dự báo tình hình lợi nhuận doanh nghiệp có hàng tồn kho với xu hướng tăng giá, nhà đầu tư thường bỏ qua những lợi ích tiềm tàng của tăng giá hàng tồn kho đến lợi nhuận tương lai. Quan sát báo cáo tài chính của nhiều doanh nghiệp Việt Nam trong thời gian gần đây đang được niêm yết trên thị trường chứng khoán ở Việt Nam hay công bố trên các phương tiện thông tin đại chúng với giá trị hàng tồn kho trên bảng cân đối kế toán có giá trị gấp nhiều lần, có khi cả trăm lần so với lợi nhuận, trong khi đó tình hình mất giá của hàng tồn kho đang diễn ra và chỉ cần xảy ra vài phần trăm thì con số lợi nhuận trên Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh hoàn toàn vô nghĩa.

[2] Khi nhận định lợi nhuận nhà đầu tư cũng thường dễ bỏ qua quan hệ, ảnh hưởng của chi phí trả trước, chi phí phải trả đến lợi nhuận. Trong trường hợp, chi phí trả trước tồn đọng lớn sẽ có nguy cơ làm suy giảm lợi nhuận trong tương lai và ngược lại, trong trường hợp chi phí phải trả tồn đọng lớn lại có khả năng tiềm tàng tăng lợi nhuận trong tương lai.

Mặc dầu thông tin tài chính, thông tin lợi nhuận không phải là cơ sở quyết định đi đến một quyết định đầu tư của nhà đầu tư, nhưng một quyết định đầu tư không thể thiếu thông tin tài chính, thông tin lợi nhuận. Trong bài viết này, tác giả muốn gửi đến quý độc giả, nhất là những nhà đầu tư một khía cạnh nhận thức, phân tích lợi nhuận trong đầu tư để tránh những cạm bẫy khi tiếp cận thông tin trên Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh.

Tài liệu tham khảo :

[1] Ray H.Garirison và Eric W.Noreen [2005], Managerial Accounting, Mc Graw – Hill Companies, Inc.

[2] Robert S.Kaplan, Anthony A.Atkinson [1998], Advanced Management Accounting, third edition, Prentice Hall International, Inc.

[3] Jan R.Williams, Susan F.Haka, Mark S.Bettner [2005], Finacial & Managerial Accounting the basic for business decisions, Mc.Graw-Hill Companies,

[4] Leopolo A.Bernstein, John J.Wild [1998], Financial Statement Anaalysis, The McGraw Hill Companis,

Huỳnh Lợi