Vàng da ở trẻ sơ sinh là gì

Trong bài viết này, Hello Bacsi sẽ giúp bạn có thêm thông tin về những vấn đề xung quanh tình trạng trẻ sơ sinh bị vàng da như dấu hiệu vàng da ở trẻ sơ sinh, nguyên nhân vàng da ở trẻ sơ sinh, vàng da ở trẻ sơ sinh bao lâu thì hết, mẹo chữa vàng da ở trẻ sơ sinh…

Vàng da sinh lý và vàng da bệnh lý ở trẻ sơ sinh

Vàng da sơ sinh là tình trạng các vùng da phần trên cơ thể [mặt, ngực…], kết mạc và cả củng mạc [lòng trắng mắt] của bé có màu vàng. Đây là hiện tượng rất thường gặp ở trẻ sơ sinh với tỷ lệ gặp phải là khoảng 60% ở trẻ đủ tháng và 80% ở trẻ sinh non.

Vàng da sơ sinh có 2 loại là vàng da sinh lý và vàng da bệnh lý. Vàng da sinh lý thường vô hại, có thể tự biến mất mà không cần điều trị. Trong khi, vàng da bệnh lý lại có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm như nhiễm độc thần kinh, hậu quả là trẻ sẽ tử vong hoặc bị di chứng não suốt đời.

Vàng da sinh lý là tình trạng bé sơ sinh bị vàng da ở mức độ nhẹ, thường xuất hiện sau sinh 2 – 3 ngày. Bé chỉ bị vàng da vùng mặt, cổ, ngực, vùng bụng phía trên rốn và không kèm theo các triệu chứng như thiếu máu, gan lách to, bỏ bú, lừ đừ…

Chỉ số bilirubin vàng da ở trẻ sơ sinh không quá 12mg% ở trẻ đủ tháng và không quá 14mg% ở trẻ thiếu tháng. Tốc độ tăng bilirubin/máu không quá 5mg% trong 24 giờ. Vàng da ở trẻ sơ sinh bao lâu thì hết? Nếu là vàng da sinh lý, tình trạng này có thể biến mất sau 1 – 2 tuần.

Vàng da bệnh lý là tình trạng vàng da xuất hiện trong 1 – 2 ngày sau sinh, tiến triển nhanh, mức độ vàng nhiều không chỉ xuất hiện ở mặt, mắt mà còn lan đến bụng, cánh tay, chân và còn có thể có các triệu chứng như bỏ bú, nôn trớ, sốt, khóc nhiều, phân bạc màu…

Nếu bé sơ sinh bị vàng da bệnh lý thì sẽ không hết sau 2 – 3 tuần, thậm chí trẻ sơ sinh 1 tháng tuổi chưa hết vàng da. Lúc này, bạn nên đưa bé đi khám vì những trường hợp vàng da kéo dài có thể là dấu hiện cảnh báo các bệnh nguy hiểm về gan.

Nguyên nhân vàng da ở trẻ sơ sinh

Nguyên nhân chính khiến bé bị vàng da là do bilirubin dư thừa. Bilirubin là sắc tố có màu vàng cam, được tạo ra khi các tế bào hồng cầu bị vỡ trong máu.

Thông thường, gan sẽ loại bỏ bilirubin khỏi máu, sau đó sẽ thải ra ngoài thông qua việc đi vệ sinh [phân của chúng ta có màu vàng là do vi khuẩn oxy hóa bilirubin]. Trong thời gian mang thai, gan của mẹ sẽ loại bỏ bilirubin cho thai nhi. Sau khi chào đời, phải mất một thời gian gan của bé mới bắt đầu làm việc. Kết quả là loại sắc tố này sẽ tích tụ trong máu của bé và gây vàng da sơ sinh.

Còn với những trường hợp bé bị vàng da vàng da bệnh lý thì nguyên nhân có thể là do bất đồng nhóm máu mẹ con [ABO, Rhesus], bệnh lý tán huyết [thiếu men G6PD, hồng cầu hình liềm, nhiễm trùng], bé bị xuất huyết dưới da, nhiễm trùng bào thai, bệnh lý gan mật bẩm sinh [teo đường mật, giãn đường mật]

Dấu hiệu vàng da ở trẻ sơ sinh

Một số dấu hiệu vàng da ở trẻ sơ sinh là:

• Vàng lòng bàn tay hoặc lòng bàn chân
• Lòng trắng mắt trẻ sơ sinh bị vàng
• Nước tiểu màu vàng sẫm [nước tiểu của trẻ sơ sinh phải không màu]
• Phân màu nhạt [phân trẻ sơ sinh thường có màu vàng hoặc cam]

Tình trạng trẻ sơ sinh vàng da vàng mắt thường phát triển từ 2 – 3 ngày sau khi sinh và có xu hướng thuyên giảm mà không cần điều trị khi trẻ được khoảng 2 tuần tuổi.

Vàng da là tình trạng khá thường gặp ở trẻ sơ sinh, vàng da sinh lí chiếm tỉ lệ cao nguyên nhân do chức năng chuyển hóa bilirubin của gan chưa hoàn thiện dẫn tới nồng độ chất này trong máu cao. Vàng da ở trẻ sơ sinh có nguy hiểm không? Vàng da sinh lý thường không đáng lo ngại, song cần lưu ý các trường hợp vàng da bệnh lý có thể gây biến chứng nguy hiểm cho sức khỏe và sự phát triển của trẻ.

1. Tổng quan về bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh

Tình trạng vàng da có thể gặp ở bất cứ đối tượng nào, song phổ biến ở trẻ sơ sinh nhất là những trẻ sinh non tháng. Tỉ lệ bị vàng da sơ sinh ở trẻ đủ tháng là 25 - 30%, trẻ sinh thiếu tháng có nguy cơ cao hơn. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do lượng Bilirubin trong máu trên mức độ bình thường. Trẻ sơ sinh rất dễ bị vàng da do hồng cầu vỡ phóng thích bilirubin vào máu, quá trình vận chuyển bilirubin vào gan và quá trình kết hợp bilirubin tại gan còn hạn chế.

Vàng da khá thường gặp ở trẻ sơ sinh

Với vàng da sinh lý, hầu hết tình trạng này chỉ xảy ra sau khi trẻ chào đời 2 - 3 ngày, kéo dài tối đa đến 2 tuần tuổi. Khi chức năng gan đã phát triển hoàn thiện, đầy đủ hơn, Bilirubin được thải lọc ra khỏi máu tốt hơn thì vàng da cũng dần biến mất.

Tuy nhiên, vàng da ở trẻ sơ sinh có thể không chỉ đơn thuần do nguyên nhân sinh lý mà còn có thể là biểu hiện của bệnh lý tiềm tàng. Trường hợp này trẻ cần được theo dõi y tế và can thiệp tùy vào mức độ bệnh.

Cẩn thận vàng da sơ sinh do bệnh lý

2. Góc tư vấn: Vàng da ở trẻ sơ sinh có nguy hiểm không?

Vàng da sinh lý sẽ tự khỏi khi trẻ sơ sinh lớn hơn, tuy nhiên vàng da bệnh lý cha mẹ cần nhận biết sớm, theo dõi và đưa trẻ đi khám. Nếu chậm trễ, vàng da bệnh lý có thể dẫn tới những biến chứng nghiêm trọng đến sức khỏe của trẻ như bilirubin não cấp tính.

Nếu trẻ sơ sinh bị vàng da đi kèm với các triệu chứng bất thường sau, khả năng cao trẻ bị Bilirubin não cấp tính cần cấp cứu và theo dõi sớm:

• Trẻ ngủ li bì, co giật hoặc không tập trung.

• Trẻ sốt cao, bỏ bú, cơ thể xoắn vặn.

• Trẻ hay khóc thét bất thường.

Nguyên nhân dẫn đến biến chứng Bilirubin não cấp tính là do khi nồng độ Bilirubin trong máu quá cao, nó sẽ gây độc cho tế bào não của trẻ. Tình trạng này càng kéo dài, tế bào não càng bị tổn thương nặng nề và biến chứng sẽ càng nguy hiểm, nếu chậm trễ có thể dẫn đến tổn thương não vĩnh viễn.

Nồng độ Bilirubin cao có thể gây tổn thương não của trẻ

Các trường hợp sau trẻ có nguy cơ cao bị vàng da bệnh lý cần theo dõi kiểm tra sớm sau sinh như: mẹ và bé bị bất đồng nhóm máu, mắc bệnh lý tan máu [hồng cầu hình liềm, nhiễm trùng sau sinh, thiếu men G6PD], trẻ bị nhiễm virus bào thai, bệnh lý gan bẩm sinh,… hoặc trẻ bị xuất huyết dưới da, chậm đi phân su,…

Nếu phát hiện sớm trẻ bị vàng da bệnh lý, tùy theo mức độ nghiêm trọng của bệnh mà bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị thích hợp. Nếu can thiệp sớm và đúng cách, tình trạng vàng da có thể được kiểm soát, hạn chế tối đa biến chứng và sự ảnh hưởng đến phát triển của trẻ sau này.

3. Nhận biết sớm vàng da bệnh lý ở trẻ sơ sinh

Trẻ sau sinh nếu có những dấu hiệu bất thường sau, cha mẹ nên đưa trẻ đi khám càng sớm càng tốt để tìm ra nguyên nhân và can thiệp:

3.1. Vàng da xuất hiện sớm

Nếu tình trạng vàng da xuất hiện sớm trước 48 giờ sau khi trẻ sinh ra, mức độ càng nặng thì càng nguy hiểm.

Cha mẹ cần chú ý kiểm tra tình trạng vàng da ở trẻ có kéo dài không để xử lý kịp thời

3.2. Vàng da xuất hiện toàn thân

Mức độ vàng da phản ánh nồng độ Bilirubin có trong máu của trẻ, vì thế vàng da càng nặng và xuất hiện trên toàn cơ thể cho thấy Bilirubin đang ở mức cao. Đặc biệt cha mẹ cần chú ý đến vùng lòng bàn chân và lòng bàn tay của trẻ, nếu chuyển sang màu vàng có thể đã báo hiệu nguy cơ rất nguy hiểm.

3.3. Vàng da kéo dài

Với trẻ sinh đủ tháng, tình trạng vàng da thường không kéo dài quá 1 tuần, thông thường sau khoảng 2 ngày là biến mất. Còn ở trẻ sinh thiếu tháng, vàng da sinh lý sẽ có thể kéo dài hơn đến 2 tuần. Nhưng sau khoảng thời gian này, trẻ vẫn bị vàng da với mức độ nặng thì khả năng cao đây là dấu hiệu bệnh lý cần điều trị để giảm Bilirubin trong máu.

3.4. Trẻ có dấu hiệu bất thường

Ngoài vàng da, nếu cha mẹ quan sát thấy những dấu hiệu bất thường sau ở trẻ thì cũng cần đưa trẻ đi cấp cứu sớm: phân bạc màu, sốt cao, co giật, ít bú, trẻ ngủ li bì ít phản ứng,…

Tình trạng vàng da ở trẻ dễ nhận biết nhất khi ở nơi có đủ ánh sáng, do đó cha mẹ nên đưa trẻ đến nơi sáng để kiểm tra hàng ngày. Ở một số trẻ có làn da đậm màu, vàng da có thể không rõ ràng thì nên kiểm tra bằng cách sau: ấn nhẹ ngón tay cái lên da trẻ trong vài giây, nếu nơi ấn ngón tay có màu vàng rõ ràng thì trẻ đang bị vàng da.

Vàng da sinh lý có thể tự khỏi sau 2 tuần, cha mẹ nên cho trẻ tắm nắng thường xuyên

Vàng da ở trẻ sơ sinh có nguy hiểm không cần thăm khám cụ thể. Nếu vàng da sinh lý thì không quá lo ngại, nếu vàng da bệnh lý thì cần điều trị kịp thời. Cha mẹ cần chú ý theo dõi các triệu chứng ở trẻ để phát hiện sớm, đưa trẻ đi khám với trường hợp vàng da bệnh lý.

Chuyên khoa Nhi, Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC là cơ sở y tế uy tín trong thăm khám và điều trị các bệnh lý ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, trong đó có tình trạng vàng da. Đến với MEDLATEC, cha mẹ sẽ được tư vấn, hỗ trợ đầy đủ và toàn diện các vấn đề của trẻ như:

• Điều trị bệnh lý.

• Tư vấn dinh dưỡng.

• Tư vấn về phát triển trí tuệ, thể chất.

Nếu cần hỗ trợ thêm, liên hệ với MEDLATEC qua hotline 1900 56 56 56 để được tư vấn.