Những cái chết được báo trước gây ám ảnh với bác sĩ ngành Y
Theo tìm hiểu, Paraquat thuộc nhóm chất diệt cỏ tác dụng nhanh và không chọn lọc. Nếu đi vào cơ thể người sẽ ăn mòn, phá hủy các bộ phận như phổi, thận, gan, tim… Do vậy, tỉ lệ tử vong của ngộ độc Paraquat rất cao. Chỉ cần uống phải 10 - 15ml Paraquat có thể dẫn đến tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.
Khi uống phải thuốc diệt cỏ có chứa Paraquat chỉ sau vài giờ sẽ xuất hiện cảm giác bỏng rát ở miệng, buồn nôn, đau bụng. Chất độc được hấp thụ nhanh, đặc biệt có áp lực rất cao với phổi, gây tổn thương phổi và xơ phổi tiến triển không hồi phục, đây là nguyên nhân chính dẫn đến tử vong.
Trong trường hợp bệnh nhân ngộ độc Paraquat may mắn thoát chết thì cũng bị di chứng nặng nề về phổi và các cơ quan nội tạng khác như dạ dày, gan, thận…
Từ đầu năm đến nay, Khoa Hồi sức tích cực - Chống độc của Bệnh viện Đa khoa tỉnh Tuyên Quang đã tiếp nhận hơn 20 ca ngộ độc thuốc diệt cỏ Paraquat. Điều đáng nói, dù đã có rất nhiều bài viết cảnh báo về ngộ độc thuốc diệt cỏ Paraquat nhưng tình trạng này vẫn không thuyên giảm.
Không chỉ tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Tuyên Quang mà ngay tại Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai, theo Ths.BS. Nguyễn Trung Nguyên - Phụ trách Trung tâm Chống độc chia sẻ, có những thời điểm, tại Trung tâm Chống độc tiếp nhận 2-3 ca ngộ độc thuốc diệt cỏ một ngày, có những ngày tiếp nhận tới 5 ca.
Cụ thể vào thời điểm tháng 7/2018, Trung tâm Chống độc liên tục tiếp nhận những ca ngộ độc thuốc diệt cỏ. Điển hình có trường hợp bệnh nhân P.T.H.Ng [38 tuổi, Hải Dương] được đưa đến Trung tâm chống độc sau khi uống thuốc diệt cỏ. Theo lời kể của người nhà, do có mâu thuẫn gia đình nên bệnh nhân tự uống một chai thuốc diệt cỏ. 13h sau người nhà phát hiện và đưa ngay đến bệnh viện huyện cấp cứu, được xử trí rửa dạ dày, than hoạt tính sau đó chuyển đến Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai. Mặc dù được điều trị tích cực và lọc máu nhưng do uống một lượng lớn chất độc nên tình trạng bệnh nhân rất nặng, hai ngày sau, gia đình đã xin cho bệnh nhân về để lo hậu sự.
Hay như trường hợp khác là một bệnh nhân nữ 42 tuổi [ở Hưng Yên]. Chỉ vì to tiếng với bố đẻ, chị đã uống một chai thuốc diệt cỏ cháy để kết liễu cuộc đời. Mặc dù được người nhà phát hiện kịp thời, đưa đi cấp cứu, hiện đang được điều trị tích cực và lọc máu nhưng tiên lượng thực sự khó khăn. Đau lòng hơn khi có cả những phụ nữ đang mang thai cũng uống thuốc diệt cỏ tự tử, trường hợp này không chỉ cướp đi tính mạng người mẹ mà còn tước đoạt mạng sống của thai nhi mà bệnh nhân đang mang trong bụng.
Đặc biệt là hầu hết những trường hợp nhập viện vì ngộ độc thuốc diệt cỏ đều ở tình trạng rất nặng và khó qua khỏi.
Dù thường xuyên có những bài báo cảnh báo về tình trạng ngộ độc thuốc diệt cỏ, nguy hại khó lượng của việc dùng thuốc diệt cỏ tự tử nhưng tại các bệnh viện vẫn thường xuyên tiếp nhận những ca ngộ độc như vậy. Điều này thực sự không chỉ gây đau đớn cho gia đình người bệnh mà chính các bác sĩ cũng bị ám ảnh.
Chia sẻ về những hậu quả khôn lường từ thuốc diệt cỏ Paraquat, bác sĩ Nguyên cho hay: “Bệnh nhân tử vong do Paraquat gia tăng là một nỗi ám ảnh với bác sĩ, bởi chính bác sĩ là người chứng kiến những giây phút cuối cùng của họ. Họ đi đến các chết nhưng vẫn hoàn toàn tỉnh táo, thể trạng còn rất tốt vì đa phần các bệnh nhân còn rất trẻ, khỏe mạnh nên không bị suy kiệt như những bệnh nhân khác. Cận kề cái chết, bệnh nhân ngộ độc Paraquat vẫn rất tỉnh táo trong tình trạng khó thở, đau đớn, vật vã. Họ tỉnh đến lúc chết với hơi thở rít lên từng hồi. Đó là những hình ảnh rất xót xa - thực sự là nỗi ám ảnh đối với cả bác sĩ lẫn thân nhân người bệnh”.
Thuốc diệt cỏ có chứa Paraquat
Cảnh báo “cò mồi” mua thảo dược chữa ngộ độc Paraquat
Thời gian gần đây, do số lượng bệnh nhân nhập viện vì ngộ độc thuốc diệt cỏ Paraquat có dấu hiệu tăng lên, tại cửa Khoa Hồi sức tích cực và Chống độc của Bệnh viện Đa khoa tỉnh Tuyên Quang xuất hiệt tình trạng “cò mồi” chào bán thảo dược chữa ngộ độc Paraquat.
Cụ thể, bác sỹ CKII Nguyễn Anh Tuấn - Trưởng khoa Hồi sức tích cực và Chống độc, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Tuyên Quang chia sẻ, tại cửa Khoa có hiện tượng, các “cò mồi” mời chào các gia đình người bệnh [đã uống thuốc diệt cỏ Paraquat] mua “can thuốc thảo dược” không rõ nguồn gốc [loại can 5 lít màu vàng hoặc màu trắng] với giá 5 triệu đồng/1can để chữa bệnh ngộ độc thuốc diệt cỏ Paraquat. Có gia đình đã mua từ 1 đến 3 can để cho người bệnh uống nhưng kết quả bệnh nhân vẫn tử vong.
“Người dân tuyệt đối không nên mua để tránh trường hợp “tiền mất - tật mang”, bác sĩ Tuấn khuyến cáo. Bởi thực chất, nếu uống loại thuốc này từ 5ml trở lên sẽ không thể cứu chữa và dẫn đến tử vong. Theo bác sĩ Nguyên, Paraquat là loại hóa chất diệt cỏ cực độc, khi vào cơ thể gây tổn thương tất cả các cơ quan đường tiêu hóa, nghiêm trọng nhất là tổn thương phổi, sau đó xơ phổi tiến triển nặng dần và không thể hồi phục. Người bệnh sẽ tỉnh táo cho đến khi chết vì suy hô hấp, suy gan, suy tạng.
Đặc biệt, hiện nay, Việt Nam và cả trên thế giới cũng chưa có biện pháp điều trị để cứu sống các bệnh nhân uống Paraquat. Cách điều trị hiện nay là rửa dạ dày, lọc máu, dùng thuốc giải độc nhưng kết quả rất hạn chế. Đặc biệt, các bệnh nhân này dù sớm hay muộn cũng sẽ tiến triển đến suy hô hấp nhưng lại không thể điều trị bằng thở oxy, vì khi đó sẽ sản sinh ra một loại chất độc hơn khiến phổi xơ nhanh hơn.
Ngày 8/2/2019, Quyết định số 278/QĐ-BNN-BVTV của Bộ NN&PTNT về việc loại bỏ thuốc bảo vệ thực vật chứa Paraquat ra khỏi danh mục thuốc bảo vệ thực vật được phép sử dụng tại Việt Nam đã chính thức có hiệu lực.
Hy vọng rằng từ đây, tình trạng ngộ độc thuốc diệt cỏ Paraquat sẽ giảm đi và không còn trở thành nỗi ám ảnh đối với các bác sĩ ngành Y.
Tuấn Anh - Ngọc Nga
Các vụ ngộ độc thuốc diệt cỏ paraquat ngày càng nhiều với những hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và tính mạng con người.
Thuốc diệt cỏ paraquat là gì?
Paraquat [tên thông thường] hoặc N, N'-dimethyl-4,4'-bipyridinium dichloride [tên hệ thống] là một hợp chất hữu cơ với công thức hóa học[[C6H7N]2]Cl2. Nó được phân loại như một viologen, một dòng dị vòng oxi hóa khử hoạt tính của cấu trúc tương tự. Thuốc diệt cỏ Paraquat được sản xuất bởi Chevron.
Muối này là một trong những loại thuốc diệt cỏ được sử dụng rộng rãi nhất. Nó hoạt động nhanh và không chọn lọc, giết chết mô cây xanh khi tiếp xúc. Nó cũng là độc hại đối với con người và động vật. Nó được liên kết với sự phát triển của bệnh Parkinson. Tên có nguồn gốc từ các vị trí para của nitrogen bậc bốn.
Số lượng đôi khi được thể hiện bởi khối lượng cation một mình [paraquat cation, paraquat ion]; muối khác [với các anion khác ngoài clorua] tồn tại. Trong thực tế, hoạt động khử oxy hóa của nó, trong đó sản xuất các anion superoxide, là lý do tại sao nó là độc hại.
Mức độ nguy hiểm của ngộ độc thuốc diệt cỏ paraquat
Khi ngộ độc thuốc diệt cỏ paraquat, thuốc sẽ thẩm qua tiểu tràng rất nhanh. Nồng độ huyết tương lên đến đỉnh cao sau 2 giờ, 5-10% được hấp thụ qua ruột, còn lại được thải trừ qua phân. Do vậy, chỉ cần uống quá 40mg paraquat/kg [khoảng một thìa canh 15ml] dung dịch paraquat 20% thường gây tử vong trong 1-5 ngày do suy đa phủ tạng hoặc do bỏng niêm mạc tiêu hóa.
Ngộ độc thuốc diệt cỏ paraquat sẽ dẫn đến bỏng thực quản có thể gây thủng dẫn đến viêm trung thất. Uống từ 30-40mg paraquat/kg sẽ gây tử vong trong vòng 5 ngày đến nhiều tuần do viêm loét ống tiêu hóa và hoại tử vỏ thận, cuối cùng là xơ phổi. Paraquat thuộc nhóm chất diệt cỏ tác dụng nhanh và không chọn lọc, có tác dụng ăn mòn, phá hủy các tế bào như phổi, thận, gan, tim…
Dù thuốc diệt cỏ paraquat thuộc loại thuốc diệt cỏ rẻ tiền, không ảnh hưởng đến môi trường nhưng ngộ độc thuốc diệt cỏ paraquat đối với con người lại cực kỳ nguy hiểm. Chỉ cần uống phải 10 - 15ml paraquat có thể dẫn đến tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời. Do vậy, tỉ lệ tử vong của ngộ độc paraquat rất cao, trung bình từ 70 - 90%.
Dấu hiệu ngộ độc thuốc diệt cỏ paraquat có thể nhận thấy rõ đó là chỉ sau vài giờ sẽ xuất hiện cảm giác nóng bỏng ở miệng, buồn nôn, đau bụng. Chất độc được hấp thụ nhanh, đặc biệt có áp lực rất cao với phổi, gây tổn thương phổi và xơ phổi tiến triển không hồi phục, đây là nguyên nhân chính dẫn đến tử vong.
Trong trường hợp bệnh nhân ngộ độc paraquat may mắn thoát chết thì cũng bị di chứng nặng nề về phổi và các cơ quan nội tạng khác như dạ dày, gan, thận…do đó để cứu sống một người bị ngộ độc paraquat thì cần một chi phí rất lớn vì phải dùng nhiều loại thuốc thải độc và lọc máu liên tục trong thời gian dài.
Điều nguy hiểm hơn cả đó là hiện mặc dù có rất nhiều biện pháp điều trị đã được nghiên cứu và áp dụng nhưng hiệu quả vẫn còn hạn chế trong việc cứu sống người bệnh ngộ độc thuốc diệt cỏ paraquat.
Sơ cấp cứu khi ngộ độc thuốc diệt cỏ paraquat
Các nguyên tắc ưu tiên ban đầu khi xử trí bệnh nhân ngộ độc cấp nói chung, ngộ độc thuốc diệt cỏ paraquat nói riêng là đảm bảo thông thoáng đường thở, sau đó là các biện pháp hỗ trợ hô hấp và tuần hoàn.
Tại nơi phát hiện ngộ độc:
Gây nôn: làm càng nhanh càng tốt, trong vòng 1 giờ đầu uống nước và gây nôn bằng cách cho bệnh nhân uống 200ml nước [100ml nước muối sinh lý với trẻ em], tiếp theo dùng một que dài một đầu quấn bông hoặc vải, bảo bệnh nhân há miệng, ngoáy que bông vào góc hàm kích thích nôn. Khi nôn, để bệnh nhân đầu thấp tránh sặc vào phổi. Nếu có thể, nên cho uống siro ipeca 30ml [người lớn]; 10-15ml ở trẻ em, sau 15 phút sẽ gây nôn.
Nếu bệnh nhân tiếp xúc qua mắt, da..., cần rửa da, rửa mắt liên tục với nhiều nước trong 15 phút, sau đó đưa bệnh nhân đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được cấp cứu kịp thời.
Nếu nhà quá xa cơ sở y tế, sau khi bệnh nhân nôn, có thể cho bệnh nhân uống một trong các thuốc sau làm giảm hấp phụ chất độc vào cơ thể: Uống đất sét [nếu không có thì dùng đất thường] giúp hấp phụ rất tốt paraquat, pha nước uống ngay; than hoạt tính 1g/kg/lần hoặc fuller’s earth [đất sét]1 - 2g/kg/lần, pha nước cho bệnh nhân uống rồi khẩn trương đưa nạn nhân đến cơ sở y tế gần nhất.
Tại bệnh viện hoặc các cơ sở y tế gần nhất:
Sau khi tiến hành sơ cứu xong, cần nhanh chóng đưa nạn nhân đến bệnh viện để rửa dạ dày và rửa cho đến khi hết dịch màu xanh.
Các bác sĩ sẽ sử dụng phác đồ thuốc ức chế miễn dịch mạnh để ngăn ngừa xơ phổi tiến triển. Đồng thời thực hiện lọc máu hấp phụ khi paraquat còn dương tính. Ưu tiên càng sớm càng tốt, tốt nhất trước 8 giờ. Các loại quả lọc hấp phụ được sử dụng như cột than hoạt tính hoặc cột resin tùy theo khả năng của từng cơ sở.
Lọc máu hấp phụ cần được tiến hành ít nhất 3 lần liên tiếp trong 9 - 10 giờ đầu. Đồng thời, chỉ định xét nghiệm nước tiểu cho người bệnh, nếu trong nước tiểu còn độc chất thì tiếp tục lọc máu cho đến khi xét nghiệm nước tiểu không còn độc chất thì dừng lọc máu.
Mẫn Mẫn