Cùng Top lời giải trả lời chi tiết, chính xác câu hỏi: “Tại sao xương người già giòn và dễ gãy?” và đọc thêm phần kiến thức tham khảo giúp các bạn học sinh ôn tập và tích lũy kiến thức bộ môn Sinh học 8.
Người già dễ bị gãy xương là vì ở người già, tỉ lệ chất hữu cơ giảm xuống, tính dẻo dai và chắc chắn cũng giảm; đồng thời xương trở nên xốp, giòn và dễ gãy khi có va chạm mạnh. Chất hữu cơ ngoài chức năng tạo tính dẻo dai cho xương còn hỗ trợ quá trình dinh dưỡng xương. Do tuổi già tỉ lệ chất hữu cơ giảm nên khi xương bị gãy, rất chậm phục hồi.
Kiến thức mở rộng về xương của người già
1. Quá trình lão hóa và loãng xương ở người già
Khung xương có vai trò hỗ trợ và tạo khung cấu trúc cho cơ thể. Khớp là nơi xương kết hợp với nhau. Chúng cho phép khung xương linh hoạt để di chuyển. Hầu hết tất cả mọi người đều đối diện với tình trạng mất khối lượng hoặc mật độ xương khi già đi, đặc biệt là phụ nữ sau khi mãn kinh. Hiện tượng này có tên gọi là loãng xương ở người già. Xương mất canxi và các khoáng chất khác nên xương dễ gãy hơn so với trước đó.
Cột sống được tạo thành từ các xương gọi là đốt sống. Giữa hai đốt sống là một lớp đệm giống như gel gọi là đĩa đệm. Khi lão hóa, phần thân đốt sống trở nên dẹp hơn do các đĩa đệm mất dần chất lỏng và mỏng. Đốt sống cũng mất một số thành phần khoáng chất, làm cho mỗi xương mỏng hơn. Cột sống trở nên cong và bị nén [dồn lại với nhau]. Các gai xương do lão hóa và sử dụng tổng thể của cột sống cũng có thể hình thành trên các đốt sống.
Loãng xương ở người già là bệnh lý khó kiểm soát và dễ phát sinh biến chứng gãy xương, gù lưng. Bệnh thể hiện cho tình trạng rối loạn chuyển hóa của xương, xảy ra theo tiến trình lão hóa tự nhiên của cơ thể. Loãng xương có diễn tiến âm thầm nhưng khá nguy hiểm, đặc trưng bởi tình trạng giảm chất lượng và mật độ xương khiến xương xốp, giòn và dễ gãy.Nguy cơ mắc bệnh loãng xương cũng tăng cao ở những người lớn tuổi có chế độ ăn uống thiếu canxi, mắc bệnh tiểu đường, cường tuyến cận giáp, cường tuyến giáp, nghiện rượu, lười vận động, nằm lâu tại giường và dùng corticoid kéo dài.
Bệnh loãng xương ở người cao tuổi gây ra các triệu chứng tại chỗ như đau cột sống, nhức xương, gù vẹo cột sống và gãy xương. Ngoài ra bệnh cũng có thể gây ra các biểu hiện toàn thân như ớn lạnh, thường xuyên chuột rút...
2. Tại sao xương người già dễ gãy và khó lành?
Loãng xương ở người già đóng vai trò chính giải thích nguyên nhân tại sao xương người già dễ gãy khó lành. Loãng xương là một bệnh lý phổ biến, đặc biệt là đối với phụ nữ lớn tuổi. Phối hợp với quá trình thoái hóa dẫn đến hậu quả xương dễ gãy hơn. Ngoài ra, loãng xương ở người già có thể làm tăng nguy cơ chấn thương do thay đổi dáng đi, tư thế không ổn định và dễ mất thăng bằng.
Ở những người lớn tuổi, chức năng hệ tiêu hóa thường không ổn định dẫn đến nhu cầu dinh dưỡng thường không được đảm bảo. Khả năng lành vết thương nói chung và khả năng lành xương nói riêng không được duy trì ở mức tốt như ở người trẻ tuổi. Quá trình lành xương có thể diễn ra chậm, chất lượng can xương yếu làm tăng nguy cơ tái gãy.
Phụ nữ có nhiều khả năng gặp phải tình trạng loãng xương ở người già hơn nam giới. Tại Hoa Kỳ, khoảng một nửa tổng số phụ nữ trên 50 tuổi và 1/4 tổng số đàn ông trên 50 tuổi có xương dễ gãy vì loãng xương.
Khả năng bị gãy xương dễ tăng lên nếu bạn mắc các bệnh lý xương khớp khác đi kèm như bị viêm khớp dạng thấp, dùng một số loại steroid nhất định, thừa cân béo phì, hút thuốc lá hoặc lạm dụng đồ uống có cồn. Khả năng xương dễ gãy cũng tăng lên khi gặp phải các tình trạng rối loạn nội tiết tố, chẳng hạn như bệnh đái tháo đường hoặc mãn kinh sớm.
Nhiều tổ chức y khoa trên thế giới khuyến nghị kiểm tra mật độ xương hằng năm cho phụ nữ 65 tuổi trở lên, đàn ông 70 tuổi trở lên và bất kỳ ai bị gãy xương sau 50 tuổi. Nếu bạn có các yếu tố nguy cơ khác dẫn đến xương dễ gãy hoặc tiền sử gia đình bị loãng xương, hãy nói chuyện với bác sĩ về những lo lắng này.
Sự suy thoái của buồng trứng khiến nồng độ hormone estrogen trong máu của phụ nữ tiền mãn kinh và mãn kinh giảm đáng kể. Điều này làm tăng hoạt tính và các hoạt động tiêu cực của tế bào tủy xương, xương mất dần theo thời gian.
Việc sử dụng corticoid kéo dài hoặc dùng sai cách sẽ làm tăng nguy cơ phá hủy các tế bào xương và gây bệnh loãng xương. Tình trạng này có thể xảy ra ở những người trẻ và người cao tuổi.
Quá nhiều hormone tuyến giáp khiến mật độ xương thay đổi và gây ra tình trạng mất xương. Hiện tượng này thường xảy ra ở những bệnh nhân sử dụng nhiều thuốc chứa hormone tuyến giáp hoặc có tuyến giáp hoạt động quá mức. Ngoài tuyến giáp, nguy cơ mắc bệnh loãng xương ở người già cũng tăng cao do tuyến thượng thận và tuyến cận giáp hoạt động quá mức.
Người cao tuổi thường bị gãy xương trong cuộc sống sinh hoạt hằng ngày với nhiều lý do khác nhau. Với người trẻ tuổi, gãy xương đã là một tai nạn khá nặng, ở người cao tuổi là một đại họa. Việc điều trị và chăm sóc khi bị gãy xương là một việc không dễ dàng.
Chức năng sinh lý của người cao tuổi cũng như các vi chất tồn tại, tích lũy trong cơ thể ngày một suy giảm do các hormone ngày một giảm dần theo năm tháng, trong khi đó sự bù đắp lại rất hạn chế. Do vậy hệ thống xương, khớp, gân, vỏ xương, bao khớp và dịch khớp cũng dần dần suy giảm gây nên hiện tượng mà người ta gọi là “thoái hoá”.
Thoái hoá xương do thiếu hoặc giảm dần các chất như collagen, protein [đạm], canxi, lượng máu đi đến hệ thống xương khớp cũng suy giảm, vì vậy chỉ cần có một tác động đủ mạnh vào hệ thống xương là có thể gây gãy xương.
Thoái hóa xương dẫn đến tình trạng người cao tuổi bị gãy xương
Trong sinh hoạt hằng ngày do môi trường xung quanh họ không được an toàn như nhà chật chội, các đồ đạc sắp xếp không gọn gàng làm cho người cao tuổi, nhất là những người có sức khỏe yếu, đi lại khó khăn dễ bị vấp phải các dụng cụ, đồ đạc. Một số trường hợp thì có điều kiện hơn nhưng do tuổi tác, sức yếu, mắt kém nên dễ bị trơn trượt bởi sàn nhà với các loại gạch men hoặc trượt ngã trong nhà tắm vừa do tính trơn bóng của gạch lát nền, vừa do sự trơn của nước tắm hay xà phòng. Trong những trường hợp này, đôi khi người cao tuổi chỉ ngã ngồi, đập mông xuống sàn nhà tắm cũng gây nên gãy xương đùi hoặc gãy, vỡ xương chậu.
Một số trường hợp người cao tuổi do sức khỏe còn tốt nên có thể dùng thang, ghế đẩu để làm các công việc ưa thích như cắt tỉa cây cảnh, treo giỏ hoa rồi chẳng may trượt thang, trượt ghế gây ngã hoặc đi xe đạp bị ngã cũng gây nên gãy xương. Ngoài ra, người cao tuổi cũng có thể bị gãy xương trong những trường hợp hết sức đơn giản như khi ngủ trở mình rồi trượt xuống sàn nhà gây gãy tay, chân thậm chí gãy xương chậu.
Cũng nên lưu ý rằng, gãy xương ở người cao tuổi gặp ở nữ giới nhiều hơn nam giới, lý do là ở phụ nữ đến thời kỳ mãn kinh thì estrogen là loại hormon giúp cho xương vững chắc suy giảm một cách trầm trọng vì vậy rất dễ loãng xương và gãy xương.
Gãy xương tức là do xương bị tác động bởi một lực đủ mạnh và bất kỳ loại xương nào cũng có thể bị nứt, rạn hoặc gãy. Do đặc điểm xương của người cao tuổi giòn nên dễ gãy hơn. Mỗi lần bị ngã, người cao tuổi có thể gãy tay, gãy xương bàn tay, ngón tay và có thể gãy cùng một lúc 2 xương cẳng tay do phản xạ dùng tay để chống đỡ.
Nếu bị trượt ngã có thể làm gãy xương bánh chè hoặc xương cẳng chân hoặc xương bàn chân, ngón chân, xương đùi, khung xương chậu, hay gặp nhất và cũng là nguy hiểm nhất ở người cao tuổi là gãy cổ xương đùi. Gãy cổ xương đùi ở người cao tuổi là một loại bệnh rất phức tạp cho việc điều trị và không được xử trí kịp thời có thể ảnh hưởng đến tính mạng.
Chỗ yếu của cổ xương đùi là nơi tiếp nối giữa thân xương đùi và chỏm xương đùi. Nơi này rất dễ bị gãy nếu có lực tác động mạnh, nhưng với người cao tuổi đôi khi chỉ ngã ngồi cũng đủ làm cho gãy cổ xương đùi bởi vì xương đã bị loãng. Ngoài ra nếu người cao tuổi bị ngã ở độ cao cũng có thể gây gãy cột sống cổ, cột sống thắt lưng.
Người cao tuổi gãy xương đùi rất nguy hiểm
Với người cao tuổi
Cần đi lại thật cẩn thận, trong nhà nên sử dụng loại dép có độ ma sát lớn, có thể sử dụng gậy để hỗ trợ. Các hoạt động sinh hoạt nên thực hiện nhẹ nhàng, chậm chạp, không nên vội vã để tránh những lực tác động mạnh, bất ngờ gây hậu quả lên xương.
Người cao tuổi thường bị gãy xương khi ngã nên ngoài việc đi lại cẩn thận, người cao tuổi cũng không nên nằm giường cao, không nên nằm võng vì dễ bị trẹo người, ngã khi ngồi dậy, nên nằm màn và có gối tấm bảo vệ. Trong nhà tắm nên làm thêm tay vịn dọc theo tường vì đây là nơi các cụ dễ bị trượt chân trên nền gạch ướt.
Về ăn uống, nên bổ sung các thực phẩm có chứa nhiều canxi giúp xương khỏe hơn như sữa, các loại cua, ốc, tôm, tép, vừng, cà rốt, rau xanh… Tập thể thao cũng là một cách tốt để sản xuất và duy trì chất xương.
Đối với người thân
Cần tạo điều kiện thuận lợi cho người cao tuổi trong sinh hoạt khi thiết kế nhà cửa như làm bậc thang thấp, tránh bố trí phòng ngủ ở lầu cao, nên có nhà vệ sinh gần phòng ngủ, đèn đủ sáng và sàn nhà không trơn trượt…
Khi người cao tuổi bị chấn thương, dù nhẹ cũng nên kiểm tra ngay bằng chụp X-quang và đến bệnh viện để các bác sĩ chuyên khoa định rõ bệnh. Không nên tự ý uống thuốc, sửa trật, bó thuốc vì có thể làm bệnh nặng hơn. Chú ý nhẹ nhàng khi thay đổi tư thế nằm, ngồi, đứng.
Nếu có gãy xương thì nên tuân thủ đúng chế độ điều trị của bác sĩ, tư vấn để nhờ bác sĩ giải thích cặn kẽ. Có như vậy việc chăm sóc bệnh nhân cao tuổi gãy xương sẽ được thực hiện tốt hơn.
Những thông tin cung cấp trong bài viết của Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.
Theo dõi fanpage của Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc để biết thêm thông tin bổ ích khác: //www.facebook.com/BenhvienHongNgoc/