Bọ chét mèo: Ctenocephalides felis.
Bọ chét chó : Ctenocephalides canis.
Bọ chét người: Pulex irrtans.
Bọ chét chuột miền Bắc: Nosospsyllus fasciatus.
Bọ chét phương Đông: Xenopsylla cheopis.
Việc hiểu biết về các loài bọ chét là rất quan trọng, giúp chúng ta nắm được sự phân bố của chúng trên thể giới, mật độ, khả năng gây bệnh và truyền bệnh của chúng.
– Bọ chét có kích thứớc 0,5 x3.5mm
– Màu đen hoặc hơi nâu đỏ [bọ chét chó hoạc mèo].
– Không có cánh, người có nhiều gai suôi về phía sau.
– Hai càng sau mập và dài, dùng để nhảy.
Chu kỳ và môi trường sống của bọ chét:
Bọ chét là loài ký sinh trùng biến thái hoàn toàn. Vòng đời của bọ chét khoảng 20 đến 35 ngày phụ thuộc vào nhiệt độ và độ ẩm của môi trường. Bọ chét phát triển trong điều kiện nóng ẩm, thích hợp ở nhiệt độ 21-35oC và độ ẩm70- 85%. Gặp điều kiện không thuận lợi, khi nhiệt độ đột ngột hạ thấp thì bọ chét ngừng phát triển và tồn tại kéo dài vài tháng đến một năm. Ở môi trường trong nhà bọ chét sinh sản quanh năm, ngoài trời chỉ phát triển vào những tháng ấm. Ở miền Bắc nước ta thì bọ chét phát triển nhiều vào tháng 2 tháng 3 khi thời tiết chuyển từ mùa đông sang mùa xuân hè. Vòng đời của bọ chét có làm 03 giai đoạn: Giai đoạn ấu trùng, giai đoạn nhộng và giai đoạn trưởng thành.
Vòng đời được bắt đầu từ bọ chét cái đẻ trứng. Điểm đặc biệt của bọ chét cái trưởng thành là khi có khả năng sinh sản chúng mới hút máu và chỉ đẻ trứng sau khi đã hút máu. Sau mỗi lần hút máu, mỗi bọ chét cái đẻ từ 2-20 trứng. Suốt cuộc đời một bọ chét cái đẻ khoảng trên 800 trứng. Trứng có thể dính trên da, lông của vật chủ hoặc rơi xuống đất. Vì vậy, thường những vùng đất mà vật chủ ngủ hoặc trú ngụ là môi trường sống đầu tiên của trứng để phát triển thành ấu trùng bọ chét.
Khoảng 2-14 ngày, tuỳ theo điều kiện môi trường, trứng nở thành ấu trùng không có chân. Ấu trùng sống ở đất, phát triển bằng cách thay lông và lột xác 3 lần trong vòng 8 đến 24 ngày. Ấu trùng có thể kéo dài thời gian phát triển trên 6 tháng trong điều kiện không thuận lợi. Ấu trùng bọ chét sống ở các kẽ sàn nhà, ga trải giường, thảm và ở chỗ ngủ của động vật. Chúng không có chân nhưng chuyển động nhờ lông cứng trên cơ thể. Ấu trùng thích chỗ tối, ẩm uớt, ở đó chúng ăn những mảnh chất hữu cơ như phân của bọ chét trưởng thành, phân và những mảnh thức ăn thừa của vật chủ.
Trước khi chuyển sang giai đoạn nhộng bất hoạt, ấu trùng bọ chét phát triển đầy đủ các bộ phận rồi tự nhả tơ quấn xung quanh mình để tạo thành kén. Giai đoạn nhộng kéo dài từ 5- 7 ngày nhưng có thể tới một năm trong những điều kiện không thuận lợi.
Bọ chét trưởng thành có kích thước nhỏ, dài khoảng 1,5-3,3mm, màu đỏ thẫm hoặc đen, đôi chân sau thay đổi, dài, to mập để nhảy. Bọ chét trưởng thành có thể nhảy cao đến 18 cm và xa đến 33cm. Thân chúng dẹt ở hai bên, lưng có những gai hướng về phía sau làm hoạt động của chúng chỉ tiến về phía trước xuyên vào lông, tóc của vật chủ và giúp chúng không bị tuột ra ngoài. Bọ chét trưởng thành tồn tại ở trong kén cho đến khi gặp vật chủ thích hợp. Tuỳ theo điều kiện của môi trường, bọ chét trưởng thành có thể ở trong kén tới 5 tháng để chờ vật chủ. Trong kén, bọ chét trưởng thành nhận biết được sự có mặt của vật chủ thích hợp bằng cảm nhận hơi nóng, mùi của cơ thể vật chủ, luồng khí, dung động của sàn và môi trường xung quanh. Khi phát hiện được vật chủ thích hợp, bọ chét chui ngay ra khỏi kén và tìm đến vật chủ. Đặc điểm sinh thái này chính là lý do mà người ta thấy bọ chét trưởng thành xuất hiện nhiều khi người ta trở về nhà sau chuyến du lịch hoặc khi dọn đến nhà mới.
Bọ chét đốt người, để hút máu ngây bệnh sẩn ngứa, ở Việt Nam thường gặp bọ chét chó và bọ chét mèo [Ctenocephalides felis, Ctenocephalides canis]. Thương tổn là các sẩn huyết thanh, kích thước 1-2mm, gờ cao hơn mặt da, đỉnh chóp sẩn có mụn nước nhỏ, rất ngứa. Những trường hợp phản ứng mạnh có thể thấy hiện tượng viêm tấy đỏ lan toả xung quanh sẩn. Thương tổn thường gặp ở phần da hở hoặc ở những vùng da tiếp súc trực tiếp với con vật khi người ta ôm, bế chúng như: Vùng cổ, mặt, tay, chân, vùng quanh thắt lưng. Ngoài ra bọ chét có thể là vật chủ trung gian truyền một số bệnh. Bọ chét phương Đông [Xenopsylla cheopis] truyền một số bệnh dịch, bệnh sốt kéo dài từ chuột sang người. Bọ chét mèo và chó truyền bệnh sán dây từ vật chủ này sang vật chủ khác…
Triệu chứng lâm sàng khi bị bọ chét cắn
Triệu chứng lâm sàng khi bị bọ chét cắn
Khống chế được sự phát triển của bọ chét là hết sức phức tạp. Bởi vì vòng đời của bọ chét có nhiều giai đoạn phát triển ngoài vật chủ.
– Trước hết phải cắt nguồn lây. Vật nuôi trong nhà là nguồn lây đầu tiên và là nguồn dự trữ mầm bệnh. Vì vậy, phải xác định con vật nào có bọ chét [chó, mèo…] để loại bỏ hoặc điều trị cho chúng, đồng thời phải vệ sinh nơi ở của chúng bằng cách phun hoặc xịt thuốc trừ sâu, thuốc diệt côn trùng để tiêu diệt trứng, ấu trùng, nhộng và bọ chét trưởng thành.
– Điều trị sẩn ngứa ở người do bọ chét đốt.
+ Chủ yếu điều trị tại chỗ: Bôi kem kháng histamin hoặc kem corticoid hoặc DEP, nếu có viêm tấy, bội nhiễm dùng thuốc sát khuẩn hoặc kem kháng sinh.
+ Trường hợp ngứa nhiều có thể kết hợp dùng kháng histamin toàn thân.
+ Chú ý vệ sinh quần, áo, chăn chiếu và nơi ở.
Ban CNTT Viện Da liễu Quốc gia
Bọ chét chủ yếu ký sinh trên cơ thể động vật nhưng có thể cắn và lây nhiễm cho người. Sự phiền toái của nó gây ra những vết đốt có cảm giác đau ngứa và gây thẩm mỹ trên da. Hãy cùng Songkhoe.medplus.vn học cách xử lý vết cắn ”đáng ghét” khi bị bọ chét cắn để bảo vệ cho chính mình và cho gia đình mình bạn nhé!
Bọ chét cắn là gì?
Bọ chét là những con bọ nhỏ. Chúng không có cánh nên di chuyển xung quanh bằng cách nhảy từ nơi này sang nơi khác. Bọ chét chủ yếu ăn những con vật nhưng có thể cắn và lây nhiễm sang người. Có thể khó khăn loại bỏ bọ chét ra khỏi nhà và chúng có thể tồn tại hơn 100 ngày mà không cần vật chủ.
Những cách xử lý vết cắn của bọ chét?
Khi bị bọ chét cắn, gãi nhiều có thể làm da tổn thương thêm và nhiễm trùng thứ phát do vi khuẩn có thể phát triển. Hãy thử những cách sau đây:
Rửa vùng da bị bọ chét cắn với nước xà phòng ấm
- Thoa thuốc chống côn trùng và chườm túi đá lạnh lên vùng da bị đốt để giảm sưng.
- Nếu không có túi đá, bạn chỉ cần gói vài viên đá vào trong một dải băng co giãn hoặc bỏ vào túi ni lông. Bạn cũng có thể dùng túi rau củ đông lạnh.
- Đặt túi đá lên da trong 10 phút, rồi nghỉ trong 10 phút. Lặp lại quá trình này hai lần trong một giờ. Rửa lại bằng nước ấm. Hãy chắc chắn rằng nước rửa không quá nóng vì nó có thể làm vùng da bị viêm của bạn trầm trọng thêm.
Dùng kem dưỡng da calamin [một loại kem kháng ngứa nhẹ]
- Cả hai loại đều có thể làm dịu ngứa, có bán ở các hiệu thuốc.
- Hydrocortisone là một loại kem steroid nhẹ, trong khi kem dưỡng da calamine sử dụng ô xít sắt để điều trị tình trạng ngứa nhẹ. Cả hai đều là thuốc không kê toa [OTC] và an toàn khi sử dụng với liều lượng theo hướng dẫn của nhà sản xuất.
Tránh gãi vào vết ngứa và vùng da xung quanh.
Việc này có thể gây tổn thương cho da và khiến da dễ nhiễm trùng. Hãy sử dụng một sản phẩm giảm ngứa không kê toa như lotion calamine hay một loại có chứa hydrocortisone.
Thoa một ít gel lô hội lên vết cắn
Bạn có thể bẻ một nhánh lô hội và xoa lên vết cắn hoặc dùng gel lô hội đóng chai.
Bạn có thể rửa bằng trà xanh, trà đen, trà hoa chuông hoặc trà từ hoa oải hương tươi hoặc khô. Bạn cũng có thể thay thế bằng cách đặt trực tiếp túi trà đã sử dụng lên vết cắn.
Thử dùng lá húng tây hoặc hoa cúc xuxi. Bạn cũng có thể dùng một hay hai giọt dầu húng tây.
Bạn có thể tự làm hoặc mua ở các cửa hàng thực phẩm hay hiệu thuốc. Quan trọng là nước ấm, vì nước nóng có xu hướng làm khô da bạn.
Hãy làm hoặc mua một chai cồn hoa cúc dại và nhỏ vài giọt lên vết đốt. Bạn cũng có thể tự làm loại nước rửa từ hoa cúc dại tươi và nước ấm.
Nghiền nát một quả dừa và cho toàn bộ vào máy xay. Sau khi xay, bạn sẽ có một chất bột sệt mịn, và đây là thứ bạn sẽ dùng để xử lý những vết bọ chét cắn. Xoa chất bột sệt này lên những vùng da bị đốt và dùng khăn ủ lại trong vòng một giờ, sau đó rửa sạch. Bạn nên làm như vậy khoảng ba lần và sẽ nhận thấy vết bọ chét cắn giảm bớt sưng. Thực hiện một lần nữa trước khi đi ngủ và sáng hôm sau bạn sẽ thấy gần như khỏi hẳn. Nếu không, bạn hãy lặp lại quá trình này.
Áp dụng một số cách sau,có thể giúp bạn ngăn ngừa bị bọ chét cắn:
Ăn nhiều tỏi
Vì lý do nào đó, lũ bọ chét không thích thú gì mùi tỏi. Vậy bạn hãy nấu một món ăn Ý mà bạn thích, hoặc món trai hấp kiểu Pháp, hay tận dụng công dụng tốt của tỏi với món bánh mì tỏi. Không nên cho chó của bạn ăn tỏi, vì tỏi gây độc cho chó.
Bọ chét ghét mùi các loại cam quít. Bạn hãy cắt một quả chanh thành từng lát mỏng, cho vào một ít nước và đun lên đến khi sôi, để qua đêm và sáng hôm sau xịt lên vùng da mà bạn nghi ngờ bọ chét vẫn thường “ngao du” [đặc biệt ở mắt cá chân và cánh tay]. Việc này sẽ ngăn chặn những vết bọ chét đốt về sau và còn ướp hương thơm cho bạn nữa!
Có nhiều loại tinh dầu giúp đuổi bọ chét nhờ mùi hương nồng của chúng. Hãy dùng các loại tinh dầu này. Bạn có thể làm các loại cồn hoặc hòa tinh dầu trực tiếp lên da để loại bỏ bọ chét.
Để tìm hiểu xem bạn có bị bọ chét cắn hay không, hãy kiểm tra vật nuôi trong nhà. Tìm bọ chét hoặc vết bọ đốt trên da bằng cách chải ngược lông thú. Ngoài ra, nếu vật nuôi gãi ngứa thường xuyên có thể là dấu hiệu cho thấy chúng bị bọ chét. Vệ sinh nhà cửa sạch sẽ là biện pháp hạn chế sự xuất hiện của ” đám bọ chét ” đáng ghét ghé thăm!
Bài viết được tham khảo tại các nguồn: hellobacsi.com, wiki.how