Tìm hiểu ý nghĩa thành ngữ tứ mã nan truy
Nếu là một mọt phim kiếm hiệp, chắc chắn bạn đã từng thấy những vị hiệp khách trong phim nói rằng “Tứ mã nan truy” đúng không nào? Vậy có bao giờ bạn thắc mắc câu nói tứ mã nan truy nghĩa là gì, và vì sao lại có cách nói như vậy chưa? Nếu bạn vẫn chưa tìm được câu trả lời thì đừng lo, Tiếng Trung Ánh Dương sẽ giúp bạn qua bài học tiếng Trung ngày hôm nay nhé
Hữu xạ tự nhiên hươngHữu duyên thiên lý năng tương ngộCao sơn lưu thủy
Giải thích ý nghĩa tứ mã nan truy
Tiếng Trung: 驷马难追 / Sìmǎ nán zhuīVề ý mặt chữ, câu thành ngữ này có thể hiểu như sau:
- 驷马: còn nhiều tranh cãi quanh việc giả thích hai từ này, có người giải thích rằng 驷马 xe tứ mã, xe bốn ngựa kéo, thường là xe ngựa chiến, một số lại cho rằng đấy là một giống ngựa ở Tứ Xuyên nổi danh chạy rất nhanh. - 难: khó, khó khăn- 追: truy đuổi, đuổi theo
Như vậy, thành ngữ “Tứ mã nan truy” theo nghĩa đen là chỉ một sự vật, sự việc gì đó mà cho dù xe bốn ngựa kéo cũng khó lòng đuổi theo. Về nghĩa bóng, thành ngữ này ám chỉ một lời đã nói ra thì không thể thu lại được, nhất định phải giữ lời.
Bạn đang xem: Tứ mã nan truy là gì
Câu thành ngữ này bắt nguồn từ cuốn sách Luận Ngữ do Khổng Tử và những đệ tử của mình biên soạn. Là một trong Tứ Thư [bao gồm Luận Ngữ, Đại Học, Mạnh Tử và Trung Dung], Luận Ngữ là cuốn sách ghi chép lại những lời dạy, bài học của thầy Khổng Tử, truyền lại cho đời sau.
Trong Luận Ngữ có đoạn:棘子成曰：“君子质而已矣，何以文为？”子贡曰：“惜乎，夫子之说君子也，驷不及舌!文犹质也,质犹文也”
Cúc Tử Thành viết: “Quân tử chất nhi dĩ hĩ, hà dĩ văn vi?” Tử Cống viết: “Tích hồ! Phu tử chi thuyết quân tử dã. Tứ bất cập thiệt. Văn do chất dã, chất do văn dã”.
Xem thêm: Khi Nào Cần Phải Truyền Nước Biển Là Gì ? Truyền Nước Biển Là Gì
Dịch: Cúc Tử Thành [một đại phu nước Vệ] bảo: “Người quân tử chỉ cái chất tốt là đủ, cần chi tới văn?”. Tử Cống nói: “Tiếc thay ngài luận về quân tử [lầm lẫn] như vậy. Một lời thốt ra, bốn ngựa đuổi không kịp. Văn cũng như chất, chất cũng như văn [quan trọng như nhau]. [Nghĩa là chất [da] mà không có văn [lông] thì kém giá trị]
Từ đó, có thể thấy đây là quan điểm về chữ Tín của người xưa, nhất là đối với quân tử. “Quân tử nhất ngôn”, lời nói của quân tử đã nói ra thì “Tứ mã nan truy”. Nếu đã nói ra một lời thì phải giữ lời, trước sau như một, ấy mới là người quân tử.
Ngày nay, thành ngữ này không còn mang nặng yếu tố Quân tử - Tiểu nhân như trước. “Tứ mã nan truy” nhắc nhở chúng ta một lời đã nói ra thì không thể thay đổi được, vì thế phải giữ lời, nói được làm được.
Một số cụm từ kết hợp cùng “Tứ mã nan truy”
1. 一言既出 驷马难追 / Yī yán jì chū，sì mǎ nán zhuī[Nhất ngôn ký xuất, tứ mã nan truy: Một lời nói ra bốn ngựa khó theo, một lời nói ra như bát cháo hoa đổ xuống đất]
2. 君子一言 驷马难追 / Jūnzǐ yī yán sìmǎ nán zhuī[Quân tử nhất ngôn, tứ mã nan truy: Quân tử chỉ nói một lời, lời đã nói ra thì không thể thu lại]
Cách dùng của thành ngữ “Tứ mã nan truy”
Tương tự các thành ngữ khác, “Tứ mã nan truy” có thể là vị ngữ, thành phần phụ. Ví dụ：
- 大丈夫一言既出，驷马难追 / Dàzhàngfū yī yán jìchū, sìmǎ nán zhuī[Đại trượng phu nhất ngôn cửu đỉnh, tứ mã nan truy]
- 你可得做一个一言既出，驷马难追的君子 / Nǐ kě dé zuò yīgè yī yán jìchū, sìmǎ nán zhuī de jūnzǐ[Con phải làm một người quân tử nói lời phải giữ lấy lời]
- 这话出自于你的口,一言既出,驷马难追,你可要说话算数 / Zhè huà chūzì yú nǐ de kǒu, yī yán jìchū, sìmǎ nán zhuī, nǐ kě yào shuōhuà suànshù[Lời này cậu đã nói ra thì phải giữ lời đấy, nhất ngôn cửu đỉnh tứ mã nan truy]
- 咱们是君子一言，驷马难追，订好的条约就要遵守 / Zánmen shì jūnzǐ yī yán, sìmǎ nán zhuī, dìng hǎo de tiáoyuē jiù yào zūnshǒu[Chúng ta quân tử nhất ngôn, tứ mã nan truy, phải tuân thủ hiệp ước đã định]
- 咱们君子一言,驷马难追,明天早上在南门不见不散 / Zánmen jūnzǐ yī yán, sìmǎ nán zhuī, míngtiān zǎoshang zài nán mén bùjiàn bú sàn[Nhất ngôn cửu đỉnh, tứ mã nan truy, ngày mai gặp nhau ở cổng phía Nam, không gặp không về nhé]
Nền văn hóa hàng ngàn năm của Trung Hoa quả thật không đơn giản phải không nào? Đằng sau mỗi thành ngữ tưởng chừng đơn giản lại là những câu chuyện phức tạp. Hy vọng bài viết ngày hôm nay đã đem đến cho bạn những tri thức thật hữu ích. Hãy tiếp tục theo dõi và ủng hộ Tiếng Trung Ánh Dương nhé! Chúc bạn học tốt!
NHẤT NGÔN CỬU ĐỈNH
一言九鼎
Xuất xứ: Hán . Tư Mã Thiên 司马迁: Sử Kí – Bình Nguyên Quân Ngu Khanh liệt truyện 史记 - 平原君虞卿列传.
Tần Chiêu Vương 秦昭王năm thứ 15, quân Tần tấn công đô thành Hàm Đan 邯郸 của nước Triệu, nước Triệu phái Bình Nguyên Quân 平原君 đến nước Sở thỉnh cầu viện trợ. Sở Vương không đáp ứng. Cuối cùng, môn khách Mao Toại 毛遂 - một thủ hạ của Bình Nguyên Quân trước giờ bị xem thường, tự nguyện rút kiếm bước lên điện, phân tích thời cuộc cho Sở Vương nghe, nói rõ lợi hại, cuối cùng thuyết phục được Sở Vương. Mao Toại nhân đó lập được đại công.
Bình Nguyên Quân khen ngợi Mao Toại rằng:
- Mao tiên sinh nhất chí Sở, nhi sử Triệu quốc trọng vu cửu đỉnh Đại Lữ. Mao tiên sinh tam thốn chi thiệt, cường vu bách vạn chi sư.
毛先生一至楚, 而使赵国重于九鼎大吕. 毛先生三寸之舌, 强于百万之师.
Ý của câu này là:
Tiên sinh vừa đến nước Sở, đã khiến cho địa vị nước Triệu của chúng ta được nâng cao, trọng yếu như cửu đỉnh Đại Lữ [1]. Ba tấc lưỡi của tiên sinh còn mạnh hơn đội quân trăm vạn người.
Chú của người dịch:
1- Cửu đỉnh Đại Lữ 九鼎大吕:
Cửu đỉnh: tương truyền Hạ Vũ đúc 9 đỉnh tượng trưng cho 9 châu. 9 đỉnh này là báu vật truyền quốc của 3 đời Hạ, Thương, Chu.
Đại Lữ: tên một chiếc chuông cổ trong Chu miếu.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 18/4/2019
Nguyên tác Trung văn
NHẤT NGÔN CỬU ĐỈNH
一言九鼎
TRUNG QUỐC THÀNH NGỮ CỐ SỰ TỔNG TẬP
中国成语故事总集
[tập 1]
Chủ biên: Đường Kì 唐麒
Trường Xuân – Thời đại văn nghệ xuất bản xã, 2004
Mọi người ắt hẳn đều biết ý nghĩa của câu thành ngữ “Nhất ngôn cửu đỉnh”, ý chỉ rằng lời nói hết sức có trọng lượng. Vào thời cổ đại, có rất nhiều câu chuyện liên quan đến thành ngữ này!
Mao Toại tự tiến cử, một lời nặng tựa chín đỉnh
Thời Chiến Quốc, nước Tần tấn công Hàm Đan nước Triệu, Tướng quốc Bình Nguyên Quân nước Triệu phải đi cầu viện nước Sở, muốn liên kết với nước Sở để chống lại nước Tần. Bình Nguyên Quân bèn chọn 20 môn khách văn võ song toàn để cùng đi, nhưng chọn đi chọn lại chỉ chọn được 19 người, còn một người tìm mãi không thấy ai xứng đáng, lúc này có một người tên là Mao Toại tự mình tiến cử, Bình Nguyên Quân liền thu nạp.
Đến nước Sở, Bình Nguyên Quân không thể thuyết phục được Sở Vương viện trợ cho nước Triệu. Cuối cùng Mao Toại vung kiếm lên phía trước uy hiếp, phân tích tình thế cho Sở Vương, ngôn từ mạnh mẽ sắc bén, khí thế bức người, Sở Vương bèn đồng ý thoả thuận với nước Triệu.
Sau khi Bình Nguyên Quân trở về nước Triệu, thấy mình nói cả ngày mà không thuyết phục được Sở Vương, còn Mao Toại chỉ nói vài câu đã khiến Sở Vương tâm phục khẩu phục, vì thế khen Mao Toại rằng: “Mao tiên sinh vừa đến nước Sở, đã có thể khiến nước Sở coi trọng như cửu đỉnh. Mao tiên sinh dựa vào ba tấc lưỡi, mà có thể mạnh hơn trăm vạn quân”. Thành ngữ “Nhất ngôn cửu đỉnh” chính là bắt nguồn từ diễn biến điển cố này.
Cửu đỉnh là gì?
“Đỉnh” là một khí cụ dùng để thờ cúng thần linh và tổ tiên, cũng có thể được sử dụng như một công cụ để đựng thức ăn. Nước Đại Ngu sau khi trị thuỷ thành công, lập nên triều Hạ, chia thiên hạ làm chín châu, lần lượt là Ký, Duyện, Thanh, Kinh, Dương, Lương, Ung, Từ, Dự. Đồng thời thu thập đồng ở các châu, luyện thành Cửu đỉnh [9 đỉnh], trên mỗi đỉnh khắc núi sông, con người cảnh vật, đặc sản… của mỗi châu. Chín chiếc đỉnh tượng trưng cho 9 châu, cũng có nghĩa là thiên hạ.
Đại Ngu coi “Cửu đỉnh” là vũ khí quan trọng để trấn quốc, là tượng trưng cho vương quyền thiên tử. Nhưng “Đỉnh truyền quốc” này chỉ tồn tại được trong ba triều Hạ, Thương, Chu. Khi nước Tần diệt nước Chu, một chiếc đỉnh bị rơi xuống sông Tứ Thuỷ, còn tám chiếc đỉnh khác thì không rõ tung tích.
Đỉnh đồng thời nhà Thương. [Ảnh: wikipedia]Tần Thuỷ Hoàng và Hán Văn Đế từng tìm kiếm khắp sông Tứ Thuỷ để tìm chiếc đỉnh này, nhưng đều tốn công vô ích. “Cửu đỉnh” cứ thế bị mất tích thần bí như vậy.
Nước Tần khởi binh đến nước Chu đòi cửu đỉnh
Cuối triều Chu, nước Tần đánh vào Đông Chu, yêu cầu hoàng thất nhà Chu giao cửu đỉnh. Vua nước Chu phái đại phu Nhan Suất đi xin nước Tề cứu trợ, đồng thời đồng ý giao cửu đỉnh cho nước Tề.
Nước Tề sau khi phái binh đẩy lùi quân Tần, chuẩn bị đòi lấy cửu đỉnh. Nhan Suất vì muốn Tề vương từ bỏ ý định, liền hỏi Tề vương muốn vận chuyển cửu đỉnh qua đường nào, kết quả là không có con đường nào phù hợp.
Nhan Suất bèn nói trước kia sau trận Vũ vương phạt Trụ [trận Mục Dã] giành được cửu đỉnh, để vận chuyển một đỉnh thì cần dùng chín vạn người, chín đỉnh tổng cộng là 81 vạn người, cho dù Tề vương có nhiều người như vậy, thì cũng không có con đường nào có thể vận chuyển về nước Tề. Cuối cùng Tề vương đành phải bỏ cuộc, cũng không nhắc đến chuyện vận chuyển cửu đỉnh nữa.
Tần Vũ vương nâng đỉnh mà chết
Thời Chiến Quốc sau khi Tần Vũ vương đánh bại thành Nghi Dương, tiến thẳng vào Lạc Dương, Chu thiên tử đích thân ra nghênh tiếp. Tần Vũ vương đi đến tông miếu [nơi thờ tổ tiên của vua] của hoàng thất nhà Chu, nhìn thấy cửu đỉnh. Khi nhìn thấy cửu đỉnh của Ung châu, liền mạnh miệng nói rằng muốn cùng đại lực sĩ thi nâng đỉnh, vì bản thân Tần Vũ vương bẩm sinh sức lực phi phàm.
Sau khi ông dùng hết sức bình sinh để nâng đỉnh lên cao nửa thước, đột nhiên tay bị mất lực, chiếc đỉnh rơi xuống, hậu quả là rơi trúng chân của ông, khiến xương thịt nát bấy, đêm đó liền bỏ mạng.
Lưu Hiệp Tại trong “Văn tâm điêu long” [quyển thứ 18] nói: Chỉ một lời nói của Nhan Suất, thông minh đẩy lùi ngàn vạn quân địch, bảo vệ cửu đỉnh. Trong thời Chiến Quốc nhốn nháo hoảng loạn, “Nhất ngôn cửu đỉnh” không chỉ đòi hỏi phải có đủ trí tuệ, mà còn phải cực kỳ dũng cảm, mới có thể có chỗ đứng trong thời buổi loạn lạc. Còn Tần Vũ vương dại dột dùng sức, cảm thấy sức mình có thể nâng được đỉnh, kết quả là chết nơi đất khách quê người, trở thành trò cười cho thiên hạ.
Tuệ Tâm [Theo Secret China]