Nghĩa trang nhân dân là gì

Nghĩa trang không chỉ đơn thuần là chốn an táng mà còn là nơi bày tỏ tình cảm, đạo lý của người sống với người đã khuất. Tuy nhiên, bên cạnh nghĩa trang liệt sĩ được quy hoạch, xây dựng một cách bài bản, trước nay nghĩa trang nhân dân hầu như chưa được quan tâm. Những nghĩa địa tự phát, những khu mộ dòng tộc, đặc biệt là những ngôi mộ chơi vơi bên hiên nhà, trước cửa, sau vườn hay giữa đồng xuất hiện ngày càng nhiều. Khi cả nước cùng vào cuộc với phong trào xây dựng nông thôn mới thì chôn cất người chết ở đâu, như thế nào… đang được nhìn lại.

Hiện tại, ở mỗi xã đều có ít nhất dăm ba khu đất nghĩa địa [nghĩa trang] và hầu hết đều hình thành một cách tự phát. Ở những vùng đất cát, thường các nghĩa địa ở trải dọc bên triền lộ, xen vào các khu dân cư. Những vùng đất thịt, miền biển thì nghĩa địa thường xuất hiện bên cạnh những dòng sông, con rạch. Do không có quy hoạch nên phần lớn không có tường rào bảo vệ, không nhà quản trang, không hệ thống thoát nước và đường đi thường rất khó khăn. Đặc biệt, rất nhiều nghĩa địa không có ranh giới phân định rõ ràng với khu dân cư hoặc nguồn nước sinh hoạt của người dân.

Không chỉ về vị trí mà việc mai táng, xây cất bia mộ cũng không theo bất cứ một quy định nào về quản lý kiến trúc, tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật. Những năm gần đây, khi đời sống kinh tế ngày càng khấm khá, việc xây mộ theo kiểu kiên cố, to lớn với đủ các loại kiến trúc mái cong, mái vòm, mái lượn, màu sắc sặc sỡ… trị giá vài chục đến hàng trăm triệu đồng xuất hiện ngày càng nhiều. Ông Nguyễn Văn Minh - Bí thư Huyện ủy Châu Thành cho biết, ngoài ngôi mộ đặc biệt được đặt ngay phòng khách ngôi biệt thự ở xã Tân Thạch [Châu Thành], có nhiều khu mộ xây kiểu như biệt thự trị giá vài trăm triệu đồng. Còn những nhà mồ được xây dựng từ 70-80 triệu đồng thì đếm không xuể.

Hiện nay, chỉ có TP. Bến Tre là có khu nghĩa trang nhân dân được thực hiện khá bài bản ở xã Phú Hưng. Ông Bùi Minh Tuấn - Phó Chủ tịch UBND TP. Bến Tre cho biết, khu đất này rộng gần 3ha, được quy hoạch thành khu mộ đất [mua đất và tự xây mô] và khu kim tĩnh xây sẵn. Với giá 3 triệu đồng/kim tĩnh, người dân thành phố đang dần có thói quen đưa người thân quá cố về an nghỉ ở nơi này. “Với diện tích cho mỗi mộ thống nhất là 3,75m2, việc bán kim tĩnh được thực hiện theo hàng, thứ tự từ trong ra ngoài và xây mộ theo mẫu thống nhất, nên tạo được sự công bằng, không còn xuất hiện những ngôi mộ “hoành tráng” ở khu nghĩa địa này.

Ở cấp xã, cũng có một số nơi có đất quy hoạch dành cho nghĩa trang nhân dân nhưng cho đến thời điểm này, hầu hết đều chưa được đầu tư đúng mức. Châu Thành chỉ có xã Quới Sơn có khu nghĩa địa tập trung, nhưng hiện chỉ là bãi đất tha ma rải rác vài ngôi mộ, chưa có sự đầu tư, chưa đủ chuẩn làm nơi yên nghỉ của người đã mất.

Trong bộ tiêu chí xây dựng xã nông thôn mới, tiêu chí 17 quy định xã nông thôn mới phải có nghĩa trang nhân dân xây dựng theo quy hoạch, được cấp có thẩm quyền phê duyệt, khoảng cách ly vệ sinh của nghĩa trang đối với khu dân cư phải đảm bảo > 100m; diện tích đất xây dựng cho mỗi mộ chôn cất một lần tối đa không quá 5m2; có quy chế về quản lý nghĩa trang; nơi trồng cây xanh, có lối đi thuận lợi cho việc thăm viếng; mộ phải đặt theo hàng, xây dựng đúng diện tích và chiều cao quy định. Như vậy, việc nên làm là từ nay trong quy hoạch nông thôn mới, các xã [hoặc cụm xã] đều phải có phần đất dành cho nghĩa trang nhân dân. Cùng với quy hoạch, vấn đề quan trọng là làm thế nào để người dân ý thức về sự cần thiết trong việc chôn cất tập trung, vận động người dân thực hiện hỏa táng ở những nơi có điều kiện thay cho chôn cất và thực hiện chôn cất tại nghĩa trang thay cho chôn cất tại vườn. Dù chưa thật sự trở thành thói quen trong dân, đặc biệt là người dân nông thôn nhưng hỏa táng là hướng đi mới, văn minh và phù hợp với sự phát triển của xã hội. Đây là một hình thức hợp vệ sinh, bảo vệ môi sinh, không mất đất, giảm được nhiều vấn đề như xây mộ, tảo mộ, bảo quản mộ, cải táng, di dời… Nhằm hình thành tập quán hỏa táng thay thế dần tập quán địa táng của người dân, UBND tỉnh đã thống nhất triển khai dự án Nhà hỏa táng TP. Bến Tre, trên diện tích 3,3ha tại xã Phú Hưng. Theo Trung tâm Xúc tiến đầu tư tỉnh, Nhà hỏa táng hiện là một trong những dự án được tỉnh ưu tiên kêu gọi đầu tư theo hình thức 100% vốn đầu tư nước ngoài hoặc trong nước, với thời hạn 50 năm.

[Báo Quảng Ngãi]- Nghĩa trang nhân dân [NTND] là một trong những hạ tầng xã hội cần thiết hình thành từ lâu, tuy nhiên phần lớn các nghĩa trang vẫn hoạt động theo tập quán và thói quen chôn cất truyền thống của người dân. Hiện nay, nhiều NTND vẫn chưa đảm bảo cơ sở hạ tầng cũng như khoảng cách vệ sinh an toàn theo quy định. Bên cạnh đó, nhiều nghĩa trang nhỏ lẻ, tự phát, nằm xen kẽ trong các khu dân cư chưa được sắp xếp làm ảnh hưởng đến cảnh quan môi trường, đời sống người dân và là rào cản phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Phó Giám đốc Sở Xây dựng Nguyễn Công Hoàng: “Tăng cường vận động người dân” Năm 2016, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 545 phê duyệt Quy hoạch nghĩa trang trên địa bàn tỉnh đến năm 2030. Để đảm bảo xây dựng NTND theo quy hoạch, các địa phương phải rà soát trên địa bàn, nếu không đảm bảo tiêu chuẩn cần đề xuất UBND tỉnh điều chỉnh cho phù hợp với điều kiện phát triển của địa phương. Đối với những nghĩa trang nhỏ lẻ, tự phát, các địa phương cần quản lý chặt chẽ, không để xảy ra tình trạng chôn cất mới làm ảnh hưởng đến môi trường. Đối với những ngôi mộ cũ, từng bước di dời về khu vực tập trung theo đúng quy hoạch. Để xóa những điểm nghĩa trang nhỏ lẻ, các huyện, thành phố và các xã cần phải thực hiện theo lộ trình, từng bước theo thứ tự ưu tiên đối với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Với hình thức mai táng truyền thống, trong tương lai sẽ không có quỹ đất để chôn cất. Do đó, cần tuyên truyền, vận động người dân thực hiện theo lộ trình chuyển sang hình thức hỏa táng, nhất là địa bàn trọng điểm như TP.Quảng Ngãi và Lý Sơn, nhằm giảm diện tích đất chôn cất và đảm bảo môi trường sống. Tuy nhiên, ngay cả tại các thành phố lớn trong cả nước để chuyển đổi sang hình thức hỏa táng vẫn còn gặp nhiều khó khăn, dẫn đến việc kêu gọi nguồn lực đầu tư xã hội hóa NTND cũng hạn chế. Vì thế, công tác tuyên truyền cần được chú trọng, đồng thời tăng cường thu hút các dự án xã hội hóa đầu tư các NTND. Chủ tịch UBND huyện Mộ Đức Trần Văn Mẫn: “Phải có quy hoạch chi tiết”

Tình trạng mồ mả xen kẽ trong khu dân cư, rải rác khắp nơi không chỉ ảnh hưởng đến cuộc sống người dân, mà còn ảnh hưởng đến thu hút đầu tư phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Hiện nay, nhận thức của chính quyền địa phương và người dân về vấn đề mai táng ngày càng được quan tâm. Trong chương trình xây dựng nông thôn mới, nghĩa trang phải xây dựng theo quy hoạch, có quy chế quản lý, sử dụng, tuy nhiên đây mới chỉ là quy hoạch chung, chứ chưa có sự đầu tư, xây dựng, sắp xếp cụ thể.

Do đó, để giải quyết vấn đề này cần phải tiến hành quy hoạch chi tiết, sau đó kêu gọi nguồn lực đầu tư hạ tầng, đảm bảo nơi chôn mới có diện tích phù hợp, đúng quy định và đảm bảo khoảng cách với khu dân cư.

Chi cục trưởng Chi cục Bảo vệ môi trường Trần Thị Hạ Vũ: “Cần quy hoạch nhà tang lễ và công viên nghĩa trang”

Thói quen chôn cất theo truyền thống dẫn đến tình trạng có nhiều ngôi mộ sát nhà dân. Dù từ trước đến nay chưa có con số khảo sát cụ thể về ảnh hưởng đến môi trường, song theo đánh giá, vẫn có những tác động nhất định, nhất là đối với nguồn nước ngầm tại các khu vực có mật độ mồ mả dày đặc.

Để đảm bảo môi trường sống, các khu mộ hiện hữu trong khu dân cư phải có kế hoạch di dời. Các địa phương cần xây dựng lộ trình phù hợp với quy hoạch.Đối với việc phát triển đô thị, cần chú trọng đến quy hoạch nhà tang lễ và các công viên nghĩa trang để người dân có hình thức mai táng phù hợp, đảm bảo không gian theo quy định. Phó Chủ tịch UBND xã Nghĩa Hòa [Tư Nghĩa] Nguyễn Văn Bá: “Diện tích NTND xã chỉ còn trống 1ha”

Toàn xã có ba khu NTND tập trung tại thôn Hòa Bình, Hòa Phú, Hòa Tân, với tổng diện tích 80,5ha, đến nay chỉ còn trống 1ha. Xã Nghĩa Hòa hiện có gần 15 nghìn dân.

Địa phương đang xây dựng kế hoạch mở rộng diện tích quy hoạch NTND mới, điều này đòi hỏi kinh phí đầu tư cao. Chúng tôi nghĩ, cần xây dựng khu hỏa táng để khắc phục tình trạng thiếu đất xây dựng NTND.

Tuy nhiên, phương án này cũng cần thời gian lâu dài để vận động người dân thay đổi thói quen, tập quán, tín ngưỡng nhằm phù hợp với xu thế phát triển hiện nay.

Phó Chủ tịch UBND xã Nghĩa An [TP.Quảng Ngãi] Đỗ Hồng Minh: “Tìm giải pháp để người dân có nơi mai táng” Trước đây, việc chôn cất khá tuỳ tiện, lâu dần hình thành các cụm mồ mả tự phát, rải rác trên địa bàn xã. Theo thời gian, dân số ở xã Nghĩa An phát triển nhanh [hiện có gần 23 nghìn dân], nhu cầu tách hộ ngày càng tăng, nên việc xây dựng nhà ở lấn dần sang vùng có mồ mả. Thậm chí, nhiều hộ sống xen lẫn trong khu vực có mộ. Thời gian qua, chúng tôi tăng cường công tác tuyên truyền, vận động, giải thích để người dân hiểu, chấp hành nghiêm túc việc mai táng theo đúng quy định. Tuy nhiên, để vận động người dân quy tập mộ vào nghĩa trang ở xã Nghĩa Kỳ là điều không dễ dàng, nhất là vấn đề kinh phí. Do đó, xã rất mong các cấp, ngành có định hướng, giải pháp tạo điều kiện cho người dân địa phương mai táng theo đúng quy định để đảm bảo vệ sinh môi trường, giảm thiểu ô nhiễm, bảo vệ sức khoẻ, môi trường sống cho người dân.

Ông Cao Văn Hiếu, thôn Tân An, xã Nghĩa An [TP.Quảng Ngãi]: “Không để phát sinh những ngôi mộ tự phát mới”

Việc người dân tự ý chôn cất mộ mới kéo theo nhiều hệ lụy, ảnh hưởng xấu đến môi trường và sức khoẻ. Không chỉ người dân trong xã, mà còn có người dân ở các xã khác đem tới mai táng tại địa phương gây bức xúc cho nhiều người dân sống gần đó.

Các ngôi mộ xây mới đủ các hình dáng, kích thước khác nhau, chứ không theo quy hoạch... Tôi mong muốn chính quyền địa phương kịp thời ngăn chặn, xử lý nghiêm, tránh phát sinh thêm những ngôi mộ mới, để tạo nếp sống văn minh và mỹ quan vùng biển.

Bà Huỳnh Thị Tuyết Lan, thôn 1, xã Đức Nhuận [Mộ Đức]: “Mong được cấp nước sạch”

Hàng chục năm trước, tại núi Điệp chủ yếu là đất làm rẫy, chỉ có vài ngôi mộ chôn rải rác. Sau này, địa phương quy hoạch làm nghĩa trang chung, nên số lượng chôn cất ngày càng nhiều, có ngày từ 5 - 6 mộ chôn cất mới. Mặc dù, số mộ chôn mới đưa lên núi cao, nhưng trong thời gian qua, trong xóm có nhiều người bị bệnh ung thư, nên chúng tôi rất lo khi ở gần nghĩa trang.

Vừa qua, gia đình tôi mua máy lọc nước để sử dụng, còn nhiều hộ gia đình xung quanh phải đi chở nước ở nhà người thân cách 3 - 4km về phục vụ ăn uống, còn nước sinh hoạt vẫn sử dụng nước giếng tại chỗ.

Người dân rất mong được sử dụng hệ thống nước sạch để giảm bớt những nỗi lo ảnh hưởng đến sức khỏe khi ở gần khu vực nghĩa trang.
 

B.HÒA- Đ.SƯƠNG - T.ÂN  
[thực hiện]