Mạch nhiệt phân ly là gì

Rối loạn nhân dạng phân ly, trước đây được gọi là rối loạn đa nhân cách, là một loại rối loạn phân ly đặc trưng bởi ≥ 2 trạng thái nhân cách [hay còn gọi là người thay đổi, trạng thái tự thân, hoặc nhân dạng] thay đổi. Rối loạn bao gồm việc không có khả năng nhớ lại các sự kiện hàng ngày, thông tin cá nhân quan trọng, và/hoặc các sự kiện sang chấn hoặc căng thẳng, tất cả đều không bị mất khi quên bình thường. Nguyên nhân hầu hết là các sang chấn thời thơ ấu quá mạnh. Chẩn đoán được dựa trên tiền sử, đôi khi với phương pháp thôi miên hoặc các cuộc phỏng vấn thuận lợi bởi thuốc. Điều trị là liệu pháp tâm lý dài hạn, đôi khi với liệu pháp điều trị bằng thuốc cho trầm cảm và/hoặc lo âu đồng diễn.

Mức độ công khai của các nhân dạng khác nhau là khác nhau. Họ có khuynh hướng trở nên công khai rõ ràng hơn khi mọi người đang bị căng thẳng quá mức. Sự phân mảnh của danh tính thường dẫn đến chứng hay quên không đối xứng, trong đó những gì được biết bởi một danh tính có thể được biết hoặc có thể không được biết bởi một danh tính khác; tức là, một danh tính có thể bị mất trí nhớ đối với các sự kiện mà danh tính khác trải qua. Một số nhân dạng dường như biết và tương tác với nhân dạng khác trong một thế giới nội tâm phức tạp, và một số nhân dạng tương tác nhiều hơn những nhân dạng.

Rối loạn nhân dạng phân ly có các dạng sau:

• Chiếm hữu

• Không chiếm hữu

Trong hình thức chiếm hữu, các nhân dạng thường biểu hiện như thể họ là một tác nhân bên ngoài, thường là một người hay linh hồn siêu nhiên [nhưng đôi khi là một người khác], người đã kiểm soát được cơ thể người, khiến người đó phải nói và hành động theo một cách rất khác. Trong các trường hợp như vậy, các nhân dạng khác nhau là rất rõ ràng [dễ nhận thấy bởi những người khác]. Ở nhiều nền văn hoá, các trạng thái chiếm hữu tương tự là một phần bình thường của thực tiễn văn hoá hoặc tinh thần và không bị coi là rối loạn nhân dạng phân ly. Hình thức chiếm hữu xảy ra trong rối loạn nhân dạng phân ly khác với nhân dạng thay thế là nó xảy ra không mong muốn và xảy ra vô tình, gây ra tình trạng đau khổ và suy yếu đáng kể, và nó biểu hiện ở những thời điểm và địa điểm mà xâm phạm các chuẩn mực văn hoá và/hoặc tôn giáo.

Rối loạn nhân dạng phân ly thường xảy ra ở những người bị căng thẳng hoặc sang chấn quá mức trong thời thơ ấu.

Trẻ em không được sinh ra với một ý thức về một nhân dạng thống nhất; nó phát triển từ nhiều nguồn và kinh nghiệm. Ở những trẻ bị lấn át, nhiều phần mà lẽ ra phải có sự hoà hợp vào với nhau thì vẫn bị tách biệt. Bị lạm dụng nặng nề và kéo dài [thể chất, tình dục, cảm xúc] và bị bỏ rơi trong suốt thời kì thơ ấu thường được báo cáo và ghi lại ở những bệnh nhân có rối loạn nhân dạng phân [ở Mỹ, Canada, và châu Âu, khoảng 90% bệnh nhân]. Một số bệnh nhân không bị lạm dụng nhưng đã trải qua một sự mất mát sớm quan trọng [như tử vong của bố mẹ], bệnh nặng, hoặc các sự kiện căng thẳng mạnh mẽ khác.

Trái với hầu hết những đứa trẻ có được sự đánh giá liên tục, phức tạp về bản thân và những người khác, những đứa trẻ bị ngược đãi nặng nề có thể đi qua các giai đoạn mà ở đó các tri giác, ký ức và cảm xúc về các trải nghiệm của chúng bị tách biệt. Theo thời gian, những đứa trẻ đó có thể phát triển khả năng thoát khỏi sự ngược đãi bằng cách "bỏ đi" - nghĩa là tách rời khỏi môi trường khắc nghiệt của chúng - hoặc bằng cách rút lui vào tâm trí của mình. Mỗi giai đoạn phát triển hoặc trải nghiệm sang chấn có thể được dùng để tạo ra một nhân dạng khác nhau.

Về các bài kiểm tra chuẩn, những người có rối loạn này có điểm cao về tính dễ bị thôi miên và sự phân ly [khả năng tách rời những ký ức, tri giác hoặc nhân dạng khỏi nhận thức có ý thức].

• Tiêu chuẩn lâm sàng

• Phỏng vấn chi tiết, đôi khi bị thôi miên hoặc tạo thuận lợi bằng thuốc

Chẩn đoán rối loạn nhân dạng phân ly bằng lâm sàng, dựa trên các tiêu chí trong Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Phiên bản thứ năm [DSM-5]:

• Bệnh nhân có ≥ 2 trạng thái nhân cách hoặc nhân dạng [sự gián đoạn nhân dạng], với sự gián đoạn đáng kể trong cảm giác về bản thân cũng cảm giác chủ thể.

• Bệnh nhân có những khoảng trống ký ức của họ về các sự kiện hàng ngày, thông tin cá nhân quan trọng, và các sự kiện sang chấn - thông tin thường không bị mất khi quên bình thường.

• Các triệu chứng gây ra tình trạng đau khổ đáng kể hoặc làm suy giảm đáng kể chức năng xã hội hoặc nghề nghiệp.

Ngoài ra, các triệu chứng không thể giải thích hợp lý hơn bởi rối loạn khác [ví dụ như cơn co giật cục bộ phức tạp, rối loạn lưỡng cực, rối loạn căng thẳng sau sang chấn, rối loạn phân ly khác], bởi ảnh hưởng của ngộ độc rượu, bởi các hoạt động tôn giáo hoặc văn hóa được chấp nhận rộng rãi hoặc ở trẻ em, bằng cách chơi tưởng tượng [ví dụ, một người bạn tưởng tượng].

Việc chẩn đoán đòi hỏi kiến thức và các câu hỏi cụ thể về các hiện tượng phân ly. Các cuộc phỏng vấn kéo dài, thôi miên, hoặc các cuộc phỏng vấn tạo thuận lợi bởi thuốc [barbiturat hoặc benzodiazepin] đôi khi được sử dụng, và bệnh nhân có thể được yêu cầu giữ một tạp chí giữa các lần thăm khám. Tất cả các biện pháp này liên quan đến việc nỗ lực để mang đến việc thay nhân dạng trong quá trình đánh giá. Bác sĩ lâm sàng có thể nỗ lực vạch ra các nhân dạng khác nhau và mối quan hệ của chúng. Các cuộc phỏng vấn có cấu trúc được thiết kế đặc biệt và các bảng câu hỏi có thể rất hữu ích, đặc biệt đối với các bác sỹ lâm sàng có ít kinh nghiệm về rối loạn này.

Bác sĩ lâm sàng cũng có thể cố gắng liên hệ trực tiếp với các nhân dạng khác bằng cách yêu cầu nói về phần tâm trí liên quan đến những hành vi mà bệnh nhân không thể nhớ hoặc có vẻ như được làm bởi người. Thôi miên có thể giúp các bác sĩ lâm sàng tiếp cận các trạng thái bị phân ly của bệnh nhân và các nhân dạng khác và giúp bệnh nhân kiểm soát tốt hơn sự chuyển đổi giữa các trạng thái bị phân ly.

Giả bệnh [cố tình giả vờ các triệu chứng thể chất hoặc tâm lý do động cơ bên ngoài khuyến khích] nên được xem xét nếu các lợi lộc có thể là động cơ [ví dụ như để tránh trách nhiệm giải trình cho các hành động hoặc trách nhiệm]. Tuy nhiên, những người giả bệnh có xu hướng báo cáo quá mức các triệu chứng được biết phổ biến của rối loạn [ví dụ, chứng quên phân ly Quên phân ly Quên phân ly là một dạng của rối loạn phân ly liên quan tới sự mất khả năng tái hiện lại được các thông tin cá nhân quan trọng mà thường... đọc thêm ] và báo cáo không đúng mức về các triệu chứng khác. Họ cũng có khuynh hướng tạo ra những nhân dạng thay thế định hình. Trái ngược với bệnh nhân có rối loạn, người giả bệnh thường có vẻ như thích thú với ý tưởng bị rối loạn; ngược lại, những bệnh nhân có rối loạn nhân dạng phân ly thường cố gắng che giấu nó. Khi bác sĩ lâm sàng nghi ngờ rối loạn này là giả mạo, kiểm tra chéo thông tin từ nhiều nguồn có thể phát hiện ra sự không nhất quán nhằm ngăn ngừa chẩn đoán.

Sự suy giảm trong rối loạn nhân dạng phân ly thay đổi rất đa dạng. Nó có thể là tối thiểu ở những bệnh nhân có chức năng hoạt động cao; ở những bệnh nhân này, các mối quan hệ [ví dụ như với con cái, vợ/chồng, bạn bè] có thể bị suy giảm nhiều hơn chức năng nghề nghiệp. Bằng việc điều trị, chức năng quan hệ, xã hội và nghề nghiệp có thể cải thiện, nhưng một số bệnh nhân đáp ứng rất chậm với điều trị và có thể cần điều trị hỗ trợ dài hạn.

Các triệu chứng giao động tự phát, nhưng rối loạn nhân dạng phân ly không tự hết. Bệnh nhân có thể được chia thành các nhóm dựa trên các triệu chứng của họ:

• Triệu chứng chủ yếu là phân ly và sau sang chấn. Những bệnh nhân này nói chung hoạt động tốt và hồi phục hoàn toàn với điều trị.

• Các triệu chứng phân ly được kết hợp với triệu chứng nổi bật của các rối loạn khác, như rối loạn nhân cách, rối loạn khí sắc, rối loạn ăn uống, và rối loạn lạm dụng chất gây nghiện. Những bệnh nhân này cải thiện chậm hơn, và điều trị có thể ít thành công hoặc lâu hơn và bị lôi cuốn vào khủng hoảng nhiều hơn.

• Bệnh nhân không chỉ có các triệu chứng nghiêm trọng do rối loạn tâm thần cùng tồn tại mà còn có thể dính kèm về mặt cảm xúc sâu sắc với người lạm dụng của họ. Những bệnh nhân này có thể là một thử thách để điều trị, thường đòi hỏi các phương pháp điều trị lâu hơn mà thường nhằm mục đích giúp kiểm soát các triệu chứng hơn là để đạt được sự hợp thành thể thống nhất.

• Chăm sóc hỗ trợ, bao gồm điều trị bằng thuốc khi cần thiết cho các triệu chứng liên quan

• Liệu pháp tâm lý tập trung vào việc hợp nhất lâu dài các trạng thái nhân dạng khi có thể

Hợp nhất các trạng thái nhân dạng là kết quả mong muốn nhất của việc điều trị chứng rối loạn nhân dạng phân ly. Thuốc được sử dụng rộng rãi để giúp kiểm soát các triệu chứng trầm cảm, lo lắng, bốc đồng và lạm dụng chất gây nghiện nhưng không làm giảm sự phân ly.

Điều trị để đạt được sự hợp nhất nằm ở trung tâm về trị liệu tâm lý. Đối với những bệnh nhân không thể hoặc sẽ không đấu tranh để hợp nhất, điều trị nhằm mục đích tạo thuận lợi cho việc cùng hoạt động và hợp tác giữa các nhân dạng và để giảm triệu chứng.

Ưu tiên hàng đầu của liệu pháp tâm lý là để ổn định bệnh nhân và đảm bảo sự an toàn, trước khi đánh giá những trải nghiệm sang chấn và khám phá những nhân dạng có vấn đề và lý do của sự phân ly. Một số bệnh nhân được hưởng lợi từ việc nằm viện, trong đó việc hỗ trợ liên tục và giám sát được cung cấp khi những ký ức đau đớn được giải quyết. Các nhà trị liệu nên thận trọng trong việc giúp những bệnh nhân như vậy tránh được việc tái bị ngược đãi.

Các kỹ thuật phơi nhiễm đã được cải tiến có thể được sử dụng để giải mẫn cảm bệnh nhân về những ký ức đau thương, đôi khi chỉ được dung nạp trong những mảnh ký ức nhỏ.

Vì các lý do của sự phân ly đã được giải quyết và được thực hiện, liệu pháp có thể tiến tới kết nối, hòa nhập và khôi phục lại những bản thân thay thế, mối quan hệ và chức năng xã hội của bệnh nhân. Một số hòa nhập xảy ra tự phát trong quá trình điều trị. Sự hòa nhập có thể được khuyến khích bằng cách đàm phán và sắp xếp sự thống nhất các nhân dạng hoặc có thể được tạo thuận lợi bằng cách sử dụng các ám thị thôi miên và hình ảnh có hướng dẫn.

Những bệnh nhân bị sang chấn, đặc biệt là trong thời thơ ấu, có thể mong muốn bị lạm dụng thêm trong quá trình điều trị và phát sinh các phản ứng chuyển đổi phức tạp với nhà trị liệu của họ. Thảo luận về những cảm giác dễ hiểu này là một phần quan trọng của liệu pháp tâm lý hiệu quả.