Ca dao, có thể nói là một viên ngọc không tì vết, không chỉ kết tinh từ những trăm đắng ngàn cay của một dân tộc anh hùng, đồng thời cũng là tấm gương phản chiếu chính xác nhất vẻ đẹp tâm hồn trong ngần của những người nông dân có tâm hồn nghệ sĩ. Trong đó, bài ca dao “hôm qua tát nước đầu đình” xứng đáng là viên ngọc đẹp nhất.
Mở đầu bài thơ là khung cảnh nên thơ của nông thôn Việt Nam:
“Hôm qua tát nước đầu đình, Bỏ quên chiếc áo trên cành hoa sen Em được thì cho anh xin.
Hay là em để làm tin trong nhà?
”Hình ảnh của mái đình, gốc đa, giếng nước là những hình ảnh tiêu biểu của làng quê Việt Nam. Gợi nhắc về một vùng đất yên bình, trầm mặc, thanh nhàn. Ở trong khung cảnh đó, tình yêu đôi lứa như một nốt nhạc điểm xuyết vào bức tranh của thiên nhiên. Bài ca dao “Tát nước đầu đình” là một bài ca dao viết về đề tài giao duyên của đôi trai gái yêu nhau. Trong đoạn thơ này, chàng trai đã rất chân thành bày tỏ mong muốn làm quen, kết duyên vợ chồng với cô gái, trong các bài ca dao thuộc đề tài này thì bối cảnh của câu chuyện thường là do các nhân vật hư cấu như là cái cớ để bày tỏ, dãi bày tâm sự, đôi khi là tỏ tình, cầu duyên. Chàng trai trong bài ca dao này thì viện vào một lí do rất hài hước, đó chính là để quên áo, nhưng là để quên áo trên cành hoa sen.
Chàng trai yêu thầm cô gái nhưng lại không dám nói, đành mượn cách nói vòng vo, cách nói gián tiếp. Tình yêu ngày xưa không có nhiều cơ hội để bày tỏ, nên chỉ có thể được biểu đạt gián tiếp như vậy. Nó thể hiện sự e ấp của đôi lứa khi yêu. Nguyễn Du cũng từng có những câu thơ:
Tình trong như đã mặt ngoài còn e
Mất áo là cái cớ để tỏ tình: “Nhặt được thì cho anh xin. Hay là em giữ làm tin trong nhà”. Chàng trai đã khẳng định là cô gái đã nhặt được cái áo, anh ta cũng bày tỏ ý định muốn xin lại, nhưng đấy cũng không phải lời nói thật lòng, chỉ là cái cớ để anh ta hỏi dò về tâm ý của cô gái đối với tấm chân tình của mình “Hay là em giữ làm tin trong nhà”. Hình ảnh “ cành hoa sen” thể hiện rất rõ chàng trai chỉ đang lấy cớ để tiếp cận với cô gái, vì hoa sen không có cành. Vừa muốn người ta biết, lại vừa muốn giấu đi. Đó là những cảm xúc rất thật khi yêu của đôi lứa.
Những câu thơ tiếp theo, ý muốn của chàng trai càng được thể hiện rõ rệt:
“Áo anh sứt chỉ đường tà, Vợ anh chưa có, mẹ già chưa khâu. Áo anh sứt chỉ đã lâu,
Mai mượn cô ấy về khâu cho cùng.
”Chàng trai kể lể về hoàn cảnh của mình, mẹ già và còn đơn thân, nhằm mục đích gợi ý cho cô gái là mình vẫn còn “ lẻ bóng”. Vẫn tiếp tục sử dụng cách nói gián tiếp, đầy ý tý song cũng thể hiện rất rõ tấm lòng của người con trai. Câu thơ như những lời đẩy đưa, lời tự tình đầy mặn nồng. Ca dao xưa cũng có những câu thơ mang đầy tính tự tình:
“Ai đi đâu đấy hỡi ai,
Hay là trúc đã nhớ mai đi tìm.”
Hay là:
“Ai làm cho đó xa đây, Cho chim chèo bẻo xa cây măng vòi. Anh ơi nghĩ lại mà coi,
Tấm lòng em ở gương soi nào bằng.
”Tuy là lời tỏ tình nhưng vô cùng kín đáo, vẫn mượn chiếc áo, chàng trai nói những lời ý chỉ về tình cảm của mình và mong muốn có thể kết duyên cùng cô gái, chàng trai đã mến mộ, yêu thầm cô gái từ rất lâu, nhưng có lẽ đến bây giờ mới có đủ can đảm để tỏ tình, nhưng anh chàng vẫn còn rất bất an bởi không biết cô gái có đồng ý hay không. Câu thơ nhẹ nhàng nhưng vẫn đủ để thay nhân vật truyền tải mục đích của mình. Đó là cái hay của ca dao, hoàn toàn là tấm gương phản chiếu tâm hồn, tâm trạng con người, theo cách chân thực nhất, và cũng giản dị nhất.
Những câu thơ cuối là những câu thơ với lời hứa của chàng trai:
“Khâu rồi anh sẽ trả công, Đến khi lấy chồng anh lại giúp cho. Giúp cho một thúng xôi vò, Một con lợn béo, một vò rượu tăm, Giúp cho đôi chiếu em nằm, Đôi chăn em đắp, đôi trằm em đeo. Giúp cho quan tám tiền cheo,
Quan năm tiền cưới lại đèo buồng cau.
Đến lúc này thì ý đồ của chàng trai hoàn toàn được bộc lộ, chàng trai đã mạnh dạn bày tỏ tâm ý của mình cho cô gái. Ta có thể thấy, những vật mà chàng trai hứa sẽ trả công cho cô gái đều là những lễ vật hỏi cưới. Từ “giúp” của chàng trai muốn dụ ý rằng sẽ đưa những món lễ vật này sang nhà để ngỏ ý muốn xin cưới cô gái, nếu cô gái đồng ý thì cả hai sẽ thành vợ thành chồng. Nghệ thuật tỏ tình, thổ lộ của người nông dân biểu hiện trong ca dao, dân ca là sự tinh tế, tế nhị đậm đà bản sắc dân tộc, quê hương. Rõ ràng thoạt nhìn, mạch văn và ý tưởng của bài ca dao như mâu thuẫn. Thế nhưng khi ta hiểu được dụng ý của nhân vật trữ tình thì những lời đối thoại trong bài ca dao chính là sự tinh tế, lớp lang trình tự để đạt đến mục đích cuối cùng. Không có lời đối thoại của khách thể là cô gái, thế những ta tin chắc rằng, trước một tấm lòng như thế, một ngôn ngữ thông minh giàu biểu cảm như thế, cô gái sẽ không thể không chấp thuận.
Hình ảnh của những trầu cau, đĩa xôi, vò rượu gợi nhắc về hình ảnh của đám cưới truyền thống, như thể dự báo trước về cái kết có hậu cho tình cảm của một chàng trai. Lối nói hóm hỉnh, gây cười song vẫn không kém phần lãng mạn.
Ca dao không chỉ là bài thơ mà là một phần hồn của dân tộc, mảng ca dao nói về tình yêu đôi lứa đã góp phần không nhỏ để đưa đôi lứa đến gần với nhau hơn. Giữa những hà khắc của xã hội, những ngăn cách của mẹ cha, ca dao vượt qua mọi rào cản đó để cất lên tiếng hát của tình yêu.
Thảo Nguyên
Bài ca dao “Hôm qua tát nước đầu đình” nói về tâm tư tình cảm của chàng trai muốn được thổ lộ và tỏ tình với cô gái mình thương. Đây thật sự là một tình yêu lứa đôi đầy trong sáng và nhẹ nhàng, cho thấy sự ngại ngùi nhưng rất đỗi đáng yêu của chàng trai và cô gái trong chuyện tình cảm. Chúng ta có thể nhận ra rằng, chàng trai đã tìm ra nhiều lý do khác nhau để có thể mau chóng tiếp cận và làm quen với cô gái, tuy thế nhưng cách bộc lộ, bày tỏ tình cảm của anh chàng vẫn hết sức tế nhị và kín đáo, để tránh cô gái và chính anh chàng cảm thấy ngại ngùng hay xấu hổ nếu chẳng may cô gái đó nói lời từ chối tình cảm.
Đọc văn bản sau và trả lời cau Hôm qua tất nước đầu đình, Bỏ quên chiếc áo trên cành hoa sen. Em được thì cho anh xin, Hay là em để làm tin trong nhà? Áo anh sứt chỉ dường tà, Vợ anh chưa có, mẹ già chưa khâu. Áo anh sứt chi đã lâu, Mai mượn cô ấy về khẩu cho cùng. Khẩu rồi anh sẽ trả công, Đến lúc lấy chồng, anh sẽ giúp cho. Giúp em một thúng xôi vò Một con lợn béo, một vò rượu tăm, Giúp cho đôi chiếu em nằm, Đôi chăn em đắp, đổi trắm em deo, Giúp cho quan tám tiền cheo Quan năm tiền cưới, lại đèo buồng cau. [Tục ngữ ca dao dân ca Việt Nam, Vũ Ngọc Phan, NXB Văn học, 2005, tr.271] Câu 1[0,5 điểm] Xác định thể thơ của bài ca dao. Câu 2[0,5 điêm] Xác định phương thức biểu dạt chính của văn bản? Câu 3 [0,5 điễm] Theo lời chàng trai trong bài ca dao, hoàn cảnh gia đình của anh như thế nào?. Câu 4 [0,75 diễm] Anh/chị hiểu như thế nào về từ “ cô ấy" được chàng trai nói đến trong câu *“Mai mượn có ấy về khẩu cho cùng "? Câu 5[0,75 điểễm] Những lễ vật mà chàng trai hứa trả công cho người khâu áo giúp anh có nghĩa gì? Câu 6 [1,0 điễm] Anh chị có nhận xét gì vể cách bày tỏ tình cảm của chàng trai trong bài ca dao?
Những câu hỏi liên quan
Đọc văn bản: Hôm qua tát nước đầu đình Bỏ quên chiếc áo trên cảnh hoa sen. Em được thì cho anh xin, Hay là em để làm tin trong nhà? Áo anh sứt chỉ đường tà Vợ anh chưa có, mẹ già chưa khâu. Áo anh sứt chỉ đã lâu, Mai mượn cô ấy về khâu cho cùng. Khâu rồi anh sẽ trả công, Đến lúc lấy chồng anh lại giúp cho: Giúp cho một thúng xôi vò. Một con lợn béo, một vỏ rượu tăm Giúp cho đôi chiếu em nằm, Đôi chăn em đắp, đôi trằm em đeo. Giúp em quan tám tiền cheo, Quan năm tiền cưới, lại đèo buồng cau. [Ca dao] Thực hiện các yêu cầu sau: Câu 1. Xác định phương thức biểu đạt chính của văn bản. Câu 2. Nhân vật giao tiếp trong văn bản là những ai? Câu 3. Nêu mục đích giao tiếp của chàng trai trong văn bản. Câu 4. Cho biết thể thơ của văn bản là gì? Câu 5. Hãy liệt kê ra những món chàng trai trả công cho cô gái và cho biết ý nghĩa của những món đó gộp chung lại là gì? Câu 6. Dựa vào văn bản, em hãy bản tóm tắt ngắn gọn cách chàng trai tỏ tỉnh với cô gái. Hôm qua tát nước đầu đình Bỏ quên chiếc áo trên cảnh hoa sen. Em được thì cho anh xin, Hay là em để làm tin trong nhà? Áo anh sứt chỉ đường tà Vợ anh chưa có, mẹ già chưa khâu. Áo anh sứt chỉ đã lâu, Mai mượn cô ấy về khâu cho cùng. Khâu rồi anh sẽ trả công, Đến lúc lấy chồng anh lại giúp cho: Giúp cho một thúng xôi vò. Một con lợn béo, một vỏ rượu tăm Giúp cho đôi chiếu em nằm, Đôi chăn em đắp, đôi trằm em đeo. Giúp em quan tám tiền cheo, Quan năm tiền cưới, lại đèo buồng cau. [Ca dao] Thực hiện các yêu cầu sau: Câu 1. Xác định phương thức biểu đạt chính của văn bản. Câu 2. Nhân vật giao tiếp trong văn bản là những ai? Câu 3. Nêu mục đích giao tiếp của chàng trai trong văn bản. Câu 4. Cho biết thể thơ của văn bản là gì? Câu 5. Hãy liệt kê ra những món chàng trai trả công cho cô gái và cho biết ý nghĩa của những món đó gộp chung lại là gì? Câu 6. Dựa vào văn bản, em hãy bản tóm tắt ngắn gọn cách chàng trai tỏ tỉnh với cô gái.
đọc bài và trả lời câu hỏi: Hôm qua tát nước đầu đình,Bỏ quên chiếc áo trên cành hoa sen.Em được thì cho anh xin,Hay là em để làm tin trong nhà?Áo anh sứt chỉ đường tà,Vợ anh chưa có, mẹ già chưa khâu.Áo anh sứt chỉ đã lâu,Mai mượn cô ấy về khâu cho cùng.Khâu rồi anh sẽ trả công,Đến khi lấy chồng anh sẽ giúp cho:Giúp cho một thúng xôi vò,Một con lợn béo, một vò rượu tăm.Giúp em đôi chiếu em nằm,Đôi chăn em đắp, đôi trằm em đeo.Giúp em quan tám tiền cheo,Quan năm tiền cưới, lại đèo buồng cau.a] phương thức biểu đạt chính là gìb] tìm biện pháp tu từ và nêu tác dụng
c] hãy nêu nội dung
giúp mình với mình cần gấp ạ
Hôm qua tát nước đầu đình,Bỏ quên chiếc áo trên cành hoa sen.Em được thì cho anh xin,Hay là em để làm tin trong nhà?Áo anh sứt chỉ đường tà,Vợ anh chưa có mẹ già chưa khâu.Áo anh sứt chỉ đã lâu,Mai mượn cô ấy về khâu cho cùng.Khâu rồi anh sẽ trả công,Đến khi lấy chồng anh sẽ giúp cho:Giúp cho một thúng xôi vò,Một con lợn béo, một vò rượu tăm.Giúp em đôi chiếu em nằm,Đôi chăn em đắp, đôi trằm em đeo.Giúp em quan tám tiền cheo,
Quan năm tiền cưới, lại đèo buồng cau.
Câu 1: Xác định thể thơ của đoạn văn.Câu 2: Chàng trai trong bài ca dao bỏ quên chiếc áo trong hoàn cảnh nào??Câu 3: Theo lời chàng trai trong bài ca dao, hoàn cảnh gia đình anh như thế nào?Câu 4: Anh chị hiểu thế nào về từ " Cô ấy" đc chàng trai nói đến trong câu " Mai mượn cô ấy về khâu cho cùng"?Câu 5: Những lễ vật mà chàng trai hứa trả công cho người khâu áo giúp anh có ý nghĩa gì?
Câu 6: Anh chị có nhận xét gì về cách bày tỏ tình cảm của chàng trai trong bài ca dao??
Đọc truyện sau và trả lời các câu hỏi:
Chiếc áo len
Năm nay, mùa đông đến sớm. Gió thổi từng cơn lạnh buốt. Đã hơn một tuần nay, Lan thấy Hòa có chiếc áo len màu vàng thật đẹp. Áo có dây kéo ở giữa, lại có cả mũ để đội khi gió lạnh hoặc mưa lất phất. Lan đã mặt thử, ấm ơi là ấm. Đêm ấy, em nói với mẹ là em muốn có một chiếc áo len như bạn Hòa.
Mẹ đang định mua áo ấm cho hai anh em Tuấn, Lan. Thấy con gái nói vậy, mẹ bối rối :
- Cái áo của Hòa đắt tiền bằng cả hai áo của hai anh em con đấy. Lan phụng phịu : - Nhưng con chỉ muốn một chiếc áo như thế thôi.
Dỗi mẹ, Lan đi nằm ngay. Em vờ ngủ. Một lúc lâu, bỗng em nghe tiếng anh Tuấn thì thào với mẹ :
- Mẹ ơi, mẹ dành hết tiền mua áo đấy cho em Lan đi. Con không cần thêm áo đâu. Giọng mẹ trầm xuống :
- Năm nay trời lạnh lắm. Không có áo ấm, con sẽ ốm mất.
- Con khỏe lắm, mẹ ạ. Con sẽ mặc thêm nhiều áo cũ ở bên trong. Tiếng mẹ âu yếm :
- Để mẹ nghĩ đã. Con đi ngủ đi.
Nằm cuộn tròn trong chiếc chăn bông ấm áp, Lan ân hận quá. Em muốn ngồi dậy xin lỗi mẹ và anh, nhưng lại xấu hổ vì mình đã vờ ngủ. Áp mặt xuống gối, em mong trời mau sáng để nói với mẹ : "Con không thích chiếc áo đấy nữa. Mẹ hãy để tiền mua áo ấm cho cả hai anh em."
- Bối rối : lúng túng, không biết làm thế nào
- Thì thào : nói rất nhỏ
Sau khi mặc thử chiếc áo len của bạn Hòa, Lan đã làm gì ?
B. Lan nói với mẹ là em muốn có chiếc áo giống như Hòa
C. Lan kể với mẹ về chiếc áo của bạn Hòa
Xét các câu sau và trả lời câu hỏi:
a] Mình đọc hay tôi đọc?
[Nam Cao, Đôi mắt]
b] Em được thì cho anh xin
Hay là em để làm tin trong nhà?
[Ca dao]
c] Hay tại sự sung sướng bỗng được trông nhìn và ôm ấp cái hình hài máu mủ của mình mà mẹ tôi lại tươi đẹp như thủa còn sung túc?
[Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu]
- Căn cứ vào đâu để xác định những câu trên là câu nghi vấn?
- Có thể thay từ hay bằng từ hoặc vào các câu đó được không?