Tồn tại rất nhiều nghiên cứu đưa ra các định nghĩa về cơ cấu xã hội. Có thể hiểu cơ cấu xã hội như sau:
- Cơ cấu xã hội chính là một mối liên hệ vô cùng vững chắc của các thành tố xã hội trong hệ thống xã hội. Có năm thành tố xã hội cơ bản đó là các cộng đồng xã hội như: Nhóm xã hội, vị thế xã hội, vai trò xã hội, mạng lưới xã hội và thiết chế xã hội.
- Mỗi thành tố này lại bao gồm những tầng lớp với cấu trúc phức tạp bên trong và mối quan hệ qua lại giữa chúng.
- Cơ cấu xã hội chính là một mô hình miêu tả các mối liên hệ giữa những thành phần cơ bản bên trong một hệ thống xã hội. Tất cả những thành phần này sẽ tạo nên một bộ khung cho xã hội loài người, mặc dù tính chất của những thành phần này và các mối quan hệ giữa chúng luôn biến đổi. Các thành phần quan trọng nhất trong cơ cấu xã hội chính là vai trò, các thiết chế, nhóm và vị thế.
- Cơ cấu xã hội được định nghĩa là tổng thể tất cả nhóm xã hội có mối quan hệ tác động qua lại, cũng như những thiết chế xã hội và mối quan hệ của chúng.
Xem thêm: Việc làm nhân viên bảo hiểm xã hội
1.2. Thành tố của cơ cấu xã hội
1.2.1. Nhóm xã hội trong cơ cấu xã hội
Nhóm xã hội là một tập hợp những người có liên hệ với nhau. Liên hệ này có thể là về vai trò, vị thế, lợi ích, nhu cầu và một số định hướng xã hội nhất định.
- Có thể chia nhóm xã hội thành hai loại: Các nhóm nhỏ và các nhóm lớn:
+ Nhóm là được định nghĩa là một tập hợp gồm ít người hơn, các thành viên trong nhóm này có mối liên hệ trực tiếp và vô cùng ổn định, họ tương tác với nhau bằng tư cách cá nhân.
+ Nhóm lớn chính là tập hợp của một số nhóm nhỏ có một số dấu hiệu xã hội giống nhau. bên cạnh nhóm lớn và nhóm nhỏ người ta còn chia xã hội thành một số nhóm như: Nhóm phụ - nhóm chính, nhóm thứ yếu - nhóm chủ yếu, nhóm không căn bản - nhóm căn bản.
+ Trong các tài liệu lý thuyết xã hội học đề cập đến nhóm người ta còn thấy sự xuất hiện của nhóm quy ước, nhóm tự nhiên. Nhóm quy ước được giải thích là nhóm do con người lập ra vì một mục đích nào đó. Nhóm tự nhiên thì tồn tại không tuân theo một chủ đích xã hội riêng nào cả.
1.2.2. Vị thế xã hội trong cơ cấu xã hội
Vị thế xã hội hay còn được biết đến với cái tên vị trí trong cấu trúc xã hội. Thêm vào đó, vị thế chính là nói lên lực và thế của chủ thể được nhắc đến. Vị thế chính là yếu tố quyết định đến chỗ đứng, đến phương thức ứng xử của các cá nhân, các nhóm xã hội. Ứng với mỗi góc độ thì các cá nhân, các nhóm xã hội sẽ có vị thế khác nhau.
Trong mối quan hệ xã hội, vị thế nghề nghiệp có ý nghĩa quan trọng nhất vì nó quy định các đặc điểm riêng của cá nhân hay nhóm.
Xem thêm: Chuyển dịch cơ cấu kinh tế là gì và thực trạng Việt Nam
1.2.3. Vai trò xã hội bên trong cơ cấu xã hội
Vai trò xã hội được định nghĩa là tập hợp các hành vi, chuẩn mực, quyền lợi và nghĩa vụ gắn với một vị thế xác định. Vai trò chính là sự thể hiện một cách sống động của vị thế trong một số mối quan hệ. Ứng với một vị thế sẽ có thể có một số vai trò khác nhau, vai trò sẽ thay đổi trong những trường hợp khác nhau.
1.2.4. Thành tố mạng lưới xã hội của cơ cấu xã hội
Mạng lưới xã hội là tổng hợp tất cả các mối quan hệ của cá nhân, nhóm, tổ chức, cộng đồng. Các mối quan hệ này tạo nên mạng lưới xã hội. Không một chủ thể nào có thể đứng ngoài mạng lưới xã hội.
Đây là một tổ chức nhất định của quan hệ xã hội và hoạt động xã hội được thực hiện chính bằng sự thống nhất một cách hài hòa giữa những hành vi của công dân với các quy phạm, chuẩn mực xã hội.
Xem thêm: Cv online đơn giản
Có thể thấy rằng tỷ lệ nông dân của nước ta ngày càng giảm. Bên cạnh đó, chúng tôi có thể khẳng định rằng sự thay đổi cấu trúc ngành nghề này là hoàn toàn có liên quan đến sự thay đổi của cấu trúc xã hội.Trên cơ sở của việc nghiên cứu thực tiễn, có thể thấy rằng xu hướng biến đổi cơ cấu xã hội ở nước ta tuân theo một số xu hướng dưới đây:
- Có sự sụt giảm về tỷ lệ và số lượng nông dân ở nước ta.
- Trong giai cấp nông dân có sự phân nhánh và phân tầng đa dạng trong cơ cấu của giai cấp nông dân.
- Có sự biến đổi trong thiết chế các hộ gia đình, xã hội ở nông thôn: Những biến đổi này đều mang chiều hướng tích cực để có thể thích ứng với điều kiện kinh tế - Xã hội trong nền kinh tế xã hội đổi mới. Nó được thể hiện thông qua chính những thay đổi bên trong việc phân công lao động.
Những xu thế này có tác động đến hướng biến đổi ngành nghề lao động ở nông thôn.
Những biến đổi này đã thúc đẩy sự chuyển đổi từ việc canh tác truyền thống sang những hình thức hiện đại hơn, nâng cao năng suất nông nghiệp. Người dân có thể tự do canh tác không còn bị bó buộc như việc muốn chuyển đổi hình thức canh tác bị bó buộc bởi các nguyên tắc trước đây.
Xu hướng biến đổi này đã trở thành một trong những điều kiện, động lực thúc đẩy sự cải thiện trong đời sống vật chất của người nông dân theo nhiều cách. Cách đầu tiên, đó chính là người nông dân giờ đây hoàn toàn có quyền tự quyết trong việc sử dụng các tư liệu nghề nghiệp, nguồn lực của mình cùng với sự giúp đỡ, hỗ trợ của chính quyền để có thể tạo ra càng nhiều giá trị vật chất cải thiện cuộc sống chính mình.
Sự biến đổi này cũng đem lại nhiều sự đổi mới trong giáo dục, nâng cao năng lực, trình độ của người nông dân, tăng cường khả năng sử dụng các yếu tố khoa học công nghệ vào sản xuất nông nghiệp.
Bên cạnh đó những xu hướng biến đổi này của cơ cấu xã hội còn làm chuyển biến tư tưởng, quan điểm các thành viên trong xã hội. Chuyển dần từ nông nghiệp sang công nghiệp hóa hướng đến hiện đại hóa đất nước.
Xem thêm: Công ty tuyển dụng việc làm
Hy vọng qua những chia sẻ được trình bày ở bên trên của timviec365.com có thể giúp bạn đọc bổ sung thêm một số kiến thức bổ ích về cơ cấu xã hội là gì, các thành có cấu tạo nên cơ cấu xã hội. Ý thức được rằng cơ cấu xã hội thay đổi từng ngày và nó có tác động mạnh mẽ tới cơ cấu ngành nghề. Lấy ví dụ là sự biến đổi xu hướng cơ cấu xã hội ở nông thôn là điển hình.
Nếu bạn quan tâm về hội sở ngân hàng là gì, những khía cạnh được đề cập tới trong hội sở ngân hàng thì hãy bấm vào đường link dưới đây để có thể bổ sung thông tin hữu ích về lĩnh vực này nhé!
Hội sở ngân hàng là gì?
Cơ cấu xã hội – giai cấp trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội
1.Quan niệm ve cơ cấu xã hội – giai cấp
a] Cơ cấu xã hội và cơ cấu xã hội – giai cấp
– Mỗi con người đều tồn tại trong mối quan hệ lệ thuộc, tác động lẫn nhau và sự tác động này không chỉ mang tính cá nhân mà còn mang tính cộng đồng. Cộng đồng xã hội là một bộ phận người có chung một số dấu hiệu, nguyên tắc. Tuỳ theo cách xác định các dấu hiệu, nguyên tắc mà người ta có thể xác định những cộng đồng với các tên gọi khác nhau [dân tộc, giai cấp, tập thể, đơn vị, nhóm hoạt động,…]. Có hai loại cộng đồng: cộng đồng khách quan được hình thành một cách tự nhiên, không phụ thuộc vào ý muốn con người và cộng đồng chủ quan được hình thành từ ý đồ, mục đích của con người.
– Cơ cấu xã hội là tất cả những cộng đồng người và toàn bộ các quan hệ xã hội do sự tác động lẫn nhau của các cộng đồng ấy tạo nên. Cơ cấu xã hội đề cập chủ yếu đến các cộng đồng được hình thành một cách khách quan, dựa trên các dấu hiệu tự nhiên như giai cấp, dân số, dân cư, nghề nghiệp, dân tộc, tôn giáo,… Từ đó, người ta có thể xem xét các loại hình cơ cấu xã hội tương ứng: cơ cấu xã hội – giai cấp, cơ cấu xã hội – dân số [với dấu hiệu nhân khẩu], cơ cấu xã hội – dân cư [với dấu hiệu cùng cư trú theo địa lý], cơ cấu xã hội – nghề nghiệp, cơ cấu xã hội – dân tộc, cơ cấu xã hội – tôn giáo,… Dưới góc độ chính trị – xã hội, môn học chủ nghĩa xã hội khoa học ở đây chỉ tập trung nghiên cứu vấn đề cơ cấu xã hội – giai cấp.
Cơ cấu xã hội – giai cấp là hệ thống các giai cấp, tầng lớp xã hội và các mối quan hệ giữa chúng. Đó là các mối quan hệ về sở hữu, quản lý, địa vị chính trị – xã hội,… Cơ cấu xã hội – giai cấp vừa phản ánh sự tồn tại xã hội và vừa tác động lại sự phát triển của xã hội. C. Mác đã từng nói rằng: “lịch sử tất cả các xã hội tồn tại từ trước tới nay chỉ là lịch sử đấu tranh giai cấp” và V.I. Lênin cũng nói: kết cấu xã hội và chính quyền có nhiều biến đổi, nếu không tìm hiểu những biến đổi này thì không thể tiến được một bước trong bất kỳ lĩnh vực hoạt động nào
b] Vị trí của cơ cấu xã hội – giai cấp trong cơ cấu xã hội
– Cùng một con người sẽ thuộc về nhiều cộng đồng người khác nhau theo các hình thức phân chia khác nhau [thuộc về một giai cấp, tầng lớp, một nhóm nghề nghiệp, một địa bàn cư trú, một tôn giáo hoặc không theo tôn giáo nào,…]. Các loại hình của cơ cấu xã hội có mối quan hệ với nhau và tác động qua lại lẫn nhau.
-Trong xã hội có giai cấp, thì cơ cấu xã hội – giai cấp là loại hình cơ bản và có vị trí quyết định nhất, chi phối các loại hình cơ cấu xã hội khác, vì trong quan hệ về mặt giai cấp của một xã hội quy định sự khác nhau về địa vị kinh tế, về quyền sở hữu tư liệu sản xuất, mối quan hệ xã hội giữa người với người trong hệ thống sản xuất, tổ chức lao động và phân phối thu nhập. ở các loại hình cơ cấu xã hội khác không có được các mối quan hệ quan trọng và quyết định trên đây. Từ đó cho thấy cơ cấu xã hội – giai cấp có liên quan trực tiếp đến quyền lực chính trị và nó quyết định đến bản chất và xu hướng vận động của các loại hình cơ cấu xã hội khác. Mỗi xã hội có phân chia giai cấp đều có cơ cấu xã hội – giai cấp đặc trưng của mình, nó thể hiện cho sự khác nhau về chất giữa cơ cấu xã hội này với cơ cấu xã hội khác.
-Xuất phát từ cơ cấu xã hội – giai cấp mà người ta xây dựng các chính sách phát triển kinh tế, xã hội, văn hoá của mỗi xã hội trong từng giai đoạn cụ thể. Vị trí của cơ cấu xã hội – giai cấp là có ý nghĩa quan trọng, song không được tuyệt đối hoá, tức là chỉ thấy và dựa vào cơ cấu xã hội – giai cấp, coi nhẹ các loại cơ cấu xã hội khác; cũng không thể tuỳ tiện xoá bỏ nhanh chóng các giai cấp, tầng lớp xã hội bằng biện pháp giản đơn theo ý muốn chủ quan.
2.Xu hướng biến đổi cơ cấu xã hội – giai cấp trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội
a] Xu hướng chủ yếu
- Sự xích lại gần nhau từng bước giữa các giai cấp, tầng lớp về mối quan hệ với tư liệu sản xuất. Xu hướng này thể hiện thông qua việc dần dần hoàn thiện quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa từ thấp đến cao. Với chủ trương phát triển nhiều thành phần kinh tế, đa dạng hoá chế độ sở hữu, tồn tại nhiều thành phần kinh tế, liên kết, liên doanh trong sản xuất kinh doanh, tạo điều kiện cho các thành phần xã hội tồn tại bên nhau, xích lại gần nhau, đan xen lẫn nhau để cùng phát triển.
- Sự xích lại gần nhau về tính chất lao động giữa các giai cấp, tầng lớp. Xu hướng này thể hiện thông qua việc phát triển cuộc cách mạng khoa học và công nghệ, áp dụng những thành tựu mới vào quá trình phát triển lực lượng sản xuất, rút ngắn khoảng cách của sự khác biệt giữa các lực lượng xã hội trong quá trình lao động. Từ đó, tạo điều kiện cho xu hướng hội nhập khu vực và quốc tế trong lĩnh vực kinh tế
- Sự xích lại gần nhau về mối quan hệ phân phối tư liệu tiêu dùng giữa các giai cấp và tầng lớp. Xu hướng này diễn ra chủ yếu liên quan đến việc thực hiện ngày càng hoàn thiện nguyên tắc phân phối theo kết quả lao động và hiệu quả kinh tế
Sự xích lại gần nhau về tiến bộ về đời sống tinh thần giữa các giai cấp, tầng lớp. Xu hướng này thể hiện trực tiếp thông qua cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa trên lĩnh vực tư tưởng – văn hoá. Từ đó tác động đến sự xích lại gần nhau và xoá bỏ dần mâu thuẫn giữa thành thị và nông thôn, giữa lao động trí óc và lao động chân tay.
Những xu hướng trên đây không tách rời nhau và được thể hiện trên các lĩnh vực chính trị, phát triển lực lượng sản xuất, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của xã hội.
b] Những vấn đề có tính quy luật của sự biến đổi cơ cấu xã hội – giai cấp
- Sự biến đổi của cơ cấu xã hội – giai cấp được quy định bởi biến động cơ cấu kinh tế, cụ thể là cơ cấu ngành nghề kinh tế, thành phần kinh tế, cơ chế hành chính, kinh tế – xã hội. Yếu tố kinh tế luôn giữ vai trò quyết định đối với các vấn đề xã hội trong thời kỳ quá độ tồn tại nhiều thành phần kinh tế tất yếu đưa tới cơ cấu xã hội – giai cấp đa dạng và phức tạp. Trong thời kỳ này có những giai cấp, tầng lớp của cơ cấu xã hội – giai cấp mới và cũ, có đông đảo nhân dân lao động và tồn tại một bộ phận của giai cấp, tầng lớp bóc lột. Cơ cấu kinh tế trong thời kỳ quá độ tuy vận động theo cơ chế thị trường, song có sự quản lý của nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Về mặt chủ quan, cơ cấu xã hội – giai cấp mới hình thành lại tác động trực tiếp tới sự củng cố và phát triển cơ cấu kinh tế mới. Thời kỳ quá độ là thời kỳ mà những nhân tố của xã hội mới và tàn tích của xã hội cũ tồn tại đan xen, đấu tranh với nhau. Cơ cấu xã hội – giai cấp luôn biến đổi trong mọi xã hội. Do đặc điểm của thời kỳ quá độ, quá trình biến đổi cơ cấu xã hội – giai cấp cũ sang cơ cấu xã hội giai cấp mới là quá trình liên tục, đa dạng, phức tạp và mạnh mẽ. Quá trình này sẽ dần dần ổn định vào giai đoạn sau khi nền kinh tế đã ổn định, lực lượng sản xuất đã phát triển và quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đã đạt được những kết quả cơ bản. Cơ cấu xã hội – giai cấp trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội biến động và phát triển trong mối quan hệ vừa có mâu thuẫn, vừa có mối quan hệ liên minh với nhau, tiến tới xoá bỏ hiện tượng bất bình đẳng trong xã hội, đưa đến sự xích lại gần nhau giữa các giai cấp, tầng lớp cơ bản trong xã hội, đặc biệt là giữa công nhân, nông dân, trí thức. Mức độ và quá trình biến đổi này phụ thuộc vào điều kiện kinh tế – xã hội của đất nước ở mỗi giai đoạn cụ thể. Mâu thuẫn và liên minh thể hiện tính độc lập tương đối và tính phát triển đa dạng của các giai tầng xã hội tạo nên sự hợp tác, xích lại gần nhau giữa các giai tầng cơ bản trong xã hội, xoá dần những quan hệ bóc lột giữa người với người.
-
Xu hướng phát triển cơ cấu xã hội – giai cấp ở Việt Nam trong thời kỳ quá độ mang tính đa dạng và thống nhất. Tính đa dạng thể hiện ở sự tồn tại các giai cấp, tầng lớp, các nhóm xã hội trong nền kinh tế nhiều thành phần và ngay cả trong cơ cấu của mỗi giai tầng đó cũng mang tính đa dạng và có sự thay đổi, vận động nhanh chóng để tiến tới sự ổn định tương đối ở các giai đoạn cuối của thời kỳ quá độ. Tính thống nhất thể hiện ở chỗ trong cơ cấu xã hội – giai cấp ấy, giai cấp công nhân, lực lượng tiêu biểu cho phương thức sản xuất giữ vai trò chủ đạo trong quá trình cải biến xã hội. Điều này thể hiện ở chỗ giai cấp công nhân ngày càng phát triển mạnh mẽ cả về số lượng, chất lượng với cơ cấu hợp lý. Đồng thời vai trò chỉ đạo đó còn thể hiện ở sự phát triển của mối quan hệ liên minh giữa giai cấp công nhân, giai cấp nông dân và trí thức ngày càng giữ vị trí nền tảng chính trị – xã hội của nước ta. Từ đó tạo nên sự thống nhất của cơ cấu xã hội – giai cấp trong suốt thời kỳ quá độ.