Vì sao cậu be Hồng nghẹn ứ cổ Hồng và khóc không ra tiếng

A. Bố cục

- Phần 1 : Từ đầu ... người ta hỏi đến chứ? : cuộc đối thoại người cô với bé Hồng.

-Phần 2: Còn lại : cuộc gặp gỡ giữa hai mẹ con.

B. Tóm tắt

Vì hoàn cảnh bố chết, mẹ đi làm ăn xa, bé Hồng phải sống trong cảnh thiếu thốn tình cảm. Người cô nói chuyện với bé Hồng. Bà tìm mọi cách để chia lìa tình mẹ con. Nhưng bé vẫn luôn luôn thương nhớ, kính yêu mẹ. Rồi bé được gặp lại mẹ mình với những cảm giác sung sướng khi thoáng thấy bóng mẹ, đặc biệt là niềm hạnh phúc vô bờ khi được mẹ ôm vào lòng và được hưởng những cảm giác ấm áp, hạnh phúc.

Đọc - Hiểu văn bản

Câu 1 trang 20 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1:Phân tích nhân vật người cô trong cuộc đối thoại giữa bà ta với chú bé Hồng.

[Gợi ý : Chú ý vẻ mặt "tươi cười", giọng nói "ngọt ngào", cử chỉ thân mật của người cô đối với chú bé Hồng mà tác giả gọi là "rất kịch". Bà ta muốn gì khi nói rằng mẹ chú đang "phát tài" và nhất là cố ý phát âm hai tiếng "em bé" ngân dài thật ngọt ? Vì sao những lời lẽ của bà ta đã khiến lòng chú bé "thắt lại", "nước mắt ròng ròng" ...? Qua cuộc hội thoại, em thấy nhân vật bà cô là người như thế nào ?]

Trả lời :

Thứ 1: "Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi :

- Hồng ! Mày có muốn vào Thanh Hóa chơi với mẹ mày không ?"

Điều đáng chú ý ở đây là bà cô cười hỏi chứ không phải lo lắng hỏi, nghiêm nghị hỏi, lại càng không phải âu yếm hỏi. Lẽ thường, câu hỏi đó sẽ được trả lời rằng có, nhất là đối với chú bé vốn dĩ thiếu thốn một tình thương ủ ấp. Nhưng vốn nhạy cảm, nặng tình thương yêu và lòng kính mến mẹ, chú bé Hồng lập tức "nhận ra những ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia". Vì thế, chú cúi đầu không đáp.

Thứ 2 : Không thể để tình thương yêu và lòng kính mến mẹ lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến, chú bé Hồng đã ứng đối rất thông minh, đầy tự tin : "Không ! Cháu không muốn vào, cuối năm thế nào mợ cháu cũng về". Cuộc đối thoại tưởng chừng sẽ chấm dứt sau câu trả lời có vẻ "bất cần" mà thực ra đầy suy nghĩ ấy.

Nhưng không ! Bà cô nào đã chịu buôn tha !

Bà ta hỏi luôn, giọng vẫn ngọt : "Sao lại không vào ? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu !". Cùng với giọng "ngọt", bình thản mà mỉa mai ấy là hai con mắt long lanh chằm chặp đưa nhìn chú bé. Điều này chứng tỏ bà cô cứ muốn kéo đứa cháu đáng thương vào một trò chơi ác độc đã dàn tính sẵn. Rồi chú bé đã im lặng cúi đầu, khóe mắt đã cay cay, bà cô vẫn tiếp tục "tấn công". Cái cử chỉ "liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng" lúc ấy mới giả dối, mới độc ác làm sao ! "Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ". Đến câu này người nói không chỉ lộ rõ sự ác ý mà còn chuyển sang chiều hướng châm chọc, nhục mạ. Quả không gì cay đắng bằng khi vết thương lòng bị người khác lại chính là cô mình - cứ xăm soi hành hạ. "Hai tiếng "em bé" mà cô tôi ngân dài ra thật ngọt, thật rõ, quả nhiên đã xoắn chặt lấy tâm can tôi như ý cô tôi muốn". Giọng điệu bà cô lúc này quả là cay nghiệt, già dặn trước chú bé đáng thương và bị động.

Thứ 3 : Cho đến khi chú bé phẫn uất, nức nở, nước mắt ròng ròng rớt xuống rồi "cười dài trong tiếng khóc" ... bà cô vẫn chưa chịu buông tha. Đối lập lại trạng thái tâm hồn đau đớn, xót xa như bị cào gai, xát muối của đứa cháu là sự vô cảm sắc lạnh đến ghê rợn của người cô. Cần chú ý câu tả : "Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các câu chuyện cho tôi nghe". Tình cảnh túng quẫn, hình ảnhgầy guộc, rách rưới của người mẹ chú bé được bà cô miêu tả một cách tỉ mỉ với vẻ thích thú rõ rệt.

Cử chỉ vỗ vai, nhìn vào mặt đứa cháu rồi đổi giọng làm ra nghiêm nghị của bà cô sau đó thực ra là sự thay đổi đấu pháp tấn công. Dương như đã đánh đến miếng đòn cuối cùng - khi thấy đứa cháu tức tưởi, phẫn uất đến đỉnh điểm - bà ta mới hạ giọng tỏ sự ngậm ngùi thương xót người đã mất. Đến đây, sự giả dối thâm hiểm mà trơ trẽn của bà cô đã phơi bày toàn bộ.

Từ phân tích các bước trên, rút ra bản chất của nhân vật bà cô : lạnh lùng, độc ác, thâm hiểm. Đó là một hình ảnh mang ý nghĩa tố cáo hạng người sống tàn nhẫn, khô héo cả tình máu mủ ruột rà trong cái xã hội thực dân nửa phong kiến lúc bấy giờ.

Câu 2trang 20 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1:Tình yêu thương mãnh liệt của chú bé Hồng đối với người mẹ bất hạnh được thể hiện như thế nào ?

[Gợi ý : Cần chú ý phân tích :

- Phản ứng tâm lí của chú bé khi nghe những lời giả dối, thâm độc xúc phạm sâu sắc tới mẹ chú.

- Cảm giác sung sướng cực điểm của chú khi gặp lại và nằm trong lòng người mẹ mà chú mong chờ mỏi mắt.]

Trả lời :

Càng nhận ra lòng thâm độc của bà cô, chú bé Hồng càng đau đớn uất hận, càng trào lên cảm xúc yêu thương mãnh liệt đối với người mẹ tội nghiệp của mình. Diễn biến tâm trạng nhân vật chú bé Hồng theo trình tự thời gian, trong mối quan hệ với các lời nói, cử chỉ của nhân vật bà cô :

- Những ý nghĩ, cảm xúc của chú bé khi trả lời bà cô :

+ Mới đầu, nghe bà cô hỏi, lập tức trong kí ức chú bé sống dậy hình ảnh vẻ mặt rầu rầu và sự hiền từ của mẹ. Từ "cúi đầu không đáp" đến "cũng đã cười và đáp lại cô tôi" là một phản ứng thông minh xuất phát từ sự nhạy cảm và lòng tin yêu mẹ của chú bé. Bởi chú nhận ra ngay những ý nghĩa cay độc tron giọng nói và trên nét mặt của bà cô nhưng lại không muốn tình thương yêu và lòng kính mến mẹ bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến.

+ Sau lời hỏi thứ hai của bà cô, lòng chú bé càng thắt lại, khóe mắt đã cay cay. Đến khi mục đích mỉa mai, nhục mạ của bà cô đã trắng trợn phơi bày ở lời nói thứ ba thì lòng đau đớn, phẫn uất của chú bé không còn nén nổi : "Nước mắt tôi đã ròng ròng rớt xuống hai bên mép rồi chan hòa đầm đìa ở cằm và ở cổ". Cái "cười dài trong tiếng khóc" để hỏi lại sau đó thể hiện sự kìm nén nỗi đau xót, tức tưởi đang dâng lên trong lòng.

+ Tâm trạng đau đớn, uất ức của chú bé đang đến cực điểm khi nghe bà cô cứ tươi cười kể về tình cảnh tội nghiệp của mẹ mình. Nguyên Hồng đã bộc lộ lòng căm tức tột cùng ở những giây phút này bằng các chi tiết đầy ấn tượng. Lời văn lúc này dồn dập với các hình ảnh, các động từ mạnh mẽ : "Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đày đọa mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiền cho kì nát vụn mới thôi".

- Cảm giác sung sướng cực điểm khi được ở trong lòng mẹ.

+ Chú ý hành động chạy đuổi theo chiếc xe của chú bé Hồng với các cử chỉ vội vã, bối rối, lập cập. Vừa được ngồi lên xe của mẹ, chú bé "òa lên khócrồi cứ thế nức nở". Giọtnước mắt lần này khác hẳn với lần trước [khi trả lời bà cô] : dỗi hờn mà hạnh phúc, tức tưởi mà mãn nguyện.

+ Cảm giác sung sướng đến cực điểm của đứa con khi được ở trong lòng mẹ được Nguyên Hồng diễn tả bằng cảm hứng đặc biệt say mê cùng những rung động vô cùng tinh tế. Cần chú ý phân tích thật kĩ đoạn văn này. Nó vẽ nên một không gian của ánh sáng, của mà sắc, của hương thơm vừa lạ lùng vừa gần gũi. Nó là hình ảnh về một thế giới đang bừng nở, hồi sinh, một thế giới dịu dàng kỉ niệm và ấm áp tình mẫu tử...

Chú bé Hồng bồng bềnh trôi trong cảm giác vui sướng, rạo rực, không mảy may nghĩ ngợi gì. Những lời cay độc của bà cô, những tủi cực vừa qua bị chìm đi giữa dòng cảm xúc miên man ấy.

Đoạn trích Trong lòng mẹ, đặc biệt phần cuối này, là bài ca chân thành và cảm động về tình mẫu tử thiêng liêng, bất diện.

Câu 3trang 20 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1:Qua đoạn trích Trong lòng mẹ, hãy chứng minh rằng văn Nguyên Hồng giàu chất trữ tình.

Ở chương Trong lòng mẹ, có thể thấy chất trữ tình thấm đượm ở nội dung câu chuyện được kể, ở những cảm xúc căm giận, xót xa và yêu thương đều lên đến cao độ, thống thiết và ở cách thể hiện [giọng điệu, lời văn...] của tác giả.

Chất trữ tình trong chương Trong lòng mẹthể hiện qua mấy phương diện cụ thể sau :

Câu 4trang 20 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1:Qua đoạn trích, em hiểu thế nào là hồi kí ?

Hồi kí là một thể loại kí kể lại những sự việc đã xảy ra trong quá khứ mà người kể là người tham dự hoặc chứng kiến, tác giả là người xưng tôi.

Câu 5trang 20 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1:Có nhà nghiên cứu nhận định Nguyên Hồng là nhà văn của phụ nữ và nhi đồng. Nên hiểu như thế nào về nhận định đó ? Qua đoạn trích Trong lòng mẹ, em hãy chứng minh nhận định trên.

Nguyên Hồng là nhà văn của phụ nữ và nhi đồng vì :

-Có cái nhìn thông cảm, thấu hiểu với những khổ đau người phụ nữ giữa những hủ tục khắt khe, người con trẻ với khát vọng tình thương, nỗi đau tinh thần.

-Nhà văn am hiểu sâu sắc về phụ nữ và trẻ nhỏ, có sự nắm bắt cá tính và tâm lí nhân vật qua lời văn giàu cảm xúc, ngọt ngào.

Qua đoạn trích Trong lòng mẹ :

- Nhân vật bà cô đại diện những hủ tục phong kiến còn tồn tại.

-Nhân vật mẹ Hồng: hiện sinh hình ảnh người phụ nữ tảo tần, chịu nhiều vất vả, điều tiếng tủi nhục.

-Nhân vật bé Hồng: sống trong cảnh thiếu thốn tình cảm, mất mát trong gia đình.

Video liên quan