Ấn Độ chính là quê hương nơi sản sinh ra trinh nữ hoàng cung, một loại dược liệu được sử dụng nhiều trong các bài thuốc cổ truyền. Công dụng sinh học của loài cây này bao gồm khả năng kháng khuẩn, chống viêm và ngăn ngừa nguy cơ mắc ung thư,... Những phân tích trong bài viết dưới đây sẽ giúp bạn có cái nhìn tổng quan hơn về đặc điểm của cây trinh nữ hoàng cung cũng như những tác dụng tuyệt vời của nó đối với sức khỏe con người.
1. Trinh nữ hoàng cung mang những đặc điểm gì?
Trinh nữ hoàng cung thuộc nhóm các cây cỏ, thân hành có hình dáng giống củ hành tây, chiều dài thân từ 10 - 15cm mọc ra nhiều củ con và đặc biệt là có thể tách những củ này ra trồng riêng được. Lá cây mỏng dài và bẹ lá úp vào nhau, mép hai bên của lá lượn sóng. Hoa của cây có màu trắng điểm xuyết thêm nhị hoa màu tím đỏ, mọc theo tán dài với khoảng từ 6 - 18 hoa.
Tại Việt Nam, chúng ta có thể bắt gặp trinh nữ hoàng cung phân bố ở các tỉnh như Đà Nẵng, Quảng Nam trở vào miền trong, sau này cây được nhân giống thêm ở các tỉnh thành phía Bắc. Đặc tính của cây là ưa sáng, ưa ẩm, có thể sinh sống được dưới bóng râm một phần, phát triển tốt ở môi trường khí hậu ấm nóng miền nhiệt đới trong điều kiện nhiệt độ từ 22 - 27 độ C.
“trinh nữ hoàng cung” bắt nguồn từ việc đây là loài thảo mộc được dùng để trị bệnh và dưỡng nhan cho các cung tần mỹ nữ trong cung thời xưa
Theo Đông y, trinh nữ hoàng cung có vị đắng, chát nhưng lại có công dụng giảm đau, hành huyết tán ứ, ức chế khối u, thanh nhiệt giải độc và thông kinh hoạt lạc. Ngoài ra vị thuốc này còn phát huy công hiệu trong những trường hợp bị u xơ, đau nhức xương khớp, đau đầu và mụn nhọt.
Đối với y học hiện đại, các nhà khoa học cũng chỉ ra rằng trong trinh nữ hoàng cung là một kho tàng chứa tới 11 loại axit amin như phenylalanin, 1-leucin, dl - valin và các alkaloid [bao gồm 2 nhóm dị vòng và không dị vòng]. Bên cạnh đó, rễ của cây rất giàu Glucan A với 12 đơn vị glucose và Glucan B gồm hơn 100 gốc glucose,... thích hợp để dùng cho việc điều trị nhiều bệnh lý khác nhau.
Lá, cán hoa và thân hành là những bộ phận được tận dụng để chế thành dược liệu chữa bệnh. Mùa thu hoạch trinh nữ hoàng cung thường là vào khoảng tháng 6 - tháng 7 hàng năm. Nhưng nếu cây từ 1 năm tuổi trở đi thì chỉ cần 1,5 - 2 tháng là đã có thể thu hoạch một lần.
Người bệnh có thể dùng theo hình thức tươi nguyên hoặc phơi khô để trị bệnh nhưng nếu phơi khô và thái nhỏ thì sẽ dùng được lâu hơn. Nên bảo quản trong túi kín hoặc hũ thủy tinh ở nơi khô ráo, thoáng mát để không làm ảnh hưởng tới chất lượng thảo dược.
2. Một số công dụng đặc trưng của trinh như hoàng cung
2.1. Trinh nữ hoàng cung giúp hỗ trợ điều trị các bệnh lý ở nữ giới
Nhờ hoạt tính kháng u hiệu quả chứa trong loài cây này mà nhiều trường hợp bệnh nhân bị u nang buồng trứng, u xơ tử cung,... kết hợp điều trị bằng trinh nữ hoàng cung đã được cải thiện sức khỏe một cách đáng kể.
Người ta tìm thấy trong loại thảo dược này thành phần của alkaloid như pseudo, lycorine, hippadine,... giúp ức chế sự tổng hợp của protein, làm chậm sự tăng trưởng của các khối u và cản trở nguy cơ di căn của chúng.
Trinh nữ hoàng cung giúp trị các bệnh lý ở nữ giới
2.2. Giúp nam giới điều trị ung thư tuyến tiền liệt
Trinh nữ hoàng cung không chỉ giúp phái đẹp điều trị các bệnh lý phụ khoa mà còn hỗ trợ phái mạnh chữa ung thư tiền liệt tuyến. Cao alkaloid và methanol ở trong cây có khả năng làm chậm quá trình phân chia của tế bào, hạn chế sự tăng sinh của khối u. Trong khi đó chất Lycorin ức chế protein và ADN có tác dụng ngăn cản sự xâm nhập và tiêu diệt virus bại liệt.
2.3. Giảm cơn đau khớp nhanh chóng
Một trong những tác dụng được nhiều người biết tới của cây trinh nữ hoàng cung đó là giảm tình trạng đau khớp rất hiệu quả. Bệnh nhân có thể hơ lá trên lửa rồi dùng lá đó đắp trực tiếp lên khu vực khớp đang bị đau nhức, hoặc đun trà trinh nữ hoàng cung để uống sẽ có công dụng hạ nhiệt nhanh cho cơn đau. Nếu duy trì bài thuốc này đều đặn thì hiện tượng sưng tấy, tụ bầm sẽ giảm thiểu rõ rệt.
2.4. Cải thiện triệu chứng viêm
Vì đặc tính kháng viêm, kháng khuẩn nhờ các hoạt chất như alkaloid, crinamidin và lycorin nên trinh nữ hoàng cung cũng được chế biến thành phương thuốc dùng để tiêu diệt các tác nhân gây viêm, hỗ trợ điều trị các triệu chứng viêm tại đường hô hấp như ho, viêm họng, viêm phế quản,... và tại đường tiêu hóa như viêm loét dạ dày, tá tràng, phòng ngừa nguy cơ xuất huyết tại những cơ quan này.
2.5. Điều trị mụn nhọt
Bất cứ ai đang gặp phải tình trạng mụn nhọt “đổ bộ" trên da nên đặt hy vọng vào vị thuốc quý trinh nữ hoàng cung vì loài thảo dược này còn có công dụng trị mụn và chăm sóc da hiệu quả. Nhờ các thành phần chống oxy hóa và ngăn ngừa hiện tượng viêm nhiễm trên da, trinh nữ hoàng cung đã được ứng dụng vào công nghệ sản xuất các sản phẩm chăm sóc da và trị mụn cao cấp hiện nay.
3. Một số lưu ý khi sử dụng trinh nữ hoàng cung
Với nguồn gốc từ thiên nhiên và đã được nhiều nghiên cứu chứng minh công dụng, trinh nữ hoàng cung sở hữu nhiều thành phần lành tính, ít gây ra các tác dụng phụ nguy hiểm. Tuy nhiên khoa học vẫn đang tiếp tục giải mã loài cây này nên khi sử dụng người bệnh vẫn cần hết sức thận trọng. Đáng chú ý là trinh nữ hoàng cung có đặc điểm hình dáng khá giống với hoa huệ và cây náng hoa trắng. Nhiều trường hợp do nhầm lẫn giữa những loại cây này mà bị nôn mửa, ngộ độc, thậm chí là xuất huyết ngoài da,...
Trước khi sử dụng trinh nữ hoàng cung và các sản phẩm chiết xuất từ loài cây này, tốt nhất bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ để tránh nguy cơ gặp phải những tác dụng không mong muốn.
Tham vấn ý kiến từ bác sĩ trước khi dùng trinh nữ hoàng cung trong điều trị
Đặc biệt, đối tượng phụ nữ mang thai hoặc bệnh nhân suy giảm chức năng gan thận không nên dùng trinh nữ hoàng cung. Trong quá trình sử dụng, người bệnh nên kiêng ăn rau muống, đậu xanh vì sẽ khiến người bệnh có thể bị nôn mửa hoặc ngộ độc. Đồng thời cân nhắc khi đang phải dùng các thuốc khác do có sự tương tác giữa các thành phần của các sản phẩm này, gây ảnh hưởng tới sức khỏe và hiệu quả điều trị.
Nhìn chung trinh nữ hoàng cung là một loại dược liệu quý nhưng không hiếm, có thể trồng được ở nhiều nơi và tìm thấy tại nhiều cơ sở kinh doanh. Do đó không quá khó để sở hữu loại thảo mộc này trong gia đình. Tuy nhiên, không chỉ riêng gì trinh nữ hoàng cung mà bất kể đối với loại thuốc nào trước khi đưa vào sử dụng cũng cần lắng nghe tư vấn từ các bác sĩ chuyên khoa. Bệnh nhân nên đi thăm khám bệnh tại các cơ sở y tế uy tín để được chẩn đoán và điều trị theo phác đồ khoa học, tránh việc dùng thuốc sai mục đích dẫn tới các hệ lụy khôn lường đối với sức khỏe.
Điều trị u xơ tử cung, rong kinh, đau bụng
Sắc 20g látrinh nữ hoàng cung, 20g hạ thảo khô, 12g rễ cỏ xước, 8g hoàng cầm, 6g hương tư tử. Sau đó chia nước đặc thành 3 phần đều nhau và uống trong ngày.
Hoặc dùng 20g lá trinh nữ hoàng cung, 12g lá trắc bách đã sao đen, 6g hương tư tử đem đi sắc và uống mỗi ngày 1 thang.
Hoặc sắc 20g lá trinh nữ hoàng cung với một lượng nước vừa đủ. Đến khi nước cô đặc thì tắt bếp, chờ cho nước âm ấm hơn thì uống. Nên chia lượng nước thành 2 - 3 lần uống trong ngày và tốt hơn khi uống nóng.
Giảm đau khớp, chữa chấn thương, tụ máu bầm:
Hái lá tươi đem về rửa sạch, xào nóng, đắp vào khu vực cần điều trị.
Củ [thân hành] trinh nữ hoàng cung, huyết giác, lá cối xay, dây đau xương mỗi loại 20g và quốc lão 6g. Sắc nước uống, mỗi ngày 1 thang.
Lấy thân hành về đem nướng cho nóng. Giã dập ra và đắp ngay vào nơi bị sưng đau, có máu bầm. Thực hiện mỗi ngày 2–3 lần.
Chữa viêm loét dạ dày, u vú: Hái 3 lá tươi đem về rửa sạch, cắt khúc ngắn. Cho vào nồi sắc với 2 chén nước đến khi cạn còn nửa chén. Chia thuốc làm 3 phần uống sau bữa ăn chính trong ngày.
Hoặc dùng 200g lá khô sắc uống tương tự như khi dùng lá tươi.
Một liệu trình điều trị bệnh kéo dài 20–25 ngày. Sau đó nghỉ 10 ngày rồi tiếp tục uống liệu trình mới.
Điều trị viêm phế quản, ho: Lấy 20g trinh nữ hoàng cung, 20g tang bạch bì, 6g cam thảo đất, 10g ô phiến. Nấu với 1 lít nước, còn khoảng 300ml thì ngưng. Chia uống 2 lần/ngày, sử dụng đều đặn trong vòng 1 tuần bệnh sẽ thuyên giảm.
Trị viêm họng hạt: Rửa sạch lá cây trinh nữ, rễ cây dằng xay, lấy một ít muối hạt nhai chung với hai thảo dược trên, nhả bã sau khi nhai. Khi nhai như vậy, lượng nước tiết ra từ thảo dược thấm vào cổ họng giúp loại bỏ hoàn toàn viêm họng hạt. Sử dụng ngày 2 lần, tình trạng ho, rát cổ sẽ được cải thiện.
U xơ tuyến tiền liệt, rối loạn tiểu tiện ở người cao tuổi: Sắc 20g lá trinh nữa hoàng cung uống làm 2–3 lần trong ngày.
Hoặc lá trinh nữ hoàng cung 20g, xa tiền tử 12g, hương tư tử 6g. Sắc nước uống, mỗi ngày dùng 1 thang.
Hoặc huyết giác và lá trinh nữ hoàng cung mỗi vị 20g, rễ ngưu tất nam 12g, ba kích [sao muối] 10g, hương tư tử 6g. Nấu nước đặc uống 2–3 lần trong ngày.
Trị mụn nhọt: Lấy một ít lá hoặc củ, giã nát rồi đắp vào khu vực bị mụn nhọt khi thuốc còn nóng.
Hoặc trinh nữ hoàng cung và bèo cái mỗi loại 20g, cườm thảo đỏ 6g. Mỗi ngày sắc 1 thang, chia thuốc uống vào buổi sáng, trưa, tối.
Hoặc lá trinh nữ hoàng cung 20g, cườm thảo đỏ 6g, kim ngân hoa 20g. Sắc thuốc chia làm 2–3 lần uống, mỗi ngày 1 thang.
Hỗ trợ điều trị ung thư vú, đại tràng, cổ tử cung: Lá trinh nữ hoàng cung và nga truật mỗi vị 20g, lá đu đủ [phơi khô] 50g, xuyên điền thất 10g. Cho thuốc vào siêu, thêm 3 chén nước sắc lấy 1 chén. Chia thuốc làm 3 phần uống sau các bữa ăn chính.
Lưu ý:
Không dùng cho trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai và cho con bú.
Kiêng ăn rau muống, đậu xanh trong quá trình điều trị bệnh bằng dược liệu này.
Không tự ý dùng dược liệu này chữa bệnh vì việc dùng thuốc không đúng liều lượng hoặc phối hợp sai vị có thể gây nguy hại cho sức khỏe./.
Xuyên tâm liên – Vị thuốc tiềm năng trong phòng, chống COVID-19