Liên kết câu và liên kết đoạn văn là những chuyên đề trong ngữ văn lớp 9 cần phải ghi nhớ. Để bài văn nghị luận, văn miêu tả hay thì cần hiểu thêm kiến thức sâu sắc về nội dung này.
1. Liên kết câu và liên kết đoạn văn là như thế nào?
Liên kết là sự kết nối giữa các câu với câu, các đoạn với đoạn để tạo nên mạch văn thống nhất, chặt chẽ về nội dung và hình thức. Để sử dụng đúng liên kết, cần hiểu nghĩa của yếu tố này và tham khảo nghĩa của yếu tố kia, sau đó liên kết chúng lại với nhau.
Để đảm bảo các câu trong đoạn văn và các đoạn văn trong một văn bản logic chặt chẽ với nhau, bạn cần đảm bảo liên kết về mặt nội dung và hình thức:
1.1 Liên kết nội dung
- Liên kết chủ đề: các câu trong đoạn văn phải phục vụ một chủ đề chung.
- Liên kết logic: các câu trong văn bản phải được sắp xếp theo trình tự hợp lý, logic với nhau.
1.2 Liên kết hình thức
Phép lặp từ ngữ: sử dụng phép lặp từ ngữ để tạo sự liên kết cho đoạn văn, bài văn.
- Phép đồng nghĩa, trái nghĩa, liên tưởng: sử dụng các cụm từ đồng nghĩa, trái nghĩa, liên tưởng khác nhau để tạo sự liên kết cho văn bản.
- Phép thế từ: sử dụng từ, câu đứng sau các từ ngữ có tác dụng thay thế các từ, câu đứng trước để tạo sự liên kết.
- Phép nối: sử dụng các từ nối, các quan hệ từ để liên kết như: nhưng, và, vậy mà, bởi thế, tuy vậy,… hoặc các trợ từ: cũng, cả lại, khác..
cách phép liên kết câu và liên kết đoạn văn đã học lớp 9
1.3 Tham khảo các ví dụ
Ví dụ 1
Em bé bị đói kêu khóc oe oe. Mẹ bé liền lấy bình sữa cho bé ti. Bé ăn xong ngủ rất ngoan.
Ví dụ 1, các câu có tính liên kết về mặt nội dung logic, người đọc hiểu ý nghĩa câu chuyện.
Ví dụ 2
Một con quạ khát nước. Cừu kêu đói be be toáng lên. Mèo trèo cây cau. Hoa huệ thơm, hoa nhài rất đẹp.
Ví dụ 2, không đảm bảo tính liên kết vì mỗi câu đều hướng đến đối tượng khác nhau và không liên quan đến nhau. Người đọc không hiểu tác giả muốn truyền tải nội dung gì?
2. Lưu ý sử dụng liên kết câu và liên kết đoạn văn
Để giải quyết bài tập liên kết câu và liên kết đoạn văn, bạn cần xác định được phép liên kết giữa các câu, các vế, các đoạn. Tham khảo một số lỗi cần lưu ý dưới đây:
2.1 Phân biệt liên kết câu và câu đơn
Liên kết câu hay đoạn văn là sự kết nối giữa các câu với nhau, các đoạn với nhau. Trong trường hợp dưới đây không tính liên kết câu:
Mẫu 1: Một dân tộc đã gan góc chống ách nô lệ của Pháp hơn tám mươi năm nay, một dân tộc đã gan góc đứng về phe đồng minh để chống phát xít mấy năm nay, dân tộc đó chắc chắn phải được tự do!
Từ “gan góc”, “dân tộc” được lặp đi lặp lại nhiều lần nhưng đó không phải liên kết. Tác giả đã sử dụng phép điệp ngữ để làm nổi bật nội dung chính của câu trích.
Mẫu 2: Gương mặt của mẹ tôi vẫn tươi sáng, đôi mắt trong và nước da mịn, làm nổi bật màu hồng của hai gò má.
“Gương mặt”, “đôi mắt”, “nước da”, “gò má” không phải là liên kết câu bởi các từ ngữ này đều nằm trong 1 câu.
Mẫu 3: Mẹ tôi rất đẹp và chị tôi cũng vậy.
Từ “và” không có tác dụng liên kết 2 câu lại bởi đây chỉ là 1 câu đơn. Nếu sửa lại là:
“Mẹ tôi rất đẹp. Và tôi cũng vậy.” thì đây mới là phép nối.
2.2 Kết hợp giữa liên kết nội dung và hình thức
Nên sử dụng kết hợp giữa liên kết nội dung và hình thức để đoạn văn, bài văn được logic, đảm bảo tính thống nhất.
Mẫu 1: Một con vẹt khát nước. Nước rất cần cho sự sống, bao gồm 2 nguyên tử hidro và 1 nguyên tử oxi. Oxi rất quan trọng đối với con người.
Mỗi câu trên có sử dụng liên kết hình thức, nhưng nội dung không thống nhất, hướng đến các đối tượng khác nhau. Sự lặp lại từ ngữ là sự trùng lặp ngẫu nhiên, không có giá trị liên kết.
Như vậy cần sử dụng các biện pháp liên kết để liên kết câu và liên kết đoạn văn đảm bảo tính thống nhất chủ đề. Mamnonabc.vn xin chúc các bạn học tập thật tốt!
>>Xem thêm: Bài mẫu phân tích 12 câu đầu trao duyên hay
LIÊN KẾT CÂU VÀ LIÊN KẾT ĐOẠN VĂN
I – KIẾN THỨC CƠ BẢN
1. Liên kết trong một văn bản là sự nối kết ý nghĩa giữa câu với câu, giữa đoạn văn với đoạn văn bằng các từ ngữ có tác dụng liên kết.
2. Các câu trong một đoạn văn và các đoạn văn trong một văn bản phải luôn có sự liên kết chặt chẽ về nội dung và hình thức:
– Liên kết về nội dung:
+ Liên kết chủ đề [các câu phải phục vụ chủ đề chung của đoạn văn, các đoạn văn phải thể hiện được chủ đề chung của toàn văn bản].
+ Liên kết lô-gíc [các câu trong đoạn văn và các đoạn văn trong văn bản phải được sắp xếp theo một trình tự hợp lí].
– Liên kết hình thức gồm các phép liên kết:
+ Phép lặp từ ngữ: sử dụng lặp đi lặp lại một [một số] từ ngữ nào đó ở các câu khác nhau để tạo sự liên kết.
+ Phép đồng nghĩa, trái nghĩa và liên tưởng: sử dụng các từ ngữ đồng nghĩa, trái nghĩa hoặc cùng trường liên tưởng ở các câu khác nhau để tạo sự liên kết.
+ Phép thế: sử dụng ở câu đứng sau các từ ngữ có tác dụng thay thế từ ngữ đã có ở câu đứng trước.
+ Phép nối: sử dụng ở câu đứng sau các từ ngữ biểu thị quan hệ với câu đứng trước.
II – LUYỆN TẬP
1. Chỉ ra các phương tiện liên kết hình thức đã được sử dụng để liên kết câu trong mỗí đoạn văn sau:
a] Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ cố ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi, một người đàn bà đã bị cái tội là goá chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tạnh bẩn xâm phạm đến…
[Nguyên Hồng]
b] Đứng ngắm cây sầu riêng, tôi cứ nghĩ mãi về cái dáng cây kì lạ này. Thân nó khẳng khiu, cao vút, cành ngưng thẳng đuột, thiếu cái dáng cong, dứng nghiêng, chiều quằn, chiều lượn của cây xoài, cây nhãn. Lá nhỏ xanh vàng, hơi khép lại, tưởng như lá héo. Vậy mà khi trái chín, hương toả lìgựt ngào, vị ngọt đến đam mê.
[Mai Văn Tạo]
2. Phân tích tính liên kết về nội dung trong đoạn văn sau:
Nhân dân ta có truyền thống lâu đời đùm bọc, đoàn kết với nhau theo phương châm “nhiễu điều phủ lấy giá gương”. Bản sắc này thể hiện mạnh mẽ nhất trong cảnh đất nước lâm nguy, ngoại bang đe doạ. Nhưng tiếc rằng phẩm chất cao qúy ấy thường lại không đậm nét trong việc làm ăn, có thể do ảnh hưởng của phương thức sản xuất nhỏ, tính đố kị vốn có của lối sống theo thứ bậc không phải theo năng lực và lối nghĩ “trâu buộc ghét trâu ăn” đối với người hơn mình ở làng quê thời phong kiến.
[Vũ Khoan]
3. Chỉ ra lỗi liên kết trong các đoạn văn sau và nêu cách sửa các lỗi ấy.
a] Từ xa xưa, nhân loại đã có ý thức bảo vệ môi trường. Nhưng trong những nền văn hoá cổ xưa, trong tín ngưỡng của các dân tộc và các tôn giáo trên thế giới đều chứa đựng ý thức đó. Họ đã biết tôn trọng và sống hoà hợp với thiên nhiên, coi trái đất như người mẹ đã tạo ra và nuôi dưỡng sự sống cũng như tạo ra các giá trị văn hoá tinh thần của loài người. Ngày nay, nhân loại đã bước vào thế kỉ XXI – thời điểm mà tài nguyên đã bị khai thác cạn kiệt, môi trường thiên nhiên bị ô nhiễm, tàn phá nghiêm trọng. Bởi vì vấn đề bảo vệ môi trường ngày càng trở nên bức xúc và cấp thiết. Thế kỉ XXI được coi là thế kỉ môi trường, là thời cơ hành động của cả nhân loại.
b] Khu vườn không rộng. Cái sân nhỏ bé. Mỗi cây có một đời sống riêng, một tiếng nói riêng. Những con chim sâu ríu rít. Cây lan, cây huệ nói chuyện bằng hương, bằng hoa. Hoa hồng đẹp và thơm. Cây mơ, cây cải hói chuyện bằng lá. Cây bầu, cây bí nói bằng quả.
c] Dê Đen đi đằng này lụi. Dê Trắng đi đằng kia sang. Dê Đen và Dê Trắng cùng qua một chiếc cầu hẹp. Chúng húc nhau, cả hai đều rơi tõm xuống suôi. Con nào cũng muốn tranh sang trước, không con nào chịu nhường con nào.
Xem thêm: Khởi ngữ, các phần biệt lập – Tiếng Việt Lớp 9
4. Sắp xếp các câu sau thành một đoạn văn:
di] Tuy thế, người trai làng Phù Đổng vẫn còn ăn một bữa cơm đạm bạc với dân làng.
b] Tráng sĩ ấy gặp lúc quốc gia lâm nguy đã xông pha ra trận, đem sức khoẻ mà đánh tan giặc, nhưng bị thương nặng.
c] Nghe chuyện Phù Đổng Thiên Vương, tôi tưởng tượng đến một trang nam nhi sức vóc khác người nhưng tâm hồn còn thô sơ và giản dị như tâm hồn tất cả mọi người thời xưa.
5. Viết một văn bản ngắn [khoảng 7 câu] bàn về việc đọc sách của HS hiện nay. Chỉ ra sự liên kết về nội dung và hình thức trong văn bản đó.
Gợi ý
1. Vận dụng kiến thức về liên kết câu để xác định các phương tiện liên kết đã sử dụng:
a] – Phép lặp: mẹ tôi – mẹ tôi.
– Phép thế: có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi – những rắp tâm tanh bẩn.
b] – Phép thế: cây sầu-riêng – nó.
— Phép liên tưởng: cây – thân – lá – trái.
c] Phép nối: vậy mà.
2. Xác định chủ đề của đoạn vãn: điểm mạnh và điểm yếu trong tính cách, thói quen của con người Việt Nam. Các câu trong đoạn đều hướng đến việc thể hiện nội dung đó. Trình tự các câu được sắp xếp hợp lí [hai câu trước nêu phẩm chất cao quý của người Việt Nam là đoàn kết, câu cuối nêu nhược điểm trong tính cách của người Việt là sự đố kị].
3. a] – Đoạn văn mắc lỗi về liên kết nội dung và hình thức.
– Cần chú ý lỗi về liên kết hình thức thể hiện qua các từ ngữ có tác dụng nối các câu như nhưng, bởi vì. Cách chữa: có thể bỏ hoặc thay các từ ngữ đó bằng các từ ngữ phù hợp.
Ví dụ:
Từ xa xưa, nhân loại đã có ý thức bảo vệ môi trường. Trong những nền văn hoá cổ xưa, trong tín ngưỡng của các dân tộc và các tôn giáo trên thế giới đều chứa đựng ỷ thức đó. Họ đã biết tôn trọng và sống hoà hợp với thiên nhiên, coi trái đất như người mẹ đã tạo ra và nuôi dưỡng sự sống cũng như tạo ra các giá trị văn hoá tinh thần của loài người. Ngày nay, nhân loại đã bước vào thế kỉ XXI – thời điểm mà tài nguyên đã bị khai thác cạn kiệt, môi trường thiên nhiên bị ô nhiễm, tàn phá nghiêm trọng. Bởi vậy, vấn đề bảo vệ môi trường ngày cảng trở nên bức xúc và cấp thiết. Thê kỉ XXI được coi là thế kỉ môi trường, là thời cơ hành động của cả nhân loại.
b] – Đoạn văn mắc lỗi về liên kết chủ đề [liên kết nội dung]. Các câu trong đoạn không cùng hướng đến một chủ để chung.
– Cách chữa: thêm một số từ ngữ, câu hoặc bỏ câu không có nội dung liên quan để thiết lập chủ đề giữa các câu.
Ví dụ: Khu vườn không rộng, chỉ bằng một cái sản nhỏ bé, nhưng có rất nhiêu loài cây. Mỗi cây có một đời sống riêng, một tiếng nói riêng. Cây lan, cây huệ, cây hồng.nói chuyện bằng hương, bằng hoa. Cây mơ, cây cải nối chuyện bằng lá. Cây bau, cây bí nói bằng quả.
c] – Đoạn văn mắc lỗi về liên kết lô-gíc [liên kết nội dung]. Trật tự các sự việc nêu trong các câu không hợp lí [trật tự không gian, thời gian, trật tự nguyên nhân – kết quả].
– Cách chữa: sắp xếp lại trật tự các câu hoặc thêm từ ngữ làm rõ quan hệ nhân – quả.
Ví dụ: Dê Đen và Dê Trắng cùng qua một chiếc cầu hẹp. Dê Đen đi đằng này lại. Dê Trắng đi đằng kia sang. Con nào cũng muốn tranh sang trước, không con nào chịu nhường con nào. Chúng húc nhau. Củ hai đều rơi tõm xuống suối.
4. Để sắp xếp các câu theo trình tự hợp lí, cần xác định chủ đề của đoạn văn, câu văn nêu chủ đề, các dấu hiệu liên kết hình thức. Theo đó, trình tự phù hợp là [c] – [b] – [a].
5. Cần suy nghĩ và trình bày ý kiến của bản thân vể việc đọc sách của HS hiện nay. Các ý trong văn bản phải được trình bày rõ ràng, tập trung vào chủ đề, theo một trình tự hợp lí. Sau đó cần chỉ ra sự liên kết về nội dung [liên kết chủ đề và liên kết lô-gíc], liên kết hình thức [các phép liên kết] trong văn bản đã viết.