Cách chưa bệnh ái kỷ
Rối loạn nhân cách ái kỷ (hay còn gọi là bệnh ái kỷ hoặc chứng yêu bản thân thái quá) là bệnh lý tâm thần hiếm gặp. Người bệnh chỉ quan tâm đến bản thân, tầm quan trọng của mình bị thổi phồng lên, muốn người khác ngưỡng mộ và tôn trọng mình nhưng lại thiếu đồng cảm với người khác. Bệnh có thể ảnh hưởng đến cuộc sống nếu không được điều trị kịp thời. Show
Rối loạn nhân cách ái kỷ (hay còn gọi là bệnh ái kỷ hoặc chứng yêu bản thân thái quá) là bệnh lý tâm thần hiếm gặp. Người bệnh chỉ quan tâm đến bản thân, tầm quan trọng của mình bị thổi phồng lên, muốn người khác ngưỡng mộ và tôn trọng mình nhưng lại thiếu đồng cảm với người khác. Bệnh có thể ảnh hưởng đến cuộc sống nếu không được điều trị kịp thời. (Ảnh minh họa)
Đi khám bác sĩ hoặc Gọi thoại - Gọi video tư vấn với bác sĩ chuyên khoa Tâm lý hoặc Tâm thần học trên Hệ thống Khám từ xa Wellcare trong trường hợp:
Nguyên nhân gây ra rối loạn nhân cách ái kỷHiện nay, nguyên nhân gây ra bệnh này vẫn chưa rõ. Tuy nhiên, theo các nhà khoa học, hành vi của cha mẹ có thể có liên quan đến chứng rối loạn nhân cách ái kỷ bao gồm ngược đãi, bỏ bê, nuông chiều và khen ngợi quá nhiều. Di truyền học hoặc các vấn đề về tâm sinh lý cũng có thể có kà một trong những nguyên nhân gây ra rối loạn nhân cách ái kỷ. Nguy cơ mắc rối loạn nhân cách ái kỷBệnh thường xuất hiện ở nam giới nhiều hơn nữ giới và bắt đầu ở tuổi thiếu niên hoặc trưởng thành. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để biết thêm thông tin chi tiết đối với trường hợp của bạn. Các yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng mắc rối loạn nhân cách ái kỷ là:
Điều trị rối loạn nhân cách ái kỷBác sĩ có thể nghi ngờ chứng rối loạn nhân cách ái kỷ dựa trên tiền sử bệnh. Bác sĩ cũng có thể dựa trên những dấu hiệu và triệu chứng mà bạn đang có để đưa ra chẩn đoán. Ngoài ra, bác sĩ cũng sẽ có các phương pháp kiểm tra khác nhằm xác định xem người bệnh có gặp những vấn đề về thể chất khác có khả năng gây bệnh không. Chế độ sinh hoạt phù hợpNhững thói quen sinh hoạt và phong cách sống dưới đây sẽ giúp bạn hạn chế diễn tiến rối loạn nhân cách ái kỷ:
Tác giả: Giang Lê - Tham vấn y khoa: TS. Dược khoa Trương Anh Thư Theo Hello Bác sĩ - 20-11-2018 -
Người bệnh chỉ quan tâm đến bản thân, tự thổi phồng bản thân, muốn người khác ngưỡng mộ và tôn trọng mình nhưng lại thiếu đồng cảm với người khác. Bệnh có thể ảnh hưởng đến cuộc sống nếu không được điều trị kịp thời. Rối loạn nhân cách ái kỷ bao gồm hành vi kiêu ngạo, thiếu sự đồng cảm với mọi người và có nhu cầu nhận được mọi ngưỡng mộ - thể hiện rõ trong công việc và những mối quan hệ. Những người ái kỷ thường được mô tả là những người tự phụ, luôn xem mình là trung tâm, lôi cuốn và luôn đòi hỏi. Những người ái kỷ có tính cách thất thường và luôn tin rằng mình xứng đáng được đối xử đặc biệt. Những rối loạn nhân cách có liên quan gồm: chống đối xã hội, ranh giới, kịch tính. Tự kiêu là mức độ nhẹ hơn của rối loạn nhân cách ái kỷ. Tự kiêu có những biểu hiện như sự tự phụ, sự lôi cuốn, ích kỷ, thích kiểm soát, một tình yêu huyễn hoặc với bản thân trong gương. Triệu chứng thường gặpBệnh ái kỷ thường xuất hiện ở nam giới nhiều hơn nữ giới và bắt đầu ở tuổi thiếu niên hoặc trưởng thành. Người bị bệnh ái kỷ thường có các triệu chứng: Phản ứng gay gắt khi nhận được những lời nhận xét hoặc cảm thấy tức giận, xấu hổ khi bị ai đó nhắc tới hoặc góp ý. Lợi dụng người khác để đạt được mục tiêu của mình. Thổi phồng tài năng và khả năng của mình. Phóng đại tầm quan trọng của bản thân. Luôn mong muốn mọi người chú ý và ngưỡng mộ mình. Phớt lờ hoặc không có sự đồng cảm với người khác. Hay ảo tưởng về sự thành công của bản thân và nhạy cảm quá mức với những thất bại của mình. Cùn mòn về cảm xúc với mọi người, thiếu kĩ năng đồng cảm. Ám ảnh về bản thân. Theo đuổi những mục đích ích kỷ. Những người nhân cách ái kỷ thường có hình ảnh bản thân cao. Tuy nhiên, sự yêu mến bản thân này rất khác biệt. Những người có hình ảnh bản thân cao thường rất khiêm tốn, trong khi đó những người ái kỷ lại tự cao tự đại. Những nghiên cứu mới nhất đưa ra những bằng chứng cho rằng người ái kỷ có thể có cả sự an toàn hoặc phô trương cả bên trong lẫn bên ngoài. Nhìn bên ngoài có thể kết luận rằng nhân cách ái kỷ sẽ có khuynh hướng trở nên phòng vệ mỗi khi hình ảnh bản thân của họ bị đe dọa. Người ái kỷ cũng có thể rất hung hăng. Lối sống đôi lúc nguy hiểm, nhìn chung phản ánh nhu cầu tìm kiếm cảm xúc và xung năng (ví dụ: quan hệ tình dục phóng túng, chi tiêu táo bạo). Đồng thời, người ái kỷ thường có vẻ ngoài rất lôi cuốn và thu hút ánh nhìn vậy nên họ có lợi thế trong lần gặp gỡ đầu tiên. Tuy vậy, về lâu dài thì người ái kỷ sẽ dần trở nên u phiền đặc biệt là về phương diện xã hội (khó khăn trong mối quan hệ lâu dài). Thông thường sự xuống dốc của người ái kỷ thường diễn ra trước tuổi 30. Nguyên nhân gây bệnhNguyên nhân của bệnh ái kỷ chưa thật sự rõ ràng. Có nhiều nghiên cứu và giả thiết cho rằng gene di truyền học đóng một vai trò quan trọng trong việc hình thành nhân cách ái kỷ (khoảng 50%). Nhưng ảnh hưởng của môi trường cũng làm nên nhân cách ái kỷ. Yếu tố văn hóa cũng có thể dẫn tới nhân cách ái kỷ (ví dụ như xem những vai diễn ái kỷ trên TV, môi trường thù địch và chiến tranh). Các vấn đề về tâm sinh lý cũng có thể là một nguyên nhân gây ra rối loạn nhân cách ái kỷ. Trường hợp bị ngược đãi, bỏ bê, nuông chiều và khen ngợi quá nhiều... cũng dễ dẫn đến ái kỷ. Các yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng mắc rối loạn nhân cách ái kỷ là: Bố mẹ đánh giá tầm quan trọng của con quá mức. Chỉ trích khi con sợ hãi và thất bại. Căn bệnh khó điều trịTrên thực tế, bệnh rối loạn nhân cách ái kỷ là một trong những bệnh tâm lý có tỷ lệ người mắc bệnh không cao. Thế nhưng bệnh nhân ái kỷ đang dần tăng. Cũng giống như các bệnh rối loạn nhân cách khác, rối loạn nhân cách ái kỷ rất khó chữa. Một phần là vì người mắc bệnh không cho rằng họ bị bệnh và vì thế nên họ không tự đi tìm sự giúp đỡ từ các chuyên gia. Phương thức chữa bệnh phổ biến nhất là dựa vào nói chuyện và khám phá tiềm thức người bệnh, hướng dẫn họ suy nghĩ tích cực hơn, tốt hơn. Lâu dài, các chuyên gia sẽ giúp người bệnh có cái nhìn sâu vào bên trong suy nghĩ của họ, giải đáp tại sao họ lại có thái độ và hành vi như thế với hy vọng rằng điều này sẽ giúp cho họ cải thiện hành vi của mình. Không có loại thuốc nào có thể chữa rối loạn nhân cách ái kỷ. Liệu pháp tâm lý cá nhân là cách điều trị tốt nhất được bác sĩ tâm thần và bác sĩ tâm lý sử dụng. Bố mẹ hoặc người thân trong gia đình nên trò chuyện hàng ngày với người bệnh để mối quan hệ thân mật hơn. Ngoài ra, còn có một phương pháp khác gọi là phương pháp nhận thức hành vi. Phương pháp này giúp phát hiện ra niềm tin và hành vi không lành mạnh đồng thời thay thế bằng những hành động tích cực hơn. Bên cạnh đó, thuốc chống trầm cảm cũng đôi khi được dùng ở bệnh nhân bị trầm cảm hoặc lo âu. Ngoài ra người bệnh ái kỷ cần áp dụng những thói quen sinh hoạt giúp hạn chế diễn tiến của bệnh ái kỷ như: Có chế độ sinh hoạt phù hợp, giảm bớt các tương tác không cần thiết trên mạng xã hội. Cố gắng giảm căng thẳng bằng cách thiền, tập yoga hoặc thái cực quyền. Luôn cởi mở, hòa đồng với mọi người. Tìm hiểu về bệnh lý này để sớm nhận ra các dấu hiệu hoặc triệu chứng mà mình đang có, từ đó có những cách điều trị phù hợp. Đến cơ sở y tế nếu bạn nghĩ đến việc làm hại bản thân hoặc người khác. BS. TÙNG ANH
Rối loạn nhân cách ái kỷ (Bệnh ái kỷ) là một dạng nhân cách bất thường đặc trưng bởi sự tự cao, luôn có nhu cầu được ngưỡng mộ, khen ngợi, thiếu sự đồng cảm với người khác, đam mê quyền lực và luôn muốn bản thân nổi bật trong tất cả các lĩnh vực. Số người mắc chứng bệnh này khá thấp (>1% dân số) với tỷ lệ cao hơn ở nam giới. Rối loạn nhân cách ái kỷ (bệnh ái kỷ) là gì?Rối loạn nhân cách ái kỷ (Narcissistic personality disorder – NPD) còn được gọi là bệnh ái kỷ, hội chứng ái kỷ, bệnh vĩ cuồng và rối loạn nhân mãn. Thuật ngữ này đề cập đến dạng tính cách đặc trưng bởi sự tự cao, có nhu cầu được tâng bốc, nịnh nọt, luôn muốn người khác ngưỡng mộ bản thân, thiếu sự đồng cảm và có tham vọng thành công rực rỡ ở mọi lĩnh vực. Hội chứng ái kỷ được đặt theo tên của thợ săn Narcissus trong thần thoại Hy Lạp. Narcissus là người yêu bản thân quá mức và đem lòng yêu chính mình khi nhìn thấy hình ảnh phản chiếu của bản thân ở dưới mặt nước. Chính vì vậy, tên của nhân vật này đã được sử dụng để ám chỉ chứng vĩ cuồng, yêu bản thân một cách thái quá và mù quáng. Rối loạn nhân cách ái kỷ thuộc nhóm B của rối loạn nhân cách – nhóm các rối loạn nhân cách có hành vi, suy nghĩ bất ổn, thất thường và kịch tính. Tỷ lệ người mắc chứng bệnh này tương đối thấp, chỉ khoảng 0.5 – 1% dân số với nguy cơ cao hơn ở nam giới. Bệnh thường khởi phát đồng thời với các dạng rối loạn tâm thần khác như trầm cảm, loạn khí sắc, rối loạn sử dụng chất và các rối loạn nhân cách khác. Biểu hiện nhận biết hội chứng ái kỷNgười mắc hội chứng ái kỷ luôn gắn liền với tính vị kỷ, thường có hoang tưởng tự cao tự đại, đánh giá thấp người khác để giữ vững vị trí của bản thân, có nhu cầu được ngưỡng mộ, nịnh hót và yêu bản thân quá mức. Sự bất thường trong nhân cách khiến bệnh nhân khó duy trì được các mối quan hệ và gặp nhiều phiền toái, xung đột trong cuộc sống. Các biểu hiện điển hình ở bệnh nhân rối loạn nhân cách ái kỷ:
Trong những năm gần đây, tỷ lệ người mắc chứng rối loạn nhân cách ái kỷ tăng lên đáng kể do ảnh hưởng của sự hào nhoáng trên mạng xã hội. Với tính cách tự cao, kiêu căng, thiếu sự đồng cảm và ảo tưởng quá nhiều về khả năng của bản thân, người mắc chứng bệnh này gặp rất nhiều ảnh hưởng cả về công việc, học tập và đời sống tình cảm. Nguyên nhân gây bệnh ái kỷRối loạn nhân cách ái kỷ (bệnh ái kỷ) là một trong những dạng rối loạn nhân cách nhóm B. Hiện nay, nguyên nhân chính xác gây ra chứng bệnh này vẫn chưa được biết rõ. Tuy nhiên, đa phần các chuyên gia đều cho rằng, bệnh ái kỷ là hệ quả do sự tương tác giữa các yếu tố sinh học thần kinh, di truyền, xã hội và môi trường sống. Các nguyên nhân, yếu tố có liên quan đến cơ chế bệnh sinh của rối loạn nhân cách ái kỷ: 1. Di truyềnNhiều nghiên cứu cho thấy các bằng chứng xác thực về vai trò của di truyền trong hình thành bệnh ái kỷ. Nguy cơ mắc chứng bệnh này tăng lên đáng kể nếu người thân trong gia đình bị rối loạn nhân cách nói chung và rối loạn nhân cách dạng ái kỷ nói riêng. Tuy nhiên, các nghiên cứu đã được thực hiện vẫn chưa xác định được các gen, nguyên lý hoạt động của gen và sự ảnh hưởng của gen di truyền đối với quá trình phát triển nhân cách. Nhưng nhìn chung, di truyền là yếu tố quan trọng trong các rối loạn tâm thần nói chung và hội chứng ái kỷ nói riêng. 2. Yếu tố sinh họcHầu hết các bệnh nhân bị rối loạn tâm thần đều có sự bất thường trong cấu trúc của não bộ. Một số nghiên cứu mới nhất cho thấy, người mắc chứng ái kỷ có tình trạng giảm chất xám ở vỏ não phía trước trán và sự bất thường của các vùng não chi phối chức năng nhận thức, điều tiết cảm xúc, lòng trắc ẩn và sự đồng cảm. Những bằng chứng này cho thấy vai trò của yếu tố sinh học trong cơ chế bệnh sinh của rối loạn nhân cách ái kỷ. 3. Yếu tố môi trường – xã hộiMôi trường – xã hội là yếu tố quan trọng trong việc hình thành nhân cách. Trong đó, tác động từ gia đình được xem là yếu tố chính trong hình thành rối loạn nhân cách ái kỷ. Theo các chuyên gia tâm lý, rối loạn nhân cách ái kỷ có thể phát triển từ những yếu tố sau:
Đa phần rối loạn nhân cách dạng ái kỷ đều phát triển từ thời thơ ấu và khởi phát trong giai đoạn sớm của thời kỳ trưởng thành. Ngoài ra, nghiên cứu được thực hiện bởi chuyên gia Twemlow và Gabbard vào năm 1994 cho thấy, loạn luân giữa mẹ và con trai có thể gia tăng nguy cơ rối loạn nhân cách ái kỷ ở bé trai. Ảnh hưởng của chứng rối loạn nhân cách ái kỷRối loạn nhân cách ái kỷ là dạng tính cách bất thường mà bản thân người bệnh luôn có nhu cầu được nịnh nọt, ngưỡng mộ và thường có xu hướng phóng đại những thành tựu mà bản thân đạt được. Người bệnh thiếu sự đồng cảm với người khác, kiêu căng, tự cao tự đại nhưng lòng tự trọng dễ bị tổn thương khi người khác phê bình và đánh giá thấp bản thân. Người mắc chứng vĩ cuồng thường nhạy cảm quá mức với những thất bại trong việc học tập, nghề nghiệp và cuộc sống. Khi gặp phải thất bại, bệnh nhân thường rơi vào trạng thái ủ rũ, chán nản, xấu hổ, tổn thương, bất an, cảm thấy bị sỉ nhục và khinh thường. Những cảm xúc này sẽ trở nên nghiêm trọng dần theo thời gian và có khả năng phát triển thành rối loạn lo âu, trầm cảm,… Vì luôn giữ thái độ và hành vi kiêu căng, cao ngạo nên người mắc chứng vĩ cuồng gặp khá nhiều xung đột, xích mích trong gia đình, trường học và cơ quan. Người bệnh không có nhu cầu duy trì những mối quan hệ không mang lại lợi ích và chỉ kết thân với những người thật sự tài năng, đặc biệt nhằm nâng cao giá trị của bản thân. Dần dần, đời sống tình cảm bị thu hẹp, bệnh nhân sống cô lập và không nhận được tình cảm chân thành. Khi không nhận được sự ngưỡng mộ, bệnh nhân dễ bị tổn thương lòng tự trọng, chìm đắm trong bia rượu, chất kích thích,… Thậm chí có những bệnh nhân nảy sinh ý nghĩ và hành vi tự sát để thoát khỏi sự xấu hổ trước những thất bại của bản thân. Nguy cơ tự sát tăng lên đáng kể ở những bệnh nhân lạm dụng chất gây nghiện và đi kèm với các dạng rối loạn tâm thần khác như rối loạn lo âu, trầm cảm, rối loạn nhân cách hoang tưởng,… Chẩn đoán bệnh rối loạn nhân cách ái kỷTương tự như các dạng rối loạn nhân cách khác, rối loạn nhân cách ái kỷ được chẩn đoán thông qua biểu hiện lâm sàng. Bệnh nhân được chẩn đoán mắc bệnh lý này phải có hình thái lan tỏa về sự tự cao, thiếu sự đồng cảm và nhu cầu được ngưỡng mộ, nịnh nọt quá mức. Bệnh vĩ cuồng được xác định khi bệnh nhân đáp ứng được ít nhất 5 tiêu chuẩn chẩn đoán sau:
Bệnh nhân chỉ được chẩn đoán mắc hội chứng ái kỷ khi các triệu chứng này khởi phát sớm từ thời thơ ấu và đầu thời kỳ trưởng thành. Những trường hợp khởi phát muộn hơn có thể là biểu hiện của các rối loạn tâm thần khác. Ngoài ra, bác sĩ cũng sẽ chẩn đoán phân biệt rối loạn nhân cách ái kỷ với bệnh rối loạn lưỡng cực, rối loạn nhân cách kịch tính và rối loạn nhân cách chống đối xã hội. Các bệnh lý này đều có một số triệu chứng tương tự như hội chứng ái kỷ. Các phương pháp điều trị rối loạn nhân cách ái kỷNgười mắc chứng rối loạn nhân cách ái kỷ gần như không nhận thấy sự bất thường về nhân cách của bản thân và rất hiếm khi chủ động tìm gặp bác sĩ. Đa phần bệnh nhân đến phòng khám để tham vấn tâm lý khi gặp phải những khó khăn trong cuộc sống hoặc tìm kiếm giải pháp cho những rối loạn tâm thần đi kèm. Hiện nay, điều trị rối loạn nhân cách nói chung và bệnh ái kỷ nói riêng vẫn còn nhiều hạn chế. Trong đó, trị liệu tâm lý là phương pháp chính và lâu dài. Dùng thuốc không được khuyến khích đối với người mắc chứng bệnh này. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định dùng một số loại thuốc để giảm các cảm xúc tiêu cực như căng thẳng, lo âu, bất an, xấu hổ, buồn tủi trước thất bại của bản thân. Các phương pháp điều trị rối loạn nhân cách ái kỷ bao gồm: 1. Tâm lý trị liệuTâm lý trị liệu (liệu pháp điều trị bằng lời nói) là giải pháp tối ưu và lâu dài đối với bệnh ái kỷ. Trong đó, phương pháp được áp dụng phổ biến nhất là liệu pháp nhận thức hành vi. Chiến lược của phương pháp này là giúp bệnh nhân xác định được tài năng, thế mạnh của bản thân và giúp đỡ người khác không vì mục đích cá nhân. Liệu pháp nhận thức hành vi giúp bệnh nhân dần hình thành sự đồng cảm với những người xung quanh và giảm nhu cầu được khen ngợi, ngưỡng mộ một cách thái quá. Song song với liệu pháp hành vi, liệu pháp phân tâm học cũng được cân nhắc trong điều trị rối loạn nhân cách ái kỷ. Bên cạnh việc điều chỉnh sự lệch lạc trong suy nghĩ, nhận thức và hành vi, trị liệu tâm lý còn giúp bệnh nhân duy trì các mối quan hệ thật sự mà không vì mục đích nâng cao giá trị bản thân, học cách kiểm soát cảm xúc, chấp nhận thất bại và thẳng thắn đối diện với những lời chỉ trích, phê bình. Bên cạnh trị liệu cá nhân, bệnh nhân cũng có thể được trị liệu theo nhóm và gia đình để nhận được sự đồng cảm và thấu hiểu từ những người xung quanh. Khi được chia sẻ và thấu hiểu, người bệnh sẽ dần hình thành sự quan tâm và đồng cảm với những người xung quanh. Điều này có vai trò rất quan trọng trong điều trị hội chứng ái kỷ. 2. Sử dụng thuốcThuốc ít được sử dụng trong điều trị rối loạn nhân cách ái kỷ vì không mang lại lợi ích lâu dài. Tuy nhiên, bác sĩ cũng có thể chỉ định dùng thuốc để giảm các cảm xúc tiêu cực và cải thiện triệu chứng của các bệnh tâm thần kết hợp. Các loại thuốc được dùng trong điều trị rối loạn nhân cách ái kỷ bao gồm:
3. Các biện pháp cải thiện tại nhàBên cạnh các phương pháp chuyên sâu, điều trị rối loạn nhân cách ái kỷ cần sự nỗ lực và kiên trì của người bệnh. Trên thực tế, rất nhiều bệnh nhân bỏ dở điều trị và chìm đắm trong bia rượu, thuốc lá để giải phóng bản thân khỏi sự xấu hổ, tủi nhục và bất an do không thể đối mặt với thất bại của bản thân. Để kiểm soát chứng bệnh này, bệnh nhân cần chủ động phối hợp các biện pháp hỗ trợ với những phương pháp chuyên sâu được bác sĩ chỉ định. Các biện pháp này phần nào có thể kiểm soát những cảm xúc tiêu cực và giúp bệnh nhân có thêm động lực để tiếp tục quá trình điều trị. Các biện pháp hỗ trợ cải thiện chứng ái kỷ:
Phòng ngừa hội chứng ái kỷVì nguyên nhân có nhiều điểm chưa rõ ràng nên không có biện pháp phòng ngừa rối loạn nhân cách nói chung và hội chứng ái kỷ nói riêng. Tuy nhiên, nguy cơ mắc chứng bệnh này có thể giảm đi đáng kể nếu thực hiện các biện pháp sau:
Rối loạn nhân cách ái kỷ (bệnh ái kỷ) gây ra rất nhiều vấn đề và phiền toái trong cuộc sống của người bệnh. Tuy nhiên trên thực tế, rất ít bệnh nhân nhận ra sự bất thường trong nhân cách. Chính vì vậy, những người xung quanh cần có sự quan tâm đến các đối tượng có tính cách khác thường để người bệnh kịp thời thăm khám và điều trị.
|