- Khí hậu là trạng thái lý học của không khí trong khoảng không gian thu hẹp ở nơi làm việc bao gồm có các yếu tố nhiệt độ, độ ẩm và các bức xạ nhiệt cùng tốc độ vận chuyển của không khí. Những yếu tố này cần phải đảm bảo giới hạn nhất định và phù hợp với sinh lý của con người.
- Nhiệt độ cũng là yếu tố ảnh hưởng khá lớn đến sức khỏe lao động. Nhiệt độ quá cao hoặc quá thấp hơn tiêu chuẩn cho phép sẽ làm suy nhược cơ thể làm tê liệt sự vận động. Do đó sẽ làm tăng mức độ nguy hiểm khi sử dụng máy móc thiết bị. Nhiệt độ nóng quá cao sẽ gây ra bệnh thần kinh, tim mạch, say nóng và nhiệt độ quá thấp sẽ khiến gây ra các bệnh về hô hấp và thấp khớp, cảm lạnh vv.
- Yếu tố độ cao cũng khiến cho nhiệt độ dẫn và cách điện tăng và làm tăng nguy cơ nổ do bụi khí. Cơ thể sẽ khó bài tiết qua đường mồ hôi hơn.
- Với các tốc độ gió, bức xạ nhiệt nếu cao hoặc thấp hơn tiêu chuẩn vệ sinh cho phép đều có ảnh hưởng đến sức khỏe của người lao động. Chúng sẽ khiến gây ra bệnh tật và giảm khả năng lao động của con người.
Lỗi tiếng ồn chính là phần âm thanh gây ra khó chịu cho con người phát sinh ra do sự chuyển động của các chi tiết hoặc bộ phận của máy do va chạm.
Trong điều kiện tiếng ồn kéo dài sẽ khiến phát sinh ra một số bệnh nghề nghiệp như điếc, viêm thần kinh thực vật và rối loạn cảm giác hoặc khả năng tập trung lao động sản xuất. Cơ thể người lao động trở nên mệt mỏi và hay cáu gắt kèm buồn ngủ. Ngoài ra việc tiếp xúc với tiếng ồn lâu sẽ khiến người lao động bị giảm thính lực và điếc.
Rung là hoạt động cơ học có ảnh hưởng lâu dài đến cơ thể của người lao động. Việc rung từng bộ phận có ảnh hưởng cục bộ xuất hiện ở cánh tay và ngón tay khi làm việc với cưa máy và búa máy, máy đánh bóng. Qúa trình làm việc bị rung nhiều và lâu sẽ khiến cho tay bị mất cảm giác và ngoài ra còn gây ảnh hưởng đến huyết quản của thần kinh cũng như khớp xương và cơ bắp về lâu dài.
Rung toàn thân thường xảy ra đối với những người làm việc trên phương tiện giao thông, máy hơi nước, máy nghiền... Chấn động làm co hệ thống huyết mạch, tăng huyết áp và nhịp đập tim. Tuỳ theo đặc tính chấn động tạo ra thay đổi ở từng vùng, từng bộ phận trên cơ thể người
Nguồn bức xạ: Một số nguồn bức xạ có thể kể đến như sau:
-Mặt trời phát ra các bức xạ hồng ngoại và tia tử ngoại.
-Hồ quang trong việc hàn cắt kim loại và nắn đúc thép phát ra bức xạ tử ngoài.
Với những người bị ảnh hưởng bởi các bức xạ như này có thể bị say nắng, giảm thị lực và gặp những hiện tượng như đau đầu, chóng mặt và giảm thị lực dẫn đến các tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp.
Phóng xạ:
Đây là dạng đặc biệt của bức xạ: Chính tia phóng xạ pahts ra do sự biến đổi bên trong của hạt nhân nguyên tử ở một số nguyên tố và khả năng I ôn hóa vật chất. Những nguyên tố đó gọi là nguyên tố phóng xạ.
Những tia phóng xạ này gây ra tác hại đến cơ thể người lao động ở dạng: gây nhiễm độc cấp tính hoặc mãn tính. Biểu hiện là khiến rối loạn các chức năng của thần kinh trung ương, nơi bị chiếu phóng xạ thường bị bỏng hoặc rộp đỏ, vô sinh, ung thư và tử vong.
- Chiếu sáng không hợp lý [chói quá hoặc tối quá]
Việc chiếc sáng không đảm bảo sẽ làm tăng phế phẩm và giảm năng suất lao động một cách đáng kể. Chiếu sáng thích hợp góp phần bảo vệ thị lực, chống căng thẳng và mệt mỏi và tránh được các bệnh nghề nghiệp đồng thời làm tăng năng suất lao động.
Bụi là tập hợp của nhiều hạt có kích thước nhỏ bé tồn tại trong không khí, Nguy hiểm nhất có lẽ là bụi có kích thước từ 0,5 cho đến 5 micromet. Một khi công nhân, người lao động hít phải khí thải hoặc các loại bụi này sẽ có đến 80% lượng bụo đi vào phổi và làm tổn thương hoặc gây ra bụo phổi.
- Bụi hữu cơ: nguồn gốc từ động vật, thực vật.
- Bụi nhân tạo: nhựa, cao su...
- Bụi kim loại: sắt, đồng ...
- Bụi vô cơ: silic, amiăng ...
Mức độ nguy hiểm, có hại của bụi phụ thuộc vào tính chất lý học, hóa học của bụi. Bụi có thể gây cháy hoặc nổ ở nơi có điều kiện thích hợp; làm giảm khả năng cách điện của bộ phận cách điện, gây chập mạch; Gây mài mòn thiết bị trước thời hạn; Làm tổn thương cơ quan hô hấp xây sát, viêm kinh niên, tuỳ theo loại bụi có thể dẫn đến viêm phổi, ung thư phổi; Gây bệnh ngoài da; Gây tổn thương mắt.
Bệnh bụi phổi phổ biến hiện nay bao gồm:
+ Bệnh bụi phổi silíc [Silicose] là do bụi silic, hiện nay ở nước ta có tỷ lệ rất cao chiếm khoảng 87% bệnh nghề nghiệp.
+ Bệnh bụi phổi Amiăng [Asbestose] do bụi Amiăng.
+ Bệnh bụi phổi than [Antracose] do bụi than.
+ Bệnh bụi phổi sắt [Siderose] do bụi sắt.
Hóa chất ngày càng được dùng nhiều trong sản xuất công nghiệp, nông nghiệp, xây dựng cơ bản như: Asen, Crụm, Benzen, rượu, các khí bụi, các dung dịch axít, bazơ, kiềm, muối, các phế liệu, phế thải khó phân hủy. Hóa chất độc có thể ở trong trạng thái rắn, lỏng, khí, bụi....tùy theo điều kiện nhiệt độ và áp suất.
- Hóa chất độc có thể gây ảnh hưởng tới người lao động dưới dạng nhiễm độc cấp tính, nhiễm độc mạn tính. Hoá chất độc thường được phân loại thành các nhóm sau:
Nhóm 1: Chất gây bỏng kích thích da như Axít đặc, Kiềm...
Nhóm 2: Chất kích thích đường hô hấp như Clo, amoniắc, SO3,...
Nhúm 3: Chất gây ngạt như các oxít các bon [CO2, CO], mê tan [CH4]...
Nhóm 4: Tác dụng lên hệ thần kinh trung ương như H2S [mùi trứng thối] , xăng...
Nhóm 5: Chất gây độc cho hệ thống cơ thể như hyđrôcacbon các loại [gây độc cho nhiều cơ quan], benzen, phênol, chỡ, asen ....
Khi tiếp xúc với hóa chất độc, người lao động có thể bị nhiễm độc qua đường tiêu hóa, đường hô hấp hoặc qua da. Trong đó, theo đường hô hấp là nguy hiểm nhất và chiếm tới 95% trường hợp nhiễm độc. Chất độc thâm nhập vào cơ thể và tham gia cỏc quá trình sinh hoá có thể đổi thành chất không độc, nhưng cũng có thể biến thành chất độc hơn. Một số chất độc xâm nhập vào cơ thể và tích tụ lại. Chất độc cũng có thể được thải ra khỏi cơ thể qua da, hơi thở, nước tiểu, mồ hôi, qua sữa... tùy theo tính chất của mỗi loại hóa chất.
- Các yếu tố vi sinh vật có hại
Một số nghề người lao động phải tiếp xúc với vi sinh vật gây bệnh, vi khuẩn, siêu vi khuẩn, ký sinh trựng, cụn trựng, nấm mốc như các nghề: chăn nuôi, sát sinh, chế biến thực phẩm, người làm vệ sinh đô thị, người làm lâm nghiệp, nông nghiệp, người phục vụ tại các bệnh viện, khu điều trị, điều dưỡng phục hồi chức năng, các nghĩa trang...
- Các yếu tố về cường độ lao động, tư thế lao động gò bó và đơn điệu trong lao động không phù hợp với hoạt động tâm sinh lý bình thường và nhân trắc của cơ thể người lao động trong lao động
- Hiện nay việc áp dụng máy móc công nghệ hiện đại đã giải phóng sức lao động của con người khá nhiều tuy nhiên lại hướng về việc chuyên nghiệp hóa từng khâu trong quá trình sản xuất. Chính vì thế nảy sinh ra các vấn đề như cường độ làm việc quá mức vì phải làm theo ca, theo dây chuyền nên khôn thể làm trong thời gian dài. Một số ngành nghề chỉ làm đúng một tư thế gò bó trong một thời gian dài như ngửa người, vẹo người, treo người lên cao vv.
- Điều kiện lao động trên gây nên những hạn chế cho hoạt động bình thường, gây trì trệ phát triển, gây hiện tượng tâm lý mệt mỏi, chán nản dẫn tới những biến đổi ức chế thần kinh, gây bệnh tâm lý mệt mỏi, uể oải, suy nhược thần kinh, đau mỏi cơ xương, có khi dẫn đến tai nạn lao động.
Là những yếu tố của điều kiện lao động không thuận lợi, vượt quá giới hạn của tiêu chuẩn vệ sinh lao động cho phép, làm giảm sức khỏe người lao động, gây bệnh nghề nghiệp. đó là vi khí hậu, tiếng ồn, rung động, phóng xạ, ánh sáng, bụi, các chất, hơi, khí độc, các sinh vật có hại.
1. Vi khí hậu xấu
Vi khí hậu là trạng thái lý học của không khí trong khoảng không gian thu hẹp của nơi làm việc bao gồm các yếu tố nhiệt độ, độ ẩm, bức xạ nhiệt và tốc độ vận chuyển của không khí. Các yếu tố này phải đảm bảo ở giới hạn nhất định, phù hợp với sinh lý của con người.
- Nhiệt độ cao hơn hoặc thấp hơn tiêu chuẩn cho phép làm suy nhược cơ thể, làm tê liệt sự vận động, do đó làm tăng mức độ nguy hiểm khi sử dụng máy móc thiết bị....Nhiệt độ quá cao sẽ gây bệnh thần kinh, tim mạch, bệnh ngoài da, say nóng, say nắng, đục nhãn mắt nghề nghiệp. Nhiệt độ quá thấp sẽ gây ra các bệnh về hô hấp, bệnh thấp khớp, khô niêm mạc, cảm lạnh...
- Độ ẩm cao có thể dẫn đến tăng độ dẫn điện của vật cách điện, tăng nguy cơ nổ do bụi khí, cơ thể khó bài tiết qua mồ hôi.
- Các yếu tố tốc độ gió, bức xạ nhiệt nếu cao hoặc thấp hơn tiêu chuẩn vệ sinh cho phép đều ảnh hưởng đến sức khoẻ, gây bệnh tật và giảm khả năng lao động của con người.
2. Tiếng ồn
Tiếng ồn là âm thanh gây khó chịu cho con người, phát sinh do sự chuyển động của các chi tiết hoặc bộ phận của máy do va chạm. .
Làm việc trong điều kiện có tiếng ồn dễ gây các bệnh nghề nghiệp như điếc, viêm thần kinh thực vật, rối loạn cảm giác hoặc làm giảm khả năng tập trung trong lao động sản xuất, giảm khả năng nhạy bén. Người mệt mỏi, cáu gắt, buồn ngủ. Tiếp xúc với tiếng ồn lâu sẽ bị giảm thính lực, điếc nghề nghiệp hoặc bệnh thần kinh, dễ dẫn đến tai nạn lao động.
3. Rung
- Rung từng bộ phận có ảnh hưởng cục bộ xuất hiện ở tay, ngón tay khi làm việc với cưa máy, búa máy, máy đánh bóng. Rung gây ra chứng bợt tay, mất cảm giác, ngoài ra gây thương tổn huyết quản, thần kinh, khớp xương, cơ bắp, xúc giác và lan rộng, thâm nhập vào hệ thống thần kinh trung ương, hệ tuần hoàn nội tiết.
- Rung toàn thân thường xảy ra đối với những người làm việc trên phương tiện giao thông, máy hơi nước, máy nghiền... Chấn động làm co hệ thống huyết mạch, tăng huyết áp và nhịp đập tim. Tuỳ theo đặc tính chấn động tạo ra thay đổi ở từng vùng, từng bộ phận trên cơ thể người.
4. Bức xạ và phóng xạ
Nguồn bức xạ:
- Mặt trời phát ra bức xạ hồng ngoại, tử ngoại.
- Hồ quang, hàn cắt kim loại, nắn đúc thép phát ra bức xạ tử ngoại.
Người ta có thể bị say nắng, giảm thị lực [do bức xạ hồng ngoại], đau đầu, chóng mặt, giảm thị lực, bỏng [do bức xạ tử ngoại] và dẫn đến tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp.
Phóng xạ:
Là dạng đặc biệt của bức xạ. Tia phóng xạ phát ra do sự biến đổi bên trong hạt nhân nguyên tử của một số nguyên tố và khả năng iôn hoá vật chất. Những nguyên tố đó gọi là nguyên tố phóng xạ.
Các tia phóng xạ gây tác hại đến cơ thể người lao động dưới dạng: gây nhiễm độc cấp tính hoặc mãn tính; rối loạn chức năng của thần kinh trung ương, nơi phóng xạ chiếu vào bị bỏng hoặc rộp đỏ, cơ quan tạo máu bị tổn thương gây thiếu máu, vô sinh, ung thư, tử vong.
5. Chiếu sáng không hợp lý [chói quá hoặc tối quá]
Chiếu sáng không đảm bảo làm tăng phế phẩm, giảm năng suất lao động, dễ gây ra tai nạn lao động. Chiếu sáng thích hợp sẽ bảo vệ thị lực, chống mệt mỏi, tránh tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp, đồng thời tăng năng suất lao động.
6. Bụi
Bụi là tập hợp của nhiều hạt có kích thước nhỏ bé tồn tại trong không khí; nguy hiểm nhất là bụi có kích thước từ 0,5 - 5 micrômét; khi hít phải loại bụi này sẽ có 70 - 80% lượng bụi đi vào phổi và làm tổn thương phổi hoặc gây bệnh bụi phổi.
- Bụi hữu cơ: nguồn gốc từ động vật, thực vật.
- Bụi nhân tạo: nhựa, cao su...
- Bụi kim loại: sắt, đồng ...
- Bụi vô cơ: silic, amiăng ...
Mức độ nguy hiểm, có hại của bụi phụ thuộc vào tính chất lý học, hóa học của bụi. Bụi có thể gây cháy hoặc nổ ở nơi có điều kiện thích hợp; làm giảm khả năng cách điện của bộ phận cách điện, gây chập mạch; Gây mài mòn thiết bị trước thời hạn; Làm tổn thương cơ quan hô hấp xây sát, viêm kinh niên, tuỳ theo loại bụi có thể dẫn đến viêm phổi, ung thư phổi; Gây bệnh ngoài da; Gây tổn thương mắt.
Bệnh bụi phổi phổ biến hiện nay bao gồm:
+ Bệnh bụi phổi silíc [Silicose] là do bụi silic, hiện nay ở nước ta có tỷ lệ rất cao chiếm khoảng 87% bệnh nghề nghiệp.
+ Bệnh bụi phổi Amiăng [Asbestose] do bụi Amiăng.
+ Bệnh bụi phổi than [Antracose] do bụi than.
+ Bệnh bụi phổi sắt [Siderose] do bụi sắt.
7. Các hóa chất độc
Hóa chất ngày càng được dùng nhiều trong sản xuất công nghiệp, nông nghiệp, xây dựng cơ bản như: Asen, Crụm, Benzen, rượu, các khí bụi, các dung dịch axít, bazơ, kiềm, muối, các phế liệu, phế thải khó phân hủy. Hóa chất độc có thể ở trong trạng thái rắn, lỏng, khí, bụi....tùy theo điều kiện nhiệt độ và áp suất.
Hóa chất độc có thể gây ảnh hưởng tới người lao động dưới dạng nhiễm độc cấp tính, nhiễm độc mạn tính. Hoá chất độc thường được phân loại thành các nhóm sau:
Nhóm 1: Chất gây bỏng kích thích da như Axít đặc, Kiềm...
Nhóm 2: Chất kích thích đường hô hấp như Clo, amoniắc, SO3,...
Nhúm 3: Chất gây ngạt như các oxít các bon [CO2, CO], mê tan [CH4]...
Nhóm 4: Tác dụng lên hệ thần kinh trung ương như H2S [mùi trứng thối] , xăng...
Nhóm 5: Chất gây độc cho hệ thống cơ thể như hyđrôcacbon các loại [gây độc cho nhiều cơ quan], benzen, phênol, chỡ, asen ....
Khi tiếp xúc với hóa chất độc, người lao động có thể bị nhiễm độc qua đường tiêu hóa, đường hô hấp hoặc qua da. Trong đó, theo đường hô hấp là nguy hiểm nhất và chiếm tới 95% trường hợp nhiễm độc. Chất độc thâm nhập vào cơ thể và tham gia cỏc quá trình sinh hoá có thể đổi thành chất không độc, nhưng cũng có thể biến thành chất độc hơn. Một số chất độc xâm nhập vào cơ thể và tích tụ lại. Chất độc cũng có thể được thải ra khỏi cơ thể qua da, hơi thở, nước tiểu, mồ hôi, qua sữa... tùy theo tính chất của mỗi loại hóa chất.
8. Các yếu tố vi sinh vật có hại
Một số nghề người lao động phải tiếp xúc với vi sinh vật gây bệnh, vi khuẩn, siêu vi khuẩn, ký sinh trựng, cụn trựng, nấm mốc như các nghề: chăn nuôi, sát sinh, chế biến thực phẩm, người làm vệ sinh đô thị, người làm lâm nghiệp, nông nghiệp, người phục vụ tại các bệnh viện, khu điều trị, điều dưỡng phục hồi chức năng, các nghĩa trang...
9. Các yếu tố về cường độ lao động, tư thế lao động gò bó và đơn điệu trong lao động không phù hợp với hoạt động tâm sinh lý bình thường và nhân trắc của cơ thể người lao động trong lao động
Do yêu cầu của công nghệ và tổ chức lao động mà người lao động có thể phải lao động ở cường độ lao động quá mức theo ca, kíp, tư thế làm việc gò bó trong thời gian dài, ngửa người, vẹo người, treo người trên cao, mang vác nặng, động tác lao động đơn điệu, buồn tẻ hoặc với phải tập trung chú ý cao gây căng thẳng về thần kinh tâm lý. Điều kiện lao động trên gây nên những hạn chế cho hoạt động bình thường, gây trì trệ phát triển, gây hiện tượng tâm lý mệt mỏi, chán nản dẫn tới những biến đổi ức chế thần kinh, gây bệnh tâm lý mệt mỏi, uể oải, suy nhược thần kinh, đau mỏi cơ xương, có khi dẫn đến tai nạn lao động.