Các phương pháp dự báo trong kinh doanh

1ĐỀ CƯƠNG MÔNDỰ BÁO TRONG KINH DOANH ĐIỀU KIỆNCăn bản Thống kê ứng dụng trong kinh doanhExcel căn bản THỜI GIAN 45 tiết – 9 buổi: Lý thuyết: 30 tiết [ 6 buổi]  Thực hành: 15 tiết [ 3 buổi] CÁCH ĐÁNH GIÁKết quả của học tập của sinh viên được đánh giá dựa trên kết quả của 02 lần kiểm tra giữa kỳ và cuối kỳ, trong đó:  Điểm thi giữa kỳ [lý thuyết và thực hành]: 30% Điểm thi cuối kỳ [lý thuyết và thực hành]: 70%GIỚI THIỆU MÔN HỌCDự báo đóng vai trò quyết đònh trong thành bại của doanhnghiệpDự báo về doanh số, về các chỉ số tài chính, biến động nhânsự hoặc dự báo vật tư ở các dây chuyền cung ứng …trên nềntảng khoa học.Công cụ tiến hành dự báo: các phần mềm: Excel, SPSS, Stata,Mfit, Eview, TSPMỤC TIÊU MÔN HỌC Làm sáng tỏ vai trò của khoa học dự báo và dự báo trong kinh doanh.  Trang bò cho sinh viên, các nhà quản trò tương lai, người đưa ra các quyết đònh trong doanh nghiệp nền tảng cơ bản về khoa học dự báo.  Sinh viên lónh hội và sử dụng thành thành thạo những phương pháp và kỹ thuật dự báo phổ biến nhất trongkinh doanh hiện nay.  Rèn luyện các kỹ năng thực hành dự báo [trên máy tính] với các cơ sở dữ liệu thực tế thu thập từ các công ty trên toàn cầu. NỘI DUNG MÔN HỌCChương 1: Tổng quan về dự báo trong kinh doanhChương 2: Khảo sát số liệu và lựa chọn phương phápdự báoChương 3: Dự báo với phương pháp trung bình động vàđường số mũChương 4: Dự báo với phương pháp hồi quyChương 5: Dự báo với phương pháp hồi quy bộiChương 6: Dự báo với phương pháp dãy số thời gianChương 7: Dự báo với phương pháp hồi quy dãy số thờigianChương 8: Dự báo với phương pháp Box-JenkinsChương 9: Dự báo trong thực tiển2TÀI LIỆU THAM KHẢO1. Bài giảng môn Dự báo trong Kinh doanh2. Wilson và Keating, [2002] ‘Business forecasting’ BostonBurr bridge: McGraw Hill Irwin.3. Loan Lê [2000] ‘Hệ thống Dự báo điều khiển kế hoạch raquyết đònh’ TP.HCM: NXB Thống Kê4. Đồng Thò Thanh Phương, [2003] ‘Quản trò sản xuất và dòchvụ’ TP.HCM: NXB Thống Kê5. Vũ Thiếu và các tác giả, [1998] ‘Kinh tế lượng’ NXB KhoaHọc Kỹ Thuật: Hà Nội6. Shearer. P, [1994] ’Business forecasting and Planing’ NewYork: Prentice HallChương 1: TỔNG QUAN VỀ DỰ BÁO TRONG KINH DOANH1.Vai trò của dự báo trong quá trình ra quyết đònhtrong kinh doanh2. Các phương pháp dự báo3. Qui trình dự báo4. Lựa chọn phương pháp dự báo5. Đánh giá độ tin cậy của phương pháp dự báo6. Hệ thống các khái niệm thống kê cơ bản sử dụngtrong dự báoVAI TRÒ CỦA DỰ BÁODự báo là cầu nối giữa quá khứ đã biết và tng lai vô đònh[Shearer,1994]Trong Lónh vực kinh doanhDự báo tạo ra lợi thế cạnh tranh [ở thế chủ động, không bò động][Ví dụ: Doanh nghiệp trong hiệp hội Nhựa, Dệt may…]Công tác dự báo là một bộ phận không thể thiếu trong hoạt độngcủa các doanh nghiệp, trong từng phòng ban:VAI TRÒ CỦA DỰ BÁO [tt]Phòng Kinh doanh – Marketing Doanh số trong các giai đoạn tiếp theoDoanh số của những sản phẩm mới Doanh số trong các hoạt động chiêu thò Ngân sách cho các hoạt động chiêu thò Phòng Sản xuất Nhu cầu nguyên vật liệu  Lượng tồn kho=> Kế hoạch thu mua, chuyển vận tổ chức giao nhận. Phòng logistics 3VAI TRÒ CỦA DỰ BÁO [tt]Phòng nhân sự Kế hoạch tuyển dụng Kế hoạch Huấn luyện đào tạo Ví dụ: FPT với mục tiêu 925 Phòng kế toán, tài chính Chi phí, lãi lỗ  Các chỉ số tài chính [về vốn, lợi nhuận] Ví dụ: Công ty chứng khoán giao dòch trên thò trøng chứng khoán Việt Nam.ÁP DỤNG DỰ BÁO TRONG CÁC CÔNG TYỞ Việt Nam: Các công ty lớn có riêng bộ phận sử dụngdự báo là rât nhiều. Các công ty nước ngoài, các công tynhà nước, các công ty nghiên cứu thò trườngDỰ BÁO TRONG CÁC LĨNH VỰC KHÁCTrong các cơ quan nhà nướcSơ,û Phòng Kế Hoạch Đầu tư, Thống kê, Ban Vật giá, Sở Giao dòch chứng khoánTrong các tổ chức quốc tế tại Việt Nam và trên thế giớiWB, IMF, USAID, UNDP, UN…Trong nghiên cứu khoa học, đề tài tốt nghiệp.VAI TRÒ CỦA DỰ BÁO CƠ HỘI VIỆC LÀMTrong các công ty nghiên cứu thò trườngCó hơn 20 công ty nghiên cứu thò trường tại Tp.HCM như:MSV, Trương Đoàn, AC NielSen, Taylor Nielsen…Trong các công ty tại VNNước ngoài: Sony, Toyota, Samsung, ANZ, GSK Trong nước: Kinh Đô, Việt Thắng, Dệt Phong phú, Gạch Đồng Tâm, Cà phê Trung Nguyên …Trong các công ty chứng khoán Việt Nam21 công ty chứng đang giao dòch trên thò trøng chứng khoán VN [tại TP.HCM].4CÁC PHƯƠNG PHÁP DỰ BÁOTuỳ theo mục đích, thời lượng và dữ liệu sẵn có ta chọnphương pháp phù hợp nhất để cho ra những thông tin chính xácvà kòp thời nhất làm cơ sở cho các quyết đònh của Doanhnghiệp Phương pháp đònh tính [Subjective Method] Phương pháp đònh lượng [Quantitative Method]PHƯƠNG PHÁP DỰ BÁO ĐỊNH TÍNH Phương Pháp đònh tính: dự báo dựa trên phán đoán chủ quanvà trực giác của người tham gia dự báo.  Lấy ý kiến đội ngũ nhân viên bán hàng [Sales force Composites] Ưu điểm: Nhược điểm: PHƯƠNG PHÁP DỰ BÁO ĐỊNH TÍNH [tt] Lấy ý kiến người tiêu dùng Ưu điểm: Nhược điểm: PHƯƠNG PHÁP DỰ BÁO ĐỊNH TÍNH [tt]Phương pháp Delphi Gồm các bước: 1. Những chuyên gia tham gia dự báo được chọn2. Bảng câu hỏi về các biến dự báo được đưa cho từngthành viên3. Kết quả được thu thập và lập bảng và tóm tắt.4. Bảng tóm tắt kết quả sẽ gửi lại cho từng chuyên giaxem xét lại5. Từng chuyên gia sẽ xem xét lại các dự báo của mìnhtrên cơ sở tham khảo ý kiến chung của nhiều chuyêngia khác.6. Lập đi lập lại cho đến khi kết quả không khác biệtnhiều giữa các chuyên gia. 5PHƯƠNG PHÁP DỰ BÁO ĐỊNH TÍNH [tt]Ưu, nhược điểm của phương pháp đònh tínhƯu điểm: Nhược điểm:PHƯƠNG PHÁP DỰ BÁO ĐỊNH LƯNGPhương pháp dự báo đònh lượng:Dựa trên cơ sở toán học thống kê. Khi không xét đến các nhân tố ảnh hưởng khác ta có thể dùng phương pháp dự báo theo dãy số thời gian.Thời gian sẽ được xác đònh theo năm, quý, tháng hoặc thậm chí là tuần, ngày.Các biến động có thể xảy ra theo các khuynh hướng sau: Khuynh hùng tăng hoặc giảm rõ ràng [Trend]. Biến đổi theo mùa [Seasonality].  Biến đổi theo chu kỳ [Cycles]. Biến đổi ngẫu nhiên [Random].PHƯƠNG PHÁP DỰ BÁO ĐỊNH LƯNG [tt]Các kỹ thuật mang tính thống kê+ Phương pháp đơn giản + Phương pháp trung bình + Phương pháp đường số mũ [có phân tách thành phần và xu hướng]Ví dụ: Dự báo doanh số của công ty trong quý tới [theo thời gian sơ đồ điểm sẽ thể hiện tính tăng, giảm dần, tăng giảm, theo chu kỳ…]. Các kỹ thuật mang tính nhân quảNhững kỹ thuật này đưa ra các dự báo dựa trên mối quan hệ [sự tương quan] giữa biến số được dự báo [biến phụ thuộc: Dependent variable] và các biến số tác động khác [biến độc lập : Independent variables].PHƯƠNG PHÁP DỰ BÁO ĐỊNH LƯNG [tt]Những kỹ thuật này bao gồm:  Mô hình hồi qui [regression]  Hồi qui bội [Multi regression] Các chỉ số chính [Leading indicator] Các mô hình kinh tế lượng [Econometric model] Mô hình đầu vào đầu ra [input-output models]Ví dụ: Bạn muốn dự báo mức tăng [giảm] của doanh thu của V-phone nếu tăng [giảm] của từng thành phần hoặc đồng thời các yếu tố: chi phí quảng cáo, giảm giá, tăng hình thức khuyến mãi, thêm chức năng… DS = f[QC]DS = f[QC, GG, KM, TCN]6QUY TRÌNH DỰ BÁOTheo Wilson và Keating, quy trình dự báo gồm 9 bước1. Xác đònh mục tiêu2. Quyết đònh đối tượng dự báo3. Xác đònh loại dự báo4. Nghiên cứu, khảo sát dữ liệuQUY TRÌNH DỰ BÁO [tt]5. Chọn mô hình6. Đánh giá mô hình7. Chuẩn bò dự báo8. Trình bày dự báo9. Theo dỏi Kết quảLỰA CHỌN PHƯƠNG PHÁP DỰ BÁOChọn Phương pháp dự báo[đònh tính, đònh lượng hay kết hợp]Phương pháp đònh tínhPhương pháp dự báo đònh lượngLỰA CHỌN PHƯƠNG PHÁP DỰ BÁO [tt]Kết hợp giữa hai phương pháp  Để có kết quả dự báo chuẩn xác việc kết hợp giữa hai phng pháp trong nhiều trường hợp là cần thiết. Ví dụï: trường hợp kết hợp 02 phương pháp đònh tính và đònh lượng: Cụ thể là: Phương pháp chuyên gia và mô hình kinh tế lượng. Đề tài: Đánh giá và dự báo về chất lượng của siêu thò tại Tp.HCM. TS Nguyễn Đình Thọ thực hiện: Sử dụng phương pháp chuyên gia: Mời các chuyên gia [những người thường xuyên đi Siêu thò] đến để lấy ý kiến và thăm dò. Lấy ý kiến từ họ, đối chiếu với hệ thống đã có Sử dụng mô hình kinh tế lượng 5 khoảng cách của Servqual. 7CHƯƠNG 2 DỰ BÁO VỚI PHƯƠNG PHÁPTRUNG BÌNH ĐỘNG VÀĐƯỜNG SỐ MŨÕ 25PHƯƠNG PHÁP DỰ BÁO ĐƠN GIẢN [NAIVE MODEL]1. Lấy kết quả trong giai tới bằng với kết quả của giai đoạn hiện tại. Y’[t] = Y[t-1]Với: Y’[t]: là dự báo cho giai đoạn t Y[t-1] là giá trò thực tại thời điểm t-1Xem ví dụ sau: 26VÍ DỤ MINH HỌA P.P ĐƠN GIẢN [NAIVE MODEL]Giữa thángTỉ lệ Thấtnghiệp [UR]Dự báo tỉ lệ Thất nghiệp [URF]Feb-90 5.3May-90 5.3 5.3Aug-90 5.7 5.3Nov-90 6.1 5.7Feb-91 6.6 6.1…… Nov-94 5.6 627Bài tập c1t3MÔ HÌNH NAIVE MỞ RỘNGNếu quan sát thấy khuynh hướng tăng, có thể áp dụng thêm mô hình Naive mở rộng:Mô hình được viết dưới dạng:Y’t = Yt-1+ P[Yt-1- Yt-2]Trong đó: Y’[t]: là dự báo cho giai đoạn t Y[t-1]là số thực tại thời điểm t-1,  Y[t-2]là số thực tại thời điểm t-2, Và, P là tỉ lệ thay đổi giữa hai giai đoạn [ta chọn]288VÍ DỤ MINH HỌA P.PMÔ HÌNH NAIVE MỞ RỘNGGiữa thángTỉ lệ thất nghiệp Dự báo February-90 5.3May-90 5.3August-90 5.7 5.3Nov-90 6.1 6.3February-91 6.6 6.9May-91 6.8 6.9August-91 6.9 7.0….29CÁC PHƯƠNG PHÁP DỰ BÁO TRUNG BÌNH ĐỘNGTrung bình đơn giản [simple average]Thực hiện bằng cách tìm ra giá trò trung bình [mean] của tất cả các giá trò trong quá khứ và sau đó dùng giá trò trung bình này làm giá trò dự báo cho giai đoạn tiếp theo.Trung Bình Động [moving average]Trung bình động tại thời điểm t là giá trò trung bình số học của n giá trò gần nhất.+Trung bình động chỉ tính giá trò trung bình cho một số lượng giai đoạn cố đònh +Sẽ thay đổi khi có giá trò mới xuất hiện 30CÁC PHƯƠNG PHÁP DỰ BÁO TRUNG BÌNH ĐỘNG [tt]Mô hình trung bình động đơn giản có dạng:Y’t+1= [Yt+ Yt-1+ Yt-2 + … + yt-n+1]/nTrong đó:  Y’t+1 = giá trò dự báo cho giai đoạn t+1 Yt= giá trò thực tế vào thời điểm t  n = tổng số lượng giai đoạn có trong thực tếnói cách khác: phương pháp này sử dụng trung bình của toàn bộ dãy số để dự báo cho giai đoạn tiếp theo 31CÁC PHƯƠNG PHÁP DỰ BÁO TRUNG BÌNH ĐỘNG [tt]Mô hình trung bình động có dạng:Y’t+1= [Yt+ Yt-1+ Yt-2 + … + Yt-n+1]/kTrong đó:  Y’t+1 = giá trò dự báo cho giai đoạn t+1 Yt= giá trò thực tế vào thời điểm t  k = tổng số lượng giai đoạn lấy làm trung bình động [còn gọi là hệ số trung bình động]. 329VÍ DỤ MINH HỌA P.P TRUNG BÌNH ĐỘNG [tt]Thời gian Giá trò thực TB động 3 quý Dự báo TB động 3 quý Mar-83 239.3 Missing MissingJun-83 239.8 Missing MissingSep-83 236.1 238.40 MissingDec-83 232 235.97 238.40Mar-84 224.75 230.95 235.97Jun-84 237.45 231.40 230.95…Dec-98 115.2 130.29 136.35Mar-99 Missing 130.2933Bài tập c3f2VÍ DỤ MINH HỌA P.P TRUNG BÌNH ĐỘNG [tt]34Ti gia hoi doai voi Japan 3 MA050100150200250300Sep-83Sep-84Sep-85Sep-86Sep-87Sep-88Sep-89Sep-90Sep-91Sep-92Sep-93Sep-94Sep-95Sep-96Sep-97Sep-98dong Yen so voi USDActual 239.3 239.8 3 Quarter MADỰ BÁO BẰNG PHƯƠNG PHÁP ĐƯỜNG SỐ MŨ Sử dụng những giá trò trong quá khứ để dự báo các giá trò tương lai  Đặt trọng số cho tất cả các quan sát trong dãy số Phương pháp đường số mũ đơn Y’t+1= αYt+ [1-α]Y’tTrong đó:  Y’t+1 : là giá trò dự báo tại thời điểm t+1 α : hằng số mũ [0