>>Chuyện khan hiếm xăng dầu: Lộ “lỗ hổng” trong điều hành
Chi cục Quản lý thị trường tỉnh An Giang phối hợp cùng ngành chức năng có liên quan kiểm tra tình hình hoạt động của các cửa hàng xăng dầu hoạt động trên địa bàn.
Như Diễn đàn Doanh nghiệp đã thông tin, thời gian gần đây, thị trường xăng dầu xuất hiện hiện tượng khan nguồn cung, một số cửa hàng xăng dầu đóng cửa, tạm ngưng hoạt động, bán hàng nhỏ giọt, trong đó một phần nguyên nhân được đưa ra là do không đủ nguồn cung xăng dầu.
Đáng chú ý, đảm nhiệm vai trò đảm bảo nguồn cung dầu thô cho quốc gia, cung ứng 35% thị phần xăng dầu trong nước, nhất là khu vực miền Nam đã lao đao thì Nghi Sơn lại bắt đầu “làm mình, làm mẩy” với Chính phủ bằng việc chỉ hoạt động dưới 80% công suất với lý do được đơn vị này đưa ra là “khó khăn về tài chính”, bởi chưa được “bù lỗ”!
Liên quan đến những “đòi hỏi” này, nhiều đại biểu Quốc hội băn khoăn, liệu chăng, hiệu quả về thu hút đầu tư có bù đắp được những ưu đãi đang bỏ ra với những nhà đầu tư nước ngoài, khi hiện nay Nhà nước đã và đang phải trợ giá, bù giá hàng chục nghìn tỉ đồng cho Nghi Sơn?
Nói như Uỷ viên thường trực Uỷ ban Tài chính và ngân sách của Quốc hội Trần Quang Chiểu, số tiền phải bỏ ra, phải trả thêm, phải bù lỗ cho Nghi Sơn theo tính toán của Tập đoàn PVN từ 1,5 đến 2 tỉ USD trong khi đơn vị này chỉ có vốn đầu tư 9 tỉ USD.
“Nuôi thế, không khác gì nuôi nghiện. Câu chuyện đến từ lỗi đàm phán mà nói là thiếu thông minh thôi thì chưa đủ”, ông Chiểu nói.
Tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội Khóa 14, Đại biểu Quốc hội Trần Quang Chiểu đã chỉ ra nhiều lỗ hổng, bất cập trong cam kết Bảo lãnh Chính phủ [GGU] với nhà đầu tư nhà máy lọc hóa dầu Nghi Sơn.
Theo tính toán, sau khi bù trừ đi số tiền thuế, tiền phí, tiền thuê đất… thu được từ dự án thì số tiền mà quốc gia phải bỏ ra trả thêm cho nhà đầu tư trong 10 năm bắt đầu từ ngày nhà máy vận hành thương mại là 36.730 tỷ đồng nếu giá dầu là 50 USD/thùng, sẽ là 47.870 tỷ đồng nếu giá dầu là 60 USD/thùng, 64.580 tỷ đồng nếu giá dầu là 75 USD/thùng, 88.100 tỷ đồng nếu giá dầu là 100 USD/thùng.
Trong đó, tại thời điểm ký cam kết GGU đã phát sinh 3 nội dung ưu đãi trái quy định gồm: Áp dụng thuế suất 10% thuế thu nhập doanh nghiệp trọn đời của dự án; cán bộ, công nhân viên làm việc trong Khu kinh tế Nghi Sơn sẽ được giảm 50% nghĩa vụ thuế thu nhập cá nhân; trong bất cứ tình hình thị trường quan hệ cung cầu ra sao thì Việt Nam vẫn phải chịu trách nhiệm tiêu thụ 100% lượng xăng, dầu do nhà máy sản xuất ra tại cổng nhà máy.
Với 3 cam kết như trên, đến nay chưa có cơ quan nào tính toán cụ thể số tiền thiệt hại thêm cho ngân sách quốc gia là bao nhiêu, nhưng chắc chắn không phải là nhỏ, nó phải là hàng nghìn tỷ đồng, thậm chí là hàng chục nghìn tỷ đồng, cộng với số tiền phải thực hiện cam kết ưu đãi thuế nhập khẩu 3 năm 7% như nêu trên thì số tiền thiệt hại cho ngân sách quốc gia sẽ là rất lớn.
"Có phải đây là vụ việc gây thiệt hại kinh tế cho quốc gia lớn nhất từ trước đến nay hay không?" Đại biểu Quốc hội khóa XIV Trần Quang Chiểu đặt câu hỏi.
>>Thiếu xăng dầu hay lấy cớ để găm hàng?
Dự án Lọc hóa dầu Nghi Sơn.
Đánh giá về quá trình thu hút đầu tư dự án Lọc hóa dầu Nghi Sơn, ông Nguyễn Văn Thi - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa từng trả lời, dự án thực hiện trong thời điểm khó khăn, khi kinh tế, hạ tầng của Việt Nam so với các nước trong khu vực còn yếu, trong bối cảnh nhiều nước trong khu vực châu Á cũng đang nỗ lực thu hút đầu tư như Việt Nam nên tính chất cạnh tranh rất lớn.
Chính phủ mong muốn có một dự án như Lọc hóa dầu Nghi Sơn do vậy chúng ta phải đưa ra những ưu đãi cạnh tranh với các nước, chính sách ưu việt mới thu hút được nhà đầu tư thực hiện dự án ở Việt Nam.
“Chúng ta phải chịu trách nhiệm bao tiêu 100% sản phẩm khi Nhà máy Lọc hóa dầu Nghi Sơn đi vào hoạt động, đây là điều kiện thuộc thẩm quyền của Chính phủ trong Bản ghi nhớ với các tập đoàn tham gia đầu tư dự án. Đây là điều kiện được nhà đầu tư được đưa ra đàm phán với Chính phủ để triển khai thực hiện dự án, do đó không thuộc trách nhiệm của tỉnh Thanh Hóa mà phải thuộc Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và bộ, ngành Trung ương, đã có một số cuộc họp bàn tháo gỡ khó khăn này” - ông Nguyễn Văn Thi nói.
Chính phủ và các bộ, ngành tiến hành thảo luận, đàm phán với nhà đầu tư để giảm thiểu thiệt hại thấp nhất cho ngân sách quốc gia, song nhà đầu tư vẫn không nhượng bộ với lý do các ưu đãi của GGU đã được nhà đầu tư tính vào chi phí hiệu quả kinh doanh của dự án.
Theo luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật ANVI, Trọng tài viên Trung tâm trọng tài Quốc tế Việt Nam, những cam kết bảo lãnh giữa Chính phủ Việt Nam và nhà đầu tư tại dự án Lọc hóa dầu Nghi Sơn đã có văn bản ghi nhớ. Việt Nam đã cam kết quốc tế cũng không thể vi phạm những cam kết đó, vì còn liên quan tới tín nhiệm quốc gia. Để giảm thiệt hại, cần tạo điều kiện cho dự án phát triển, kinh doanh hiệu quả nhằm giảm bớt gánh nặng cho quốc gia và chấp nhận thua thiệt để rút kinh nghiệm cho dự án khác.
“Thu hút đầu tư là cần thiết khi chúng ta không có kinh nghiệm, không có nguồn vốn, không có thị trường, gần như không có gì cả. Chúng ta phải chấp nhận thiệt thòi để có vốn mồi, tiếp cận. Tuy nhiên, khi chúng ta đã có tương đối vững vàng trong giao dịch thương mại quốc tế, doanh nghiệp Việt Nam phát triển thì ngay lập tức chấm dứt thu hút đầu tư nước ngoài bằng mọi giá với quá nhiều ưu tiên, ưu đãi. Không chỉ bất lợi cho đất nước mà còn tạo ra môi trường cạnh tranh rất không lành mạnh làm thua thiệt cho doanh nghiệp trong nước” - luật sư Trương Thanh Đức nói.
Đánh giá về phần trách nhiệm trong thẩm định các điều kiện trong thu hút đầu tư dẫn đến những thiệt hại lớn ngân sách nhà nước, luật sư Trương Thanh Đức cho rằng, có 2 phần trách nhiệm cần được xem xét, vấn đề thuộc về năng lực, nhận thức thì cũng phải xử lý nhưng ở mức độ vừa phải. Vấn đề liệu có dàn xếp, móc nối câu kết ăn chia gây thiệt hại cho nhà nước, lợi ích nhóm, tư túi thì phải xem xét xử lý nghiêm.
| QUÁ NHIỀU CAM KẾT BẤT LỢI Liên hợp lọc hóa dầu Nghi Sơn là liên doanh có tổng vốn đầu tư 9 tỉ USD, công suất 10 triệu tấn dầu/năm, đã chính thức đi vào vận hành thương mại từ tháng 12-2018. Chủ đầu tư gồm PVN với hơn 25% vốn, còn lại là các nhà đầu tư nước ngoài như Công ty Dầu hỏa Kuwait quốc tế và Công ty Idemitsu Kosan… Theo thỏa thuận của liên doanh, Nghi Sơn không những được bán với giá bán buôn các sản phẩm tại cổng nhà máy bằng giá nhập khẩu mà còn được cộng thêm vào giá bán 7% với xăng dầu, 3% với hóa dầu… Đặc biệt, trong 10 năm, nếu Việt Nam giảm thuế nhập khẩu xuống mức thấp hơn ưu đãi, PVN sẽ có trách nhiệm bù cho số tiền chênh lệch trên, với số tiền được tính toán lên tới hàng tỉ USD nhưng đến nay vẫn chưa rõ phương án xử lý. |
Đánh giá của bạn:
Trước thông tin về nguy cơ dừng hoạt động khiến thị trường xăng dầu lao đao, Công ty TNHH Lọc hóa dầu Nghi Sơn [NSRP] đưa ra lý do là khó khăn nghiêm trọng về tài chính, bắt nguồn từ việc Tập đoàn Dầu khí Việt Nam [PVN] chưa “bù lỗ” theo cam kết của Chính phủ. Tuy nhiên, một số thông tin lại cho thấy có những bất thường trong khoản lỗ của doanh nghiệp này khi có vị trí nhận lương cả triệu USD một năm…
Lỗ hơn 61.000 tỷ đồng sau ba năm vận hành thương mại
Lọc dầu Nghi Sơn được thành lập tháng 4/2008 với tổng vốn đầu tư 9 tỷ USD vận hành thương mại ngày 14/11/2018. Cổ đông gồm Tập đoàn Dầu khí Việt Nam [PVN] với 25,1% vốn; Công ty Dầu khí quốc tế Kuwait 35,1%; Công ty Idemisu Kosan Nhật Bản 35,1% và Công ty Hóa chất Mitsui Nhật Bản 4,7%.
Theo thỏa thuận giữa Chính phủ do PVN thay mặt ký với liên doanh nhà đầu tư, PVN sẽ là đơn vị bao tiêu sản phẩm của Nghi Sơn, với giá bán buôn tại cổng nhà máy bằng với giá xăng dầu nhập khẩu, cộng thêm thuế nhập khẩu 7% với các sản phẩm xăng dầu, 3% đối với các sản phẩm hóa dầu [polypropylen, benzen...].
Trong 10 năm [đến năm 2028], nếu Việt Nam giảm thuế nhập khẩu xuống thấp hơn mức ưu đãi kể trên, PVN sẽ có trách nhiệm bù cho lọc dầu Nghi Sơn số tiền chênh lệch này. Bên cạnh đó, lọc dầu Nghi Sơn cũng được miễn thuế thu nhập doanh nghiệp bốn năm đầu và nhiều ưu đãi thuế khác. Trên thực tế, theo Hiệp định thương mại hàng hóa ASEAN [ATIGA], với xăng từ năm 2023 thuế nhập khẩu sẽ xuống 5% và từ năm 2024 là 0%. Diesel và mazut là 0% từ năm 2016. Còn theo Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Hàn Quốc [VKFTA], thuế nhập khẩu diesel từ năm 2016 là 5% và từ năm 2018 là 0%, riêng mazut từ năm 2016 thuế nhập khẩu đã là 0%.
Do vậy, đã phát sinh mâu thuẫn giữa các cam kết của Hiệp định Thương mại tự do [FTA] với cam kết Nghi Sơn khi lộ trình giảm thuế nhanh hơn rất nhiều. PVN cho biết, trong 10 năm kể từ khi lọc dầu Nghi Sơn vận hành, PVN có thể sẽ phải bỏ ra 1,5 - 2 tỷ USD để bù thuế cho dự án. Chưa kể, số tiền thiệt hại thêm cho ngân sách quốc gia hàng nghìn tỷ đồng, thậm chí hàng chục nghìn tỷ đồng khi áp dụng ưu đãi thuế suất 10% thuế thu nhập doanh nghiệp trọn đời của dự án; cán bộ, công nhân viên làm việc trong Khu kinh tế Nghi Sơn sẽ được giảm 50% nghĩa vụ thuế thu nhập cá nhân; trong bất cứ tình hình thị trường quan hệ cung cầu ra sao thì Việt Nam vẫn phải chịu trách nhiệm tiêu thụ 100% lượng xăng, dầu do nhà máy sản xuất ra tại cổng nhà máy...
Dù được nhận “siêu ưu đãi” nhưng sau ba năm đi vào hoạt động, mức lỗ của lọc dầu Nghi Sơn tổng cộng đã lên đến 61.200 tỷ đồng. Như vậy, vốn chủ sở hữu đã âm hơn 11.000 tỷ đồng. Doanh thu năm 2019 của đơn vị đạt 86.675 tỷ đồng thì năm 2020 chỉ còn 74.848 tỷ đồng. Trong khi, thực tế cho thấy, ở Nhà máy lọc hóa dầu Dung Quất, việc được giữ lại 3 - 7% thuế nhập khẩu [giữ lại được 3.305 tỷ đồng vào năm 2010, năm 2011 là 1.836 tỷ đồng, năm 2012 là 5.122 tỷ đồng], đã giúp tổng số lỗ ba năm đầu giảm xuống còn 3.829 tỷ đồng, từ mức lỗ 14.092 tỷ đồng. Điều này thể hiện việc được bù thuế là một đặc quyền rất lớn cho doanh nghiệp.
Lương triệu đô trong doanh nghiệp thua lỗ?
Lãnh đạo một nhà máy lọc dầu cho biết, Nghi Sơn lỗ do một số nguyên nhân: Thứ nhất là chi phí tài chính [vốn vay đắt]; thứ hai là do giá dầu thô đầu vào đắt bởi nhà đầu tư liên danh cấp đầu vào [theo bản cam kết của Chính phủ, Kuwait Petroleum Corporation - một liên danh, sẽ bán dầu thô cho NSRP để dùng cho dự án NSRP - PV]; lý do thứ ba là chi phí nhân sự lớn khi chi trả lương cho các chuyên gia nước ngoài rất cao. Được biết, lương của giám đốc nhà máy khoảng 1 triệu USD/năm - đây là mức lương cao khủng khiếp, cao hơn mức lương hoạt động của cả nhóm chuyên gia ở nơi khác.
Còn lý do nữa là chi phí vận hành, bảo dưỡng thiết bị máy móc cao [ngưỡng 900 tỷ đồng mỗi năm] và khó tránh khỏi sự quản lý lỏng lẻo khi có nhiều liên danh, nhiều nước. Từ việc nhiều mối, việc mua sắm cũng khó quản lý... thêm gánh nặng cho PVN và Chính phủ khi phải gánh lỗ của cả hệ thống… Tuy nhiên, vị này cũng đặt dấu hỏi về “kịch bản lỗ” liên tiếp, giống với một số liên doanh trước đó mà điển hình là Coca Cola.
PVN cũng nêu ra hàng loạt lý do vì sao Nhà máy lọc dầu Nghi Sơn chưa đem lại hiệu quả kinh tế như mong đợi. Trong đó, PVN bày tỏ việc tập đoàn chỉ nắm hơn 25% cổ phần, nên công tác quản trị do phía nước ngoài điều hành còn nhiều bất cập cũng đã góp phần vào các khó khăn về tài chính hiện nay của NSRP.
Tương tự, một chuyên gia công tác lâu năm trong ngành công thương khẳng định, lọc hóa dầu Nghi Sơn gặp vấn đề là mối nguy lớn đối với thị trường xăng dầu Việt Nam. Vị này phân tích, khi doanh nghiệp lỗ sẽ thiếu hụt dòng tiền, dẫn đến giảm công suất. Giảm công suất thì hoạt động kinh doanh càng không hiệu quả. Lúc này, doanh nghiệp không phải vốn nhà nước, họ sẽ đóng cửa khi không nhìn thấy hướng có lãi. Còn với tỷ lệ nắm giữ vốn của PVN thấp, phía Việt Nam không quyết định được trong điều hành và biểu quyết trong hội đồng cũng chỉ có ý nghĩa đồng thuận tuyệt đối hay không...
“Năm 2021, sản lượng tiêu thụ xăng dầu trong nước khoảng 20,5 triệu tấn, trong đó nhập khẩu khoảng 7 triệu tấn, tương đương khoảng 34%, tức là xăng dầu trong nước tự cung cấp được tới 75%. Trong khi đó, Nghi Sơn cung ứng tới 35% thị phần xăng dầu trong nước. Do vậy, dù có nâng công suất lên hơn 100% thì đơn vị còn lại là lọc dầu Dung Quất cũng không thể “cứu vãn” nếu tình huống xấu của Nghi Sơn xảy ra”, vị này nhận định.
SẼ TÁI CẤU TRÚC LỌC DẦU NGHI SƠN
Trước tình hình hiện nay, PVN cho biết đang trong giai đoạn đàm phán với các bên góp vốn nước ngoài về nội dung tái cấu trúc tổng thể lọc dầu Nghi Sơn. Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước Trần Duy Đông cho biết thêm, Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước sẽ là cơ quan chủ trì, các bộ, ngành, trong đó có Bộ Công thương sẽ góp ý.