Đa dạng hóa liên quan [Related diversification] là chiến lược phát triển vượt ra ngoài các sản phẩm và thị trường hiện tại trong phạm vi năng lực và mạng lưới giá trị của tổ chức. Đa dạng hóa liên quan gồm ba loại: tích hợp theo chiều dọc, tích hợp theo chiều ngang, và đa dạng hóa đồng tâm.
1. Các loại hình đa dạng hóa liên quan
Tích hợp theo chiều dọc [Vertical integration] gồm tích hợp phía sau và tích hợp phía trước trong chuỗi giá trị của doanh nghiệp. [1] Tích hợp phía sau [Backward integration] là phát triển các hoạt động liên quan đến đầu vào của doanh nghiệp; ví dụ, doanh nghiệp mua lại hoặc tự đầu tư sản xuất một số nguyên vật liệu của mình. [2] Tích hợp phía trước [Forward integration] là khi doanh nghiệp phát triển các hoạt động liên quan đến đầu ra của mình; ví dụ, tự thực hiện các hoạt động vận chuyển, phân phối, sửa chữa …
Tích hợp theo chiều ngang [Horizontal integration] là phát triển các hoạt động bổ trợ cho hoạt động kinh doanh hiện tại hướng đến cùng một tập khách hàng hiện tại của doanh nghiệp. Lợi thế của chiến lược này là tận dụng tập khác hàng trung thành sẵn có, trên cơ sở tận dụng lực lượng bán hàng và/hoặc công nghệ sản xuất kinh doanh liên quan đến các dòng sản phẩm hiện tại để khai thác các sản phẩm bổ trợ; ví dụ, các doanh nghiệp phần mềm phát triển kinh doanh máy vi tính, máy in.
Thứ ba. Đa dạng hóa đồng tâm [Concentric diversification] là chiến lược tăng trưởng thông qua việc tham gia vào những lĩnh vực mới hoặc tương tự hoạt động sản xuất kinh doanh hiện tại của doanh nghiệp, nhằm tận dụng và khai thác tối đa năng suất hệ thống marketing bán hàng và công nghệ hiện có của doanh nghiệp [theo ba hướng: liên quan cả bán hàng và công nghệ sales technology-related, liên quan bán hàng sales-related, và liên quan công nghệ technology-related]. Được sử dụng khi cạnh tranh trong ngành không phát triển hay phát triển chậm. Chẳng hạn như sản phẩm bánh mặn của AFC của Kinh Đô, đầu tiên chỉ có một loại sản phẩm bánh mặn, sau đó thấy tốc độ tiêu thụ tốt và cạnh tranh không mạnh đã phát triển ra rất nhiều các sản phẩm cùng loại. Hay doanh nghiệp sản xuất máy tính để bàn, đối diện với sự bão hòa của thị trường và phát triển của công nghệ, sản xuất thêm máy tính xách tay. Đây chính là chiến lược đa dạng hóa đồng tâm.
Chiến lược đa dạng hóa đồng tâm cũng được sử dụng để bổ sung sản phẩm dịch vụ mới có liên quan đến các sản phẩm đang kinh doanh nhằm nâng cao được doanh số bán của sản phẩm hiện tại, Đặc biệt, chiến lược này sẽ phát huy tối đa hiệu quả khi doanh nghiệp có đội ngũ quản trị mạnh. Chiến lược này được Ansoff [1957] tin rằng có thể cho lợi nhuận cao và ít rủi ro hơn so với các chiến lược đa dạng hóa khác.
2. Ví dụ chiến lược đa dạng hóa liên quan
Ví dụ về đa dạng liên quan là trường hợp của Procter & Gamble và Unilever, là hai tập đoàn đa dạng hóa, tuy nhiên hầu hết các lợi ích của họ tập trung vào những hàng tiêu dùng nhanh được phân phối cho các nhà bán lẻ và ngày càng thành công trong việc xây dựng thương hiệu toàn cầu trong lĩnh vực này. Họ thu được lợi nhuận từ năng lực về nghiên cứu & phát triển, marketing, xây dựng mối quan hệ mạnh mẽ với các nhà bán lẻ trên toàn cầu.
Ví dụ cụ thể với sản phẩm bột giặt Surf của Unilever: đây là một phần chiến lược đa dạng hóa của Unilever. Sản phẩm này làm tăng hình ảnh về sản phẩm chất lượng đối với OMO là sản phẩm bột giặt chủ đạo của Unilever. Từ đấy sẽ làm tăng doanh thu cho sản phẩm bột giặt OMO. Mặt khác, nó hướng tới đối tượng khách hàng là những người có thu nhập trung bình và thấp, vừa làm tăng lợi nhuận vừa có thể cân bằng sự lên xuống của doanh thu do ảnh hưởng giá cả của người tiêu dùng.
Bảng 1: Một số ví dụ đa dạng hóa liên quan
| Johnson & Johnson | Pepsi Co | Gillette | Procter & Gamble | Unilever |
| Sản phẩm trẻ em | Nước ngọt | Lưỡi và dao cạo | Sản phẩm giặt là | Thực phẩm chế biến và ăn uống |
| Sản phẩm sơ cứu | Nước ép trái cây | Sản phẩm vệ sinh |
Mỹ phẩm |
Sản phẩm vệ sinh cá nhân |
| Thiết bị y tế | Nước đóng chai | Bàn chải đánh răng | Sản phẩm chăm sóc tóc | Sản phẩm chăm sóc cá nhân |
| Thiết bị phẫu thuật | Đồ ăn vặt | Máy cạo râu | Sản phẩm giặt tẩy quần áo | |
| Sản phẩm chăm sóc cá nhân | Đồ ăn sáng | Máy sấy tóc | Sản phẩm tẩy rửa gia dụng | Sản phẩm giặt tẩy đồ dùng trong nhà |
Ví dụ khác về các lựa chọn đa dạng hóa của một doanh nghiệp sản xuất phần mềm và một đơn vị cảng biển được minh họa như hai hình sau:
Hình 1: Các lựa chọn đa dạng hóa của Cty phần mềm HKT Soft
Hình 2: Các lựa chọn đa dạng hóa của Công ty cảng biển
Nguồn: mô phỏng theo Johnson và các cộng sự [2005]
Xem thêm các ví dụ về chiến lược đa dạng hóa tại đây.
Nguồn: Phan Thanh Tú [2019], Quản trị Chiến lược Doanh Nghiệp, NXB Công Thương, trang 90 – 96.
Đa dạng hóa sản phẩm là quá trình phát triển cải biến, sáng tạo ra nhiều loại sản phẩm từ những sản phẩm truyền thống sẵn có, đồng thời cải biến và nhập ngoại nhiều loại sản phẩm cùng loại, phong phú về chủng loại và mẫu mã từ những sản phẩm thô đến sản phẩm qua chế biến.Đây là một trong những phương thức căn bản để nâng cao sức cạnh tranh trên thị trường.
Mục lục
- 1 Khởi nguyên
- 2 Các loại đa dạng hóa sản phẩm
- 3 Đa dạng hóa đồng tâm
- 4 Đa dạng hóa hàng ngang
- 5 Đa dạng hóa hàng dọc [kết hợp]
- 6 Đặc điểm
- 7 Ý nghĩa trong nông nghiệp
- 8 Tham khảo
Nhiều nhà sản xuất đã tìm cách đa dạng hóa sản phẩm, song trong đó có công lớn của Ohno Talichi, một kỹ sư của hãng Toyota. Ông nhận ra rằng sản xuất hàng loạt kiểu Hoa Kỳ là sai lầm và tìm cách cải tiến. Các cải tiến của ông bắt đầu tư năm 1950 chỉ từ việc nỗ lực cải tiến một hệ thống ròng rọc và đòn bẩy. Việc cải tiến này đã làm rút ngắn thời giạn để thay đổi khuôn thiết bị từ một ngày xuống còn 3 phút. Cải tiến này cho phép sản xuất nhỏ để đa dạng hóa sản phẩm. Tuy nhiên, việc này đã làm ông mất 21 năm [từ 1950 đến 1971] để thành công.
Đa dạng hóa được chia làm ba loại:
- Đa dạng hóa hàng dọc.
- Đa dạng hóa hàng ngang.
- Đa dạng hóa đồng tâm.
- Cạnh tranh trong ngành không phát triển hay phát triển chậm. Chẳng hạn như sản phẩm bánh mặn của AFC của Kinh Đô, đầu tiên chỉ có một loại sản phẩm bánh mặn, sau đó thấy tốc độ tiêu thụ tốt và cạnh tranh không mạnh đã phát triển ra rất nhiều các sản phẩm cùng loại. Đây chính là đa dạng hóa đồng tâm.
- Khi bổ sung sản phẩm dịch vụ mới có liên quan đến các sản phẩm đang kinh doanh sẽ nâng cao được doanh số bán của sản phẩm hiện tại.
- Khi sản phẩm dịch vụ mới được bán với giá cạnh tranh hơn
- Khi sản phẩm mới có thể cân bằng sự lên xuống trong doanh thu của doanh nghiệp
- Khi sản phẩm dịch vụ hiện tại của doanh nghiệp đang trong giai đoạn suy thoái.Ví dụ: các sản phẩm điện thoại di động, liên tục các sản phẩm mới ra đời với nhiều ứng dụng và hợp thời trang hơn sản phẩm cũ.
- Khi doanh nghiệp có đội ngũ quản trị mạnh.Ví dụ: Với sản phẩm Surf của Unilever: đây là một phần chiến lược đa dạng hóa của Unilever. Sản phẩm này làm tăng hình ảnh về sản phẩm chất lượng đối với OMO là sản phẩm bột giặt chủ đạo của Unilever. Từ đấy sẽ làm tăng doanh thu cho sản phẩm bột giặt OMO. Mặt khác, nó hướng tới đối tượng khách hàng là những người có thu nhập trung bình và thấp, vừa làm tăng lợi nhuận vừa có thể cân bằng sự lên xuống của doanh thu do ảnh hưởng giá cả của người tiêu dùng.
- Doanh thu từ các sản phẩm dịch vụ hiện tại sẽ bị ảnh hưởng nếu bổ sung các sản phẩm dịch vụ không liên quan
- Kinh doanh trong ngành có tính cạnh tranh cao, hoặc không tăng trưởng
- Các kênh phân phối hiện tại được sử dụng để tung sản phẩm mới cho các khách hàng hiện tại
- Khi sản phẩm dịch vụ mới có mô hình kinh doanh không theo chu kỳ so với sản phẩm hiện tại.
- Xây dựng lợi thế cạnh tranh
- Khác biệt hóa so với ĐTCT
- Kiểm soát các công nghệ bổ sung [trong cùng một lĩnh vực sản xuất nhưng liên quan đến các giai đoạn khác nhau của quy trình sản xuất]
- Cắt giảm chi phí sản xuất
- Đa dạng hóa sản phẩm phải gắn liền với chuyên môn hóa.
- Đa dạng hóa sản phẩm dựa trên quan điểm hệ thống là phát triển toàn diện các ngành trên cơ sở tập trung hóa và chuyên môn hóa kết hợp với công nghệ hiện đại và công nghệ truyền thống.
- Đáp ứng được nhu cầu về số lượng, chủng loại, phẩm chất ngày càng cao của xã hội.
- Khai thác đầy đủ và hợp lý các nguồn lực trong nông nghiệp.
- Thúc đẩy sản xuất phát triển, tận dụng các sản phẩm phụ của ngành trồng trọt và chăn nuôi.
- Bảo vệ môi trường sinh thái.
- Đa dạng hóa sản phẩm để nâng cao sức cạnh tranh
- Đa dạng hóa sản phẩm để phát triển thị trường xuất khẩu[liên kết hỏng]