Oresol vốn là loại thuốc bù nước và chất điện giải khi cơ thể mất nước do tiêu chảy, nôn mửa, sốt… Tuy nhiên, hiện nay có nhiều sản phẩm thực phẩm chức năng [TPCN] có cùng tên gọi và tác dụng gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng…
Thuốc oresol là một loại thuốc bột dùng pha với nước theo tỷ lệ nhất định, để bù nước và các chất điện giải bị mất, do tiêu chảy. Thuốc oresol thường chứa các thành phần như natri clorid, natri citrat, kali clorid và glucose khan... Ngoài ra, một số nhà sản xuất có thể gia thêm phụ liệu có hương vị cam, chanh… để trẻ nhỏ dễ uống hơn.
Mặt khác, trên thị trường hiện nay xuất hiện nhiều sản phẩm trùng tên gọi và có cùng tác dụng "bổ sung nước và chất điện giải", nhưng lại là thực phẩm chức năng.
Một số sản phẩm có thể kể đến như beeJuvit oresol, zozo oresol, ozin oresol, bibozol... Không ít phụ huynh vẫn nhầm tưởng đây là thuốc và mua về cho con sử dụng mỗi khi con bị tiêu chảy, nôn.... gây mất nước.
1. TPCN oresol không thay cho thuốc để bù nước và điện giải cho trẻ tiêu chảy
Theo PGS.TS.BS. Nguyễn Tiến Dũng - Nguyên Trưởng khoa Nhi, Bệnh viện Bạch Mai, các loại thực phẩm chức năng oresol sẽ không giải quyết được tình trạng tiêu chảy mất nước. Để giải thích cụ thể hơn, PGS.TS.BS. Nguyễn Tiến Dũng so sánh công thức của một gói thuốc bột oresol và một loại thực phẩm chức năng oresol [bejuvit oresol 10ml] thì cả 2 đều chứa thành phần natri clorid, natri citrat, kali clorid và glucose khan. Tuy nhiên, trẻ trên 2 tuổi nên uống oresol mỗi lần 50-100ml, nghĩa là cần phải uống 5-10 ống beeJuvit oresol 10ml mỗi lần.
Theo hướng dẫn sử dụng của thực phẩm chức năng oresol này, trẻ uống với liều 2 ống/lần. Trong khi đó, điều trị mất nước ở trẻ nhỏ bị tiêu chảy thì lượng dung dịch điện giải cần khá lớn. Với liều lượng như trên không thể bù đủ nước và chất điện giải cho cơ thể, điều này có thể rất nguy hiểm.
PGS.TS.BS. Nguyễn Tiến Dũng cho biết, khi trẻ bị tiêu chảy, sẽ gây tình trạng mất nước. Nếu không được điều trị kịp thời sẽ gây rối loạn các chức năng của cơ thể, trụy tim mạch, đe dọa tính mạng của trẻ. Thuốc oresol khi được pha đúng liều lượng theo hướng dẫn sẽ bù lại lượng nước và chất điện giải đã mất, từ đó giúp trẻ phục hồi nhanh. Do đó, việc cho trẻ dùng thực phẩm chức năng hoặc thực phẩm bổ sung thay thế thuốc oresol rất nguy hiểm, tác động trực tiếp đến sức khỏe của trẻ, do không được bù đủ nước và chất điện giải kịp thời.
Tuyệt đối không được sử dụng TPCN để thay thế thuốc oresol để bù nước và điện giải cho trẻ tiêu chảy.
2. Khuyến cáo của bác sĩ khi sử dụng oresol cho trẻ nhỏ
PGS.TS.BS. Nguyễn Tiến Dũng khuyến cáo, tuyệt đối không được sử dụng thực phẩm chức năng có dạng tương tự để thay thế thuốc oresol bù nước và điện giải cho trẻ tiêu chảy, nôn... Phụ huynh nên mua thuốc đúng theo đơn của bác sĩ, đọc kỹ hướng dẫn về cách dùng và liều lượng để đảm bảo bổ sung nước và điện giải đúng cách.
Lưu ý một gói thuốc oresol chỉ pha chế một lần với đúng lượng nước ghi trên nhãn [200 ml, 250 ml hoặc 1000ml]. Không chia nhỏ gói thuốc cho nhiều lần pha vì sẽ không chính xác. Việc pha dung dịch oresol quá loãng hay quá đậm đặc đều gây nguy hiểm cho sức khỏe.
Dung dịch oresol pha loãng đồng nghĩa lượng muối được bù lại ít hơn với lượng nước, kết quả là trẻ không đạt được hiệu quả bù nước và chất điện giải. Trong khi đó, nếu pha nhiều hơn liều lượng hướng dẫn, dung dịch oresol quá đặc có thể gây rối loạn nước điện giải gây mất nước các tế bào dẫn đến hôn mê, co giật, tổn thương não...
Oresol khá thông dụng trong tủ thuốc của nhiều gia đình, bởi cách sử dụng đơn giản, nằm trong danh mục thuốc thiết yếu của Tổ chức Y tế thế giới [WHO]. Tuy nhiên, nó vẫn là thuốc cho nên cần có những lưu ý nhất định trong sử dụng để tránh nguy hiểm có thể xảy ra.
Công dụng của Oresol
Oresol cung cấp cho cơ thể lượng nước và chất điện giải bị mất trong các trường hợp tiêu chảy, sốt cao, sốt xuất huyết, nôn mửa… Hay khi cơ thể phải hoạt động thể lực với cường độ cao trong môi trường nắng nóng, ra nhiều mồ hôi. Oresol là liệu pháp bù nước đường uống được sử dụng trong các trường hợp mất nước nhẹ và trung bình, làm giảm đáng kể tỉ lệ tử vong do mất nước. Các trường hợp mất nước nặng như tiêu chảy cấp do bệnh tả hay rotavirus ở trẻ em, bệnh nhân cần được truyền dịch qua đường tĩnh mạch. Về mặt sinh lý học, lượng nước trung bình trong cơ thể chiếm khoảng 65% tùy theo độ tuổi, giới tính, trọng lượng và thể trạng. Vì vậy, khi cơ thể bị mất nước nghiêm trọng trong thời gian ngắn bởi những nguyên nhân như tiêu chảy cấp có thể đưa đến tử vong do sốc trụy tuần hoàn, kể cả ở người trưởng thành nếu không được điều trị kịp thời. Trẻ em suy dinh dưỡng, người mắc AIDS có nguy cơ tử vong cao hơn.
Oresol sử dụng khi bị tiêu chảy và cho người chơi thể thao
Oresol mang lại hiệu quả tốt nhất nếu được sử dụng sớm khi cơ thể mất nước và điện giải trong trường hợp tiêu chảy, tiêu chảy cấp, sốt cao, sốt xuất huyết... Đối với tiêu chảy, bù nước là nguyên tắc cơ bản trong điều trị, oresol đã cứu sống rất nhiều bệnh nhân từ khi nó ra đời. Theo WHO, oresol có thể điều trị thành công 80% bệnh nhân tả, kể cả người lớn và trẻ em. Nên bắt đầu sử dụng oresol ngay khi có các dấu hiệu mất nước xuất hiện: khát nước, tiểu ít, nước tiểu sẫm màu, đau đầu, khô da, khô môi và miệng. Tình trạng nghiêm trọng hơn, các biểu hiện như chóng mặt, tim đập nhanh, huyết áp hạ, mệt mỏi, mơ hồ, mắt trũng, chuột rút… bắt đầu xuất hiện. Ở trẻ em là các dấu hiệu như không đi tiểu trong khoảng hơn hai giờ, khóc không có nước mắt, nếp véo da không mất đi sau vài giây, phản xạ chậm, không thể uống nước… Nếu đã có các dấu hiệu mất nước nặng, uống dung dịch oresol ngay nếu còn uống được và đi đến cơ sở y tế gần nhất. Các trường hợp mất nước nhẹ nếu các dấu hiệu vẫn không cải thiện sau 24 giờ dùng oresol, nên đến gặp bác sĩ. Việc sử dụng oresol là chống chỉ định khi bệnh nhân bị suy thận cấp, tắc ruột, liệt ruột, bí tiểu, mất nước nặng kèm sốc, nôn nhiều và kéo dài. Người bệnh bị suy tim sung huyết, phù hoặc tình trạng giữ natri, suy thận, xơ gan cần sử dụng theo chỉ định của bác sĩ.
Đối với vận động viên, người chơi thể thao, có nên sử dụng oresol trong khi vận động hay không là một câu hỏi phổ biến. Trong những hoạt động tập luyện nhẹ và trung bình hằng ngày, nước tinh khiết có lẽ đã đủ cho nhu cầu của cơ thể bạn, vì khi không hao tổn thể lực và đổ nhiều mồ hôi thì lượng chất điện giải hao hụt là không đáng kể, và lượng điện giải dư thừa từ oresol sẽ được thận đào thải. Chỉ khi cơ thể phải vận động ở cường độ cao liên tục, trong môi trường nắng nóng như vận động viên marathon, cầu thủ… thì cơ thể đổ nhiều mồ hôi một cách nhanh chóng, do đó lượng nước cùng chất điện giải mất đi qua mồ hôi là đáng kể, do vậy việc bổ sung kịp thời bằng oresol [pha đúng lượng nước theo hướng dẫn] là cần thiết. Điều quan trọng, là bạn phải bổ sung nước cho cơ thể cả trước, trong và sau khi luyện tập, với từng lượng vừa phải chứ không phải đến khi có cảm giác khát mới uống một lượng lớn nước và không nên uống nước quá lạnh.
Sử dụng oresol đúng và hiệu quả
Oresol được bào chế ở dạng bột khô, nên cần chú ý pha chế đúng các nguyên tắc sau để đảm bảo hiệu quả cũng như tránh các tác dụng không mong muốn khi sử dụng:
- Pha gói bột đúng lượng nước theo hướng dẫn ghi trên gói là quy tắc quan trọng nhất để được dung dịch oresol có nồng độ điện giải đúng như tính toán, nhằm đảm bảo áp lực thẩm thấu và sự hấp thu nước cho cơ thể. Có các quy cách đóng gói oresol phổ biến, đó là loại pha trong 200mL, 250mL hoặc một lít nước. Cần sử dụng dụng cụ đong đo chính xác và tuyệt đối không tự ý tăng giảm lượng nước. Một số phụ huynh vì muốn trẻ dễ uống hết dung dịch mà pha với lượng nước ít hơn khuyến cáo, điều này là vô cùng nguy hiểm, đặc biệt đối với trẻ nhỏ. Dung dịch oresol đặc với nồng độ natri cao làm tình trạng mất nước nội bào càng trở nên nghiêm trọng hơn, có thể gây ra các biến chứng thần kinh không hồi phục và rất nguy hiểm, có biểu hiện như lơ mơ, rối loạn tri giác, hôn mê, co giật…
- Một gói thuốc chỉ pha chế một lần với đúng lượng nước ghi trên nhãn, không được chia nhỏ gói thuốc cho nhiều lần pha vì sẽ không chính xác.
- Sử dụng nước tinh khiết là tốt nhất để pha oresol. Không nên pha oresol bằng nước khoáng, đặc biệt là các loại nước khoáng bổ sung có hàm lượng khoáng chất cao. Không được pha oresol bằng sữa, nước ngọt, nước trái cây, canh, súp hay bất kì loại nước nào khác, không được cho thêm đường để trẻ em dễ uống.
- Không được đun sôi dung dịch oresol. Nếu pha bằng nước đun sôi để nguội, phải chờ nước nguội hẳn mới thực hiện quá trình pha chế.
- Nên sử dụng dung dịch oresol ngay sau khi pha. Nếu không sử dụng hết, có thể bảo quản dung dịch oresol trong tủ lạnh, dùng trong vòng 24 giờ và lắc đều trước khi dùng. Nếu không thể bảo quản trong tủ lạnh, dung dịch oresol chỉ nên được sử dụng trong vòng 1 giờ sau khi pha.
Việc sử dụng oresol để bù đắp lại lượng nước và điện giải đã mất nên được thực hiện nhanh trong vòng 3 đến 4 giờ [trừ trường hợp mất nước tăng natri huyết được thực hiện chậm hơn, trong vòng 12 giờ], sau đó duy trì bổ sung lượng nước từ oresol và các nguồn bình thường khác với lượng thích hợp [ví dụ ở trẻ nhỏ là bú sữa mẹ hoặc sữa công thức giữa các lần sử dụng oresol] để thay thế lượng nước bị hao hụt. Có thể không cần uống một lượng lớn oresol trong một lần, đặc biệt là ở trẻ em vì sẽ xảy ra tình trạng nôn trớ, mà nên bổ sung từ từ từng lượng nhỏ nhưng được thực hiện liên tục. Liều lượng oresol sử dụng phụ thuộc vào tình trạng mất nước, theo Dược thư Việt Nam, trẻ 1 tháng tuổi đến dưới 1 tuổi nên sử dụng một lượng có thể tích bằng với thể tích một lần bú bình thường. Trẻ em 1-12 tuổi dùng khoảng 100-200mL sau mỗi lần nôn, tiêu chảy. Trẻ trên 12 tuổi và người lớn nên sử dụng oresol đến khi hết khát và thuyên giảm các triệu chứng mất nước, sau đó là 200 đến 400mL sau mỗi lần đi tiêu hoặc nôn. Chú ý, một số chế phẩm oresol trên thị trường có bổ sung tinh bột gạo đã được chứng minh mang lại hiệu quả tốt cho bệnh nhân tiêu chảy, tuy nhiên loại chế phẩm này không được khuyến khích sử dụng cho trẻ dưới 3 tháng tuổi.
Nếu không có sẵn gói oresol, có thể chuẩn bị dung dịch thay thế bằng cách hòa tan nửa thìa nhỏ muối và sáu thìa nhỏ đường trong một lít nước đun sôi để nguội hoặc nước tinh khiết [theo hướng dẫn của WHO]. Hoặc có thể sử dụng nước dừa, nước cơm thêm một chút xíu muối để thay thế trong trường hợp khẩn cấp.
1 ngày nên uống bao nhiêu Oresol?
Liều dùng thuốc oresol Để phòng ngừa tình trạng mất nước do tiêu chảy, bạn có thể sử dụng 10ml/kg trọng lượng cơ thể sau mỗi lần đi phân lỏng. Để bù nước ở mức độ nhẹ hoặc vừa, bạn dùng 75ml/kg trong vòng thời gian 4 giờ đầu.
Áp lực thẩm thấu của gói oresol sử dụng hiện nay là bao nhiêu mOsm l?
Nhờ vào những hiệu quả cải thiện của ORS có độ thẩm thấu thấp, đặc biệt là trên đối tượng trẻ em mắc tiêu chảy cấp không do tả, WHO và UNICEF hiện nay đã khuyến cáo các quốc gia sử dụng và sản xuất công thức được cho bên dưới để thay thế cho ORS khuyến cáo trước đó [có áp lực thẩm thấu là 311 mOsm/l].
Oresol pha xong để ngoài được bao lâu?
Thuốc để lâu ngoài không khí sẽ giảm tác dụng và có thể nhiễm khuẩn. Vì vậy, dung dịch thuốc chỉ được dùng trong vòng 24 giờ. Đối với oresol viên sủi, bạn nên pha với lượng nước theo hướng dẫn của nhà sản xuất.
Oresol có thành phần gì?
Thông thường, Oresol sẽ chứa một số thành phần chính như sau: Natri clorid, Natri bicarbonate, Kali clorid, Glucose khan. Ngoài những thành phần trên, một số nhà sản xuất còn tăng cường thêm phụ liệu hương vị cam, chanh… để giúp trẻ em dễ uống hơn.