Kết quả
Phân loại sản xuất:
Trong thực tiễn có rất nhiều kiểu, dạng sản xuất khác nhau. Sự khác biệt về kiểu, dạng sảnxuất có thể do sự khác biệt về trình độ trang bị kỹ thuật, trình độ tổ chức sản xuất, về tính chấtsản phẩm...
Mỗi kiểu, dạng sản xuất đòi hỏi phải áp dụng một phương pháp quản trị thích hợp. Do đóphân loại sản xuất là một yếu tố quan trọng, là cơ sở để doanh nghiệp lựa chọn phương pháp quảntrị sản xuất phù hợp. Cũng vì lý do trên, việc phân loại này phải được tiến hành trước khi thựchiện một dự án quản trị sản xuất. Sản xuất của một doanh nghiệp được đặc trưng trước hết bởi sảnphẩm của nó. Tuy nhiên người ta có thể thực hiện phân loại sản xuất theo các đặc trưng sau đây:
- Số lượng sản phẩm sản xuất
- Tổ chức các dòng sản xuất
- Mối quan hệ với khách hàng
- Kết cấu sản phẩm
- Khả năng tự chủ trong việc sản xuất sản phẩm
1. Phân loại theo số lượng sản xuất và tính chất lặp lại
Phân loại theo số lượng sản xuất và tính chất lặp lại là một cách phân loại có tính chất giaonhau. Theo cách phân loại này ta có :
- Sản xuất đơn chiếc
- Sản xuất hàng khối
- Sản xuất hàng loạt
Ở đây cần chú ý số lượng lớn hay nhỏ có tính chất tương đối, chúng tuỳ thuộc vào đặc điểmcủa từng loại sản phẩm. Với một số lượng sản phẩm nào đó người ta còn phải kể đến tính chất lặplại của quá trình sản xuất, như đã chỉ ra trong bảng 1.
Bảng 1
a. Sản xuất đơn chiếc
Đây là loại hình sản xuất diễn ra trong các doanh nghiệp có số chủng loại sản phẩm đượcsản xuất ra rất nhiều nhưng sản lượng mỗi loại được sản xuất rất nhỏ. Thường mỗi loại sản phẩmngười ta chỉ sản xuất một chiếc hoặc vài chiếc. Quá trình sản xuất không lặp lại, thường được tiếnhành một lần nên chúng có một số đặc điểm cơ bản sau:
- Khâu chuẩn bị kỹ thuật sản xuất và khâu sản xuất thường không được tách rời. Không cósự chế tạo, thử nghiệm sản phẩm trước khi đưa vào sản xuất như ở trong các loại hình sản xuấtcao hơn.
- Quy trình công nghệ thường được lập ra một cách sơ sài, trong nhiều trường hợp chúngcần được chính xác hoá nhờ kinh nghiệm của người công nhân.
- Trình độ nghề nghiệp của người công nhân cao vì họ phải làm nhiều loại công việc khácnhau. Nhưng do không được chuyên môn hoá nên năng suất lao động thường thấp.
- Máy móc thiết bị của doanh nghiệp chủ yếu là các thiết bị vạn năng được sắp xếp theotừng loại máy có cùng tính năng, tác dụng phù hợp với những công việc khác nhau và thay đổiluôn luôn.
- Đầu tư ban đầu nhỏ và tính linh hoạt của hệ thống sản xuất cao. Đây là ưu điểm chủ yếucủa loại hình sản xuất này.
b. Sản xuất hàng khối
Đây là loại hình sản xuất đối lập với loại hình sản xuất đơn chiếc, diễn ra trong các doanhnghiệp có số chủng loại sản phẩm được sản xuất ra ít thường chỉ có một vài loại sản phẩm với khốilượng sản xuất hàng năm rất lớn. Quá trình sản xuất rất ổn định, ít khi có sự thay đổi về kết cấu sảnphẩm, yêu cầu kỹ thuật gia công sản phẩm cũng như nhu cầu sản phẩm trên thị trường. Sản xuấtthép, sản xuất giấy, sản xuất điện, xi măng... là những ví dụ tương đối điển hình về loại hình sảnxuất này. Các doanh nghiệp có loại hình sản xuất này thường có những đặc điểm chính sau:
- Vì gia công chế biến ít loại sản phẩm với khối lượng lớn nên thiết bị máy móc thường làcác loại thiết bị chuyên dùng hoặc các thiết bị tự động, được sắp xếp thành các dây chuyền khépkín cho từng loại sản phẩm.
- Khâu chuẩn bị kỹ thuật sản xuất như thiết kế sản phẩm, chế tạo các mẫu thử sản phẩm vàquy trình công nghệ gia công sản phẩm được chuẩn bị rất chu đáo trước khi đưa vào sản xuẩtđồng loại. Như vậy khâu chuẩn bị kỹ thuật sản xuất và khâu sản xuất là hai giai đoạn tách rời.
- Do tổ chức sản xuất theo kiểu dây chuyền nên trình độ chuyên môn hoá người lao độngcao, mỗi người công nhân thường chỉ thực hiện một nguyên công sản xuất ổn định trong khoảngthời gian tương đối dài nên trình độ nghề nghiệp của người lao động không cao nhưng năng suấtlao động thì rất cao.
- Chất lượng sản phẩm ổn định, giá thành hạ. Đây là những ưu điểm lớn nhất của loại hìnhsản xuất này.
- Nhu cầu vốn đầu tư ban đầu vào các thiết bị chuyên dùng rất lớn. Đây là nhược điểm lớnnhất của loại hình sản xuất này, khi nhu cầu thị trường thay đổi, doanh nghiệp rất khó khăn trongviệc chuyển đổi sản phẩm. Do vậy, chúng thường chỉ được áp dụng đối với các sản phẩm thôngdụng có nhu cầu lớn và ổn định.
c. Sản xuất hàng loạt [Sản xuất loại nhỏ và loại trung bình] - Batch
Sản xuất hàng loạt là loại hình sản xuất trung gian giữa sản xuất đơn chiếc và sản xuất hàngkhối, thường áp dụng đối với các doanh nghiệp có số chủng loại sản phẩm được sản xuất ra tươngđối nhiều nhưng khối lượng sản xuất hàng năm mỗi loại sản phẩm chưa đủ lớn để mỗi loại sảnphẩm có thể được hình thành một dây chuyền sản xuất độc lập. Mỗi bộ phận sản xuất phải giacông chế biến nhiều loại sản phẩm được lặp đi lặp lại theo chu kỳ. Với mỗi loại sản phẩm người tathường đưa vào sản xuất theo từng "loạt" nên chúng mang tên "sản xuất hàng loạt". Loại hình sảnxuất này rất phổ biến trong ngành công nghiệp cơ khí dụng cụ, máy công cụ, dệt may, điện dândụng, đồ gỗ nội thất... với những đặc trưng chủ yếu sau:
- Máy móc thiết bị chủ yếu là thiết bị vạn năng được sắp xếp bố trí thành những phân xưởngchuyên môn hoá công nghệ. Mỗi phân xưởng đảm nhận một giai đoạn công nghệ nhất định củaquá trình sản xuất sản phẩm hoặc thực hiện một phương pháp công nghệ nhất định.
- Chuyên môn hoá sản xuất không cao nhưng quá trình sản xuất lặp đi lặp lại một cáchtương đối ổn định nên năng suất lao động tương đối cao.
- Vì mỗi bộ phận sản xuất gia công nhiều loại sản phẩm khác nhau về yêu cầu kỹ thuật vàquy trình công nghệ nên tổ chức sản xuất thường rất phức tạp. Thời gian gián đoạn trong sản xuấtlớn, chu kỳ sản xuất dài, sản phẩm tồn kho trong nội bộ quá trình sản xuất lớn... Đó là những vấnđề lớn nhất trong quản lý sản xuất loại hình này.
- Đồng bộ hoá sản xuất giữa các bộ phận sản xuất là một thách thức lớn khi xây dựng mộtphương án sản xuất cho loại hình sản xuất này.
- Vì là một loại hình trung gian của hai loại hình trên nên nó cũng có những đặc điểm trunggian của sản xuất đơn chiếc và sản xuất hàng khối.
2. Phân loại theo hình thức tổ chức sản xuất:
Theo cách phân loại này chúng ta có ba dạng sản xuất chủ yếu sau đây:
- Sản xuất liên tục
- Sản xuất gián đoạn
- Sản xuất theo dự án
Trong thực tế còn có thể có các dạng sản xuất trung gian.
a. Sản xuất liên tục [Flow shop]
Sản xuất liên tục là một quá trình sản xuất mà ở đó người ta sản xuất và xử lý một khốilượng lớn một loại sản phẩm hoặc một nhóm sản phẩm nào đó. Thiết bị được lắp đặt theo dâychuyền sản xuất làm cho dòng di chuyển của sản phẩm có tính chất thẳng dòng. Vì các xưởngđược sắp xếp thẳng dòng nên tiếng Anh gọi là Flow shop.
Trong dạng sản xuất này, máy móc thiết bị và các tổ hợp sản xuất được trang bị chỉ để sảnxuất một loại sản phẩm vì vậy hệ thống sản xuất không có tính linh hoạt. Để hạn chế sự tồn ứ chếphẩm và khơi thông dòng chuyển sản phẩm trong nội bộ quá trình sản xuất, cân bằng năng suấttrên các thiết bị và các công đoạn sản xuất phải được tiến hành một cách thận trọng và chu đáo.
Dạng sản xuất liên tục thường đi cùng với tự động hoá quá trình vận chuyển nội bộ bằng hệthống vận chuyển hàng hoá tự động. Tự động hoá nhằm đạt được một giá thành sản phẩm thấp, mộtmức chất lượng cao và ổn định, mức tồn đọng chế phẩm thấp và dòng luân chuyển sản phẩm nhanh.
Trong các doanh nghiệp dạng sản xuất liên tục bắt buộc phải thực hiện phương pháp sửachữa dự phòng máy móc thiết bị [sửa chữa trước khi máy hỏng] để tránh sự gián đoạn hoàn toàncủa quá trình sản xuất.
b. Sản xuất gián đoạn [Job shop]
Sản xuất gián đoạn là một hình thức tổ chức sản xuất ở đó người ta xử lý, gia công, chế biếnmột số lượng tương đối nhỏ sản phẩm mỗi loại, song số loại sản phẩm thì nhiều, đa dạng. Quátrình sản xuất được thực hiện nhờ các thiết bị vạn năng [máy tiện, máy phay]. Việc lắp đặt thiết bịđược thực hiện theo các bộ phận chuyên môn hoá chức năng. Bộ phận chuyên môn hoá chức nănglà bộ phận ở đó tập hợp tất cả các máy móc, thiết bị có cùng chức năng, cùng nhiệm vụ [máy tiện,máy phay,...] dòng di chuyển của sản phẩm phụ thuộc vào thứ tự các nguyên công cần thực hiện.
Trong dạng sản xuất này người ta bố trí các bộ phận theo nhiệm vụ [Job shop], máy móc thiết bịcó khả năng thực hiện nhiều công việc khác nhau, nó không phải là để chuyên môn hoá cho mộtloại sản phẩm vì vậy tính linh hoạt của hệ thống sản xuất cao. Ngược lại rất khó cân bằng cácnhiệm vụ trong một quá trình sản xuất gián đoạn. Năng suất của các máy không bằng nhau làmcho mức tồn đọng chế phẩm trong quá trình sản xuất tăng lên. Công nghiệp cơ khí và công nghiệpmay mặc là những ví dụ điển hình về dạng sản xuất này.
c. Sản xuất theo dự án
Sản xuất theo dự án là một loại hình sản xuất mà ở đó sản phẩm là độc nhất [Ví dụ: đóngmột bộ phim, đóng một con tàu, viết một cuốn sách,...] và vì lẽ đó quá trình sản xuất cũng là duynhất, không lặp lại.Nguyên tắc của tổ chức sản xuất theo dự án là tổ chức thực hiện các công việc và phối hợpchúng sao cho giảm thời gian gián đoạn, đảm bảo kết thúc dự án và giao nộp sản phẩm đúng thời hạn.
Trong dạng sản xuất này quá trình sản xuất không ổn định, cơ cấu tổ chức bị xáo trộn rấtlớn do chuyển từ dự án này sang dự án khác, tổ chức sản xuất phải đảm bảo tính chất linh hoạt caođể có thể thực hiện đồng thời nhiều dự án sản xuất cùng một lúc. Sản xuất theo dự án có thể coinhư một dạng đặc biệt của sản xuất gián đoạn.
3. Phân loại theo mối quan hệ với khách hàng
Theo cách phân loại này chúng ta phân biệt hai dạng sản xuất chính sau:
- Sản xuất để dự trữ
- Sản xuất khi có yêu cầu [ đặt hàng].
a. Sản xuất để dự trữ
Sản xuất để dự trữ sản phẩm cuối cùng của một doanh nghiệp xảy ra khi:
- Chu kỳ sản xuất lớn hơn chu kỳ thương mại mà khách hàng yêu cầu. Chu kỳ sản xuất sảnphẩm là khoảng thời gian kể từ khi đưa sản phẩm vào gia công cho tới khi sản phẩm hoàn thànhvà có thể giao cho khách hàng. Chu kỳ thương mại đó là khoảng thời gian kể từ khi khách hàng cóyêu cầu cho đến khi yêu cầu đó được phục vụ [thoả mãn], nói một cách khác, từ khi khách hànghỏi mua đến khi nhận được sản phẩm. Khi chu kỳ sản xuất dài hơn chu kỳ thương mại, cần phảisản xuất trước [dựa trên kết quả của quá trình dự báo nhu cầu] để thoả mãn nhu cầu của kháchhàng nhanh nhất ngay khi xuất hiện một yêu cầu.
- Các nhà sản xuất muốn sản xuất một khối lượng lớn để giảm giá thành
- Nhu cầu về các loại sản phẩm có tính chất thời vụ, trong các giai đoạn nhu cầu sản phẩmtrên thị trường thấp, sản phẩm không tiêu thụ được, các nhà sản xuất không muốn ngừng quá trìnhsản xuất, sa thải công nhân, vì vậy họ quyết định sản xuất để dự trữ rồi tiêu thụ cho các kỳ sau,khi nhu cầu trên thị trường tăng lên.
b. Sản xuất theo yêu cầu
Theo hình thức này quá trình sản xuất chỉ được tiến hành khi xuất hiện những yêu cầu cụthể của khách hàng về sản phẩm. Vì vậy nó tránh được sự tồn đọng của sản phẩm cuối cùng chờtiêu thụ. Dạng sản xuất này hiện nay được ưa chuộng và sử dụng nhiều hơn dạng sản xuất để dựtrữ bởi vì nó giảm được khối lượng dự trữ, giảm các chi phí tài chính nhờ đó mà giảm được giáthành sản phẩm, nâng cao lợi nhuận. Vì vậy hãy lựa chọn hình thức sản xuất này khi có thể.
Trong thực tế, hình thức tổ chức sản xuất hỗn hợp tồn tại khá nhiều, ở đó người ta tận dụngthời hạn chấp nhận được của khách hàng để lắp ráp hoặc thực hiện khâu cuối cùng của quá trình sảnxuất sản phẩm, hoặc để cá biệt hoá tính chất của sản phẩm [phần này được thực hiện theo những yêucầu của khách hàng]; giai đoạn đầu được thực hiện theo phương pháp sản xuất để dự trữ.
4. Phân loại theo quá trình hình thành sản phẩm
Quá trình hình thành sản phẩm cũng được coi là một trong những căn cứ để phân loại sảnxuất của doanh nghiệp. Theo cách phân loại này người ta phân biệt bốn quá trình hình thành sảnphẩm trong sản xuất sau đây:
a. Quá trình sản xuất hội tụ: Trong trường hợp này một sản phẩm được ghép nối từ nhiềucụm, nhiều bộ phận, tính đa dạng của sản phẩm cuối cùng nói chung là nhỏ, nhưng các cụm, cácbộ phận thì rất nhiều. Số mức kết cấu có thể thay đổi từ một đến hàng chục, ví dụ sản xuất các sảnphẩm đồ điện dân dụng và sản phẩm cơ khí,....
b. Quá trình sản xuất phân kỳ: Đó là trường hợp mà các doanh nghiệp xuất phát từ mộthoặc một vài loại nguyên vật liệu nhưng lại cho ra rất nhiều loại sản phẩm khác nhau. Ví dụ trongcông nghiệp sữa, từ một loại nguyên liệu là sữa sản phẩm cuối cùng bao gồm nhiều loại vớinhững quy cách và bao bì khác nhau như pho mát, sữa chua, bơ,....
c. QTSX phân kỳ có điểm hội tụ: Đó là trường hợp các doanh nghiệp xuất phát từ nhiều cácbộ phận, các cụm, các chi tiết tiêu chuẩn hoá hình thành một điểm hội tụ rồi xuất phát từ điểm hộitụ đó sản phẩm cuối cùng của doanh nghiệp lại rất nhiều loại và đa dạng thậm chí cũng nhiều loạinhư các yếu tố đầu vào.VD: Công nghệ sản xuất ô tô.
Thông thường để quản lý loại doanh nghiệp này ta có thể áp dụng các phương pháp khácnhau đối với các phần khác nhau. Ví dụ: Quản lý sản xuất để dự trữ đối với các phần hội tụ, quảnlý sản xuất theo đơn hàng đối với các phần phân kỳ. Kết cấu loại này thường gặp trong công nghệsản xuất ô tô,.... Từ các chi tiết bộ phận tiêu chuẩn hoá người ta hình thành nhiều kiểu truyền độngkhác nhau [hộp số] và nhiều loại mui xe, kính chắn giá khác nhau,...
d. Quá trình sản xuất song song: Các doanh nghiệp có ít loại sản phẩm, ít loại nguyên liệu,các thành phẩm cuối cùng được tập hợp từ rất ít các yếu tố, thậm chí từ một yếu tố. Công nghiệpbao bì là một ví dụ điển hình về loại cấu trúc này. Một yếu tố đầu vào có 1 hoặc 1 số yếu tố đầu ra.
5. Phân loại theo tính tự chủ
a. Nhà thiết kế chế tạo
Doanh nghiệp tự thiết kế các sản phẩm của mình, tự sản xuất và tiêu thụ. Doanh nghiệp loạinày cần một hệ thống quản lý sản xuất hoàn chỉnh có tính thích ứng cao bởi vì đó chính là điềukiện để có khả năng cạnh tranh trên thị trường.
b. Nhà thầu
Đó là các doanh nghiệp chỉ thực hiện một bộ phận các công việc sản xuất của người cấpthầu [người cho thầu]. Tuy nhiên doanh nghiệp nhận thầu có thể tự chủ trong việc mua sắmnguyên vật liệu và các trang thiết bị cần thiết và có thể lựa chọn một phương pháp sản xuất phùhợp để thoả mãn yêu cầu đặt ra của người cho thầu về sản phẩm và dịch vụ.
c. Người gia công
Cũng giống như người nhận thầu, người gia công chỉ thực hiện một phần công việc sản xuấtcủa người giao việc [doanh nghiệp chủ]. Tuy nhiên họ không có quyền tự chủ trong việc mua bánnguyên vật liệu. Tất cả cái đó được cung cấp bởi doanh nghiệp chủ, thậm chí cả máy móc thiết bịsản xuất cũng có thể được cấp bởi doanh nghiệp chủ.
Nguồn: TS. Nguyễn Thị Minh An [Quantri.vn biên tập và hệ thống hóa]
Doanh nghiệp sản xuất là gì? Đặc điểm và Cách phân biệt doanh nghiệp sản xuất
Kiến thức về doanh nghiệp sản xuất, các khái niệm, đặc điểm, chức năng của doanh nghiệp sản xuất. Ngoài ra TimeSoft.vn cũng sẽ đưa ra một vài sự so sánh giữa doanh nghiệp sản xuất với các loại hình doanh nghiệp khác.
Mục lục
- 1 Công nghiệp theo nghĩa là một ngành kinh tế
- 2 Lịch sử
- 3 Phân loại
- 4 Chuẩn phân loại các ngành công nghiệp toàn cầu [GICS]
- 5 Một số ngành công nghiệp
- 6 Ảnh hưởng tới môi trường
- 7 Danh sách các nước theo sản lượng công nghiệp
- 8 Xem thêm
- 9 Ghi chú
- 10 Liên kết ngoài