Rô-đai bao lâu

Chạy rô đai (Hay còn được gọi là chạy rà)  là 1 chủ đề mà tồn tại rất nhiều ý kiến trái chiều, nhiều ý kiến cho rằng chạy rô đai hiện tại đã không cần thiết nữa, nhiều người cho rằng chạy rô đai tốt nhất là rô đai bạo lực, lại có ý kiến rằng chạy rô đai theo sách hướng dẫn sử dụng (By the book) là tốt nhất.

Tại sao phải chạy rô đai

Có ý kiến cho rằng việc chạy rô đai hiện nay là không cần thiết và đã được thực hiện ở nhà máy sản xuất. Điều này là không thực sự đúng, chính xác hơn là chỉ đúng với một số loại xe. Một số loại xe cao cấp, sẽ được chạy rô đai một vài phút tại nơi sản xuất. Một số loại xe khác thì chỉ được rô đai nguội, tức là rô đai với cục máy, không bao gồm các chi tiết khác. Và cũng có một số loại xe không hề được rô đai, mà chỉ được chọn ngẫu nhiên một vài chiếc để test , và toàn bộ được phân phối khỏi nhà máy.

Về bản chất, kể cả là khi được rô đai một vài phút tại nhà máy, thì quá trình rô đai này cũng quá nhanh. Mọi chi tiết, dầu máy còn chưa được làm nóng và giản nở  đến nhiệt độ vận hành. Kim loại dưới nhiệt độ sẽ nở ra, tiếp xúc với nhau và hoạt động một cách khác biệt. Một số bộ phận vẫn sẽ còn mới nguyên và cần rô đai , như lốp, hộp số, bộ côn, trục, phanh ...

Cũng chính vì lẽ đó nên trong bất kì sách HDSD của nhà sản xuất nào cũng đều có phần hướng dẫn rô đai cho xe mới.

Việc chạy rô đai được cho là ảnh hưởng rất nhiều tới tuổi thọ và sự hoạt động mượt mà trong suốt vòng đời động cơ. Các chi tiết mới cần được mài mòn để khít với nhau một cách mượt mà.Và điều quan trọng nhất của việc rô đai là làm khít bạc piston (Piston ring, hay còn gọi là Séc măng).

Nếu vì một lí do nào đó, bạc Piston không khít, sẽ gây ra nhiều vấn đề ảnh hưởng lớn tới vòng đời xe tuỳ theo độ nghiệm trọng, một vài ví dụ:

- Nhớt có thể vào buồng đốt thông qua khe hở bạc, gây nên muội,  cặn các bon trong buồng đốt, đồng thời làm chiếc xe bị ăn dầu, dù có thể còn rất mới.

- Xăng và các sản phẩm của buồng đốt thông qua khe hở tiếp xúc làm ô nhiễm, axit hoá nhớt trong xe, làm bẩn nhớt, giảm tuổi thọ của xe. Nhớt sẽ rất nhanh bẩn. Những sản phẩm từ buồng đốt sẽ liên tục làm ô nhiễm nhớt trong suốt vòng đời của xe.

Với ý kiến cho rằng không cần thiết phải chạy Rô đai, điều này thực ra có thể đúng một phần với một vài dòng xe cao cấp, nhưng không phải là đúng với toàn bộ các loại xe, vì thực tế là tất cả các hãng sản xuất đều vẫn có phần hướng dẫn Rô đai xe trong sách hướng dẫn sử dụng. Và một số dòng xe trong thực tế đã chứng minh rằng nếu không Rô đai đúng cách sẽ gây ra hiện tượng ăn dầu như KLR 650, Vstrom 650....

Lợi ích lớn nhất của rô đai chuẩn xác cũng như bạc piston khít hoàn toàn có thể kể đến là động cơ mạnh hơn do kín hơn, xe không ăn dầu, dầu rất sạch và sử dụng được lâu, góp phần tăng rất lớn tuổi thọ xe. Những chiếc xe được chạy rô đai chuẩn xác sẽ mạnh hơn, không ăn nhớt, có thể đi hàng nghìn km giữa những lần thay nhớt mà mực nhớt không hề thay đổi.

Rô đai theo hướng dẫn của nhà sản xuất

Trong sách hướng dẫn sử dụng tất cả các loại xe luôn luôn có 1 mục hướng dẫn Rô đai với nội dung như sau:

• Không vượt quá xxx RPM trong yyy km đầu tiên.
• Thay nhớt tại zzz km.
• Thường xuyên thay đổi vòng tua máy

Phương pháp Rô đai theo hướng dẫn của nhà sản xuất là một phương pháp trung tính và tương đối an toàn , nhưng có ý kiến cho rằng , phương pháp này không hoàn toàn viết ra để tối ưu chất lượng xe, mà viết ra bởi bộ phận pháp chế (Luật sư) của các nhà sản xuất. Với mục đích là giảm số vụ tai nạn (Khi chủ nhân chưa quen với xe), giảm các vấn đề về hư hỏng, kiện cáo trong thời gian bảo hành.

Phương pháp này được cho là có nhiều điểm gây tranh cãi. Ví dụ như rất nhiều xe Kawasaki với kích cỡ động cơ từ 250, 300, 400, 650, 900, 1000 đều được recommend là giữ RPM dưới 4000 trong 1000KM đầu. Điều này rất dễ với các xe máy lớn và khoẻ như z900, z1000, nhưng lại là rất khó với những chiếc xe vòng tua cao như Ninja 250, Ninja 300, vì lực máy dưới 4000RPM rất yếu, và có thể gây ra hiện tượng quá tải (Engine lugging)  cực kỳ có hại cho xe. Ở một số dòng xe ví dụ KLR 650, việc chạy rô đai theo nsx được cho là gây ra hiện tượng ăn dầu thường gặp ở dòng xe này, lên tới 1l/ 2000km.

Phương pháp rô đai bạo lực

Phương pháp rô đai bạo lực (Hay còn gọi là Motoman's Method) là một phương pháp rất nổi tiếng, bắt nguồn từ 1 bài viết  đã ra đời rất lâu:

http://www.mototuneusa.com/break_in_secrets.htm

Break In Secrets--How To Break In New Motorcycle and Car Engines For More Power

New Engine Break In Procedure For Cars, Motorcycles, Motocross, Snowmobiles and Boats

Có thể tóm gọn lại như sau, rô đai bạo lực có 3 cách chính: Rô đai trên bàn dyno, rô đai trong track và rô đai trên đường phố.

Về cơ bản , việc rô đai bạo lực có thể tóm gọn lại là làm nóng xe trước khi thực hiện rô đai, và thực hiện liên tục những pha tăng tốc và giảm tốc (thòng ga) với vòng tua tăng dần, có thể chạm tới redline.

Rô đai bạo lực đi ngược lại hoàn toàn với hướng dẫn của nhà sản xuất. Rô đai bạo lực là một phương pháp phổ biển được nhiều đội race tuân theo sau khi rebuild lại máy trong track.

Rô đai bạo lực là một phương pháp  rất tốt để làm khít bạc xéc măng, tạo ra một bạc xéc măng kín nhất có thể. Phương pháp này rất tốt cho những xe mới được rebuild. Nhưng đối với xe mới hoàn toàn, phương pháp này lại không thực sự tốt nhất, bởi những lí do sau:

• Dù với  công nghệ hiện nay, xe mới vẫn còn những bề mặt không hoàn toàn khít và nhẵn, những bề mặt này cần phải được tiếp xúc nhẹ nhàng để hao mòn dần đều và có tuổi thọ cao.
• Xe mới đồng nghĩa với lốp, phanh , côn, trục ... vẫn còn mới, những bộ phận này nếu hoạt động quá mạnh sẽ gây ra những hao mòn không đáng có, thậm chí gây nguy hiểm cho người điều khiển.
• Dù là xe mới, có thể vẫn còn những lỗi của nhà sản xuất. Nhưng lỗi này nếu xảy ra khi hoạt động cường độ cao sẽ rất nguy hiểm, và gây tổn thất lớn.

Phương pháp rô đai nào là tốt nhất

Cả rô đai bạo lực và rô đai theo HDSX của NSX đều có những ưu nhược điểm riêng , với các thức thực hiện hoàn toàn khác nhau. Và cách rô đai tốt nhất là một phương pháp nằm giữa 2 cách rô đai trên, nhằm tận dụng được ưu điểm và loại bỏ các khuyết điểm của cả 2 cách rô đai.

Trước tiên, tất cả các phương pháp rô đai, dù bạo lực hay theo sách HDSD, đều có những điểm chung, và có thể coi rằng đó là những điểm mấu chốt quan trọng trong quá trình rô đai:

- Không bao giờ chạy số quá cao ở tua máy quá thấp (Hay còn gọi là lugging engine). Ví dụ như chạy số 5 ở 2500 RPM (Tất nhiên còn tuỳ vào loại xe). Điều này rất có hại cho xe nhất là xe mới.

- Luôn luôn tăng giảm rpm trong quá trình chạy xe. Không chạy liên tục ở một dải RPM trong thời gian dài, kết hợp tăng tốc, giảm tốc, đổi số. Điều này sẽ giúp ích cho bạc piston (piston ring) và các được bào mòn hoàn hảo.

Đồng thời có thể kết hợp với những yếu tố khác để có được một quá trình rô đai an toàn và hiệu quả:

- Không chạy garanty quá lâu trong quá trình rô đai. Trong quá trình rô đai , trước khi chạy , chỉ nên làm nóng xe bằng cách chạy garanty (idle) khoảng một phút. Sau đó tiếp tục làm nóng bằng việc di chuyển bình thường trong phố với vòng tua nhỏ khoảng 5 - 10 phút (không quá 1/3 - 1/2 max rpm), đây là cách làm nóng tốt nhất cho xe. Việc chạy garanty tại chỗ là cực kỳ có hại cho xe, nhất là trong giai đoạn rô đai, vì không tạo ra đủ lực khiến bạc xéc măng không thể mài mòn một cách hoàn toàn vào thành pistol. Đồng thời khi chạy garanty, bơm nhớt cũng hoạt động cầm chừng không bơm đủ áp lực lên các chi tiết máy.  Các chi tiết chưa được làm nóng, giãn nở cũng làm xăng từ buồng đốt có thể lọt vào dầu máy làm ô nhiễm dầu máy .Tuyệt đối tránh việc nẹt pô tại chỗ trong thời gian này. Đồng thời, hãy tránh xa những xưởng, thợ sửa xe có thói quen nẹt pô, chạy garanty quá nhiều với xe mới hoặc sau khi rebuild. Những người này là những thợ không có kinh nghiệm và không hiểu biết về động cơ.

- Không chạy quá "gắt", tránh những pha đề pa quá gắt, mà nên đề pa một cách từ từ và tăng tốc dần dần. Chạy tốc độ cao hay vòng tua lớn là ok trong quá trình rô đai , nhưng đừng tăng tốc một cách quá gắt mà hãy làm mượt mà.

- Trong quá trình chạy, kết hợp tăng tốc tới một vòng tua nhất định, sau đó là thòng ga giảm tốc. Vòng tua nhất định sẽ tăng dần. Ví dụ giả sử xe có max RPM là 12000 RPM, chúng ta sẽ thực hiện một vài pha tăng tốc từ 2500 RPM => 6000 RPM (1/2 max RPM) , sau đó lại giảm tốc từ 6000RPM => 2500RPM và tiếp tục.  Cứ mỗi vài lần sau sẽ cộng thêm 1000, có nghĩa là 2500 RPM => 7000 RPM => 2500 RPM. Do xe còn mới, việc tăng - giảm tốc nên thực hiện ở những nơi thoáng đãng, và nên làm một cách mượt mà, không mở ga quá lớn mà tăng từ từ. Có thể tăng dần  vậy cho đến khi đạt 3/4 => max RPM (Redline). Nhưng cần nhớ : chỉ thực hiện khi điều này an toàn và phù hợp loại xe. Ví dụ một chiếc xe R1 thì khó mà có thể tăng lên tới redline được mà giữ được  toàn dù là ở số 2 hoặc số 3.  Và việc tăng lên tới redline là không hoàn toàn cần thiết, vì để bạc xéc măng được mòn đều thì dù chỉ tăng lên tới 2/3 hoặc 3/4 max RPM sau đó thòng ga một vài lần là đã đủ rồi.

- Thay dầu và lọc dầu ở 500 hoặc 1000 km (Tuỳ theo hướng dẫn trong sách  HDSD). Điều này rất quan trọng trong việc loại bỏ mạt  loại động cơ.

- Nên duy trì sử dụng dầu khoáng trong khoảng 3000 - 4000 km đầu tiên. Hạn chế những thay đổi ảnh hưởng đến máy móc như độ bô , reflash....

Loại nhớt trong quá trình  rô đai

Trong quá trình Rô đai, nhiều ý kiến cho rằng nên sử dụng nhớt khoáng (Hay còn gọi là mineral oil, conventional oil), vì sử dụng nhớt này sẽ giúp các chi tiết mài mòn khít hơn, và bạc piston sẽ khít hơn.

Một ví dụ trích dẫn từ trang của amsoil:

Compared to their higher-quality synthetic counterparts, conventional base oils result in a thinner, less durable protective oil film on engine parts. The thinner fluid film allows controlled wear at the cylinder wall/ring interface.

=> Nhớt khoáng cung cấp màng bảo vệ mỏng và yếu hơn => cho phép bạc xéc măng bào mòn tốt nhất

Việc sử dụng nhớt tổng hợp trên một số loại xe sẽ ảnh hưởng quá trình bạc xéc măng mài mòn, do nhớt tổng hợp loãng và bôi trơn tốt hơn, dẫn tới bạc xéc măng không thể mài mòn hoàn hảo hoặc bị mài mòn chậm hơn.

Đồng thời do thời gian chạy rô đai, nên thay dầu thường xuyên hơn để loại bỏ mạt kim loại là có ích cho xe, nhất là với những xe sử dụng côn ướt với côn và hộp số cùng ngâm trong nhớt.  Vì thế việc sử dụng nhớt khoáng là một phương án tiết kiệm và hiệu quả.

Kết luận

Một chiếc xe , nếu không được rô đai và bảo dưỡng đúng cách, sẽ tốn xăng hơn, giảm hiệu suất, ăn dầu.  Và cũng có khả năng là chủ nhân của nó sẽ phải tốn nhiều thời gian hơn trong tiệm sửa xe so với một chiết xe được rô đai chính xác và cẩn thận.