xử lý

Quá trình nhuộm và xử lý hoàn tất

1. Tổng quan về ngành dệt nhuộm

Ngành dệt là ngành công nghiệp có dây chuyền công nghệ phức tạp, áp dụng nhiều loại hình công nghệ khác nhau. Đồng thời trong quá trình sản xuất sử dụng các nguồn nguyên liệu, hoá chất khác nhau và cũng sản xuất ra nhiều mặt hàng có mẫu mã, màu sắc, chủng loại khác nhau.

Nguyên liệu chủ yếu là sơ bông, sơ nhân tạo để sản xuất các loại vải cotton và vải pha. Ngoài ra còn sử dụng các nguyên liệu như lông thú, đay gai, tơ tằm để sản xuất các mặt hàng tương ứng.

Bên cạnh những đóng góp to lớn vào sự phát triển kinh tế của đất nước và những đóng góp trong vấn đế đảm bảo an sinh xã hội thì hoạt động sản xuất của ngành dệt may cũng mang lại không ít nhũng tác động tiêu cực đến môi trường sinh thái.

Hoạt động sản xuất của ngành dệt may bao gồm nhiều công đoạn, từ phát triển nguổn nguyên liệu [trồng cây nguyên liệu, sản xuất bông xơ] cho tới kéo sợi, dệt vải, nhuộm hoàn tất, may và tiêu thụ sản phẩm. Tùy thuộc vào đặc thù của từng công đoạn sản xuất mà phát sinh ra nhiều dạng ô nhiễm như: bụi, tiếng ổn, nhiệt dư, chất thải rán, khí thải và nước thải… Những đặc trưng của loại nước thải này có pH, nhiệt độ, COD cao và độ màu tương đối cao. Vấn để môi trường mà ngành dệt may Việt Nam đang gặp nhiều khó khăn đó chính là nước thải. Lượng nước sử dụng trong quá trình nhuộm và hoàn tất vải có biên độ dao động lớn có thể từ 16 – 900 m3/ tấn sản phẩm.Tuy nhiên, trong những năm gần đây khi nền kinh tế phát triển mạnh đã xuất hiện nhiều nhà máy, xí nghiệp với công nghệ hiện đại ít gây ô nhiễm môi trường.

2. Nguồn gốc nước thải

Nước được sử dụng rất nhiều trong quá trình xử lý vải ướt. Lượng nước sử dụng thay đổi theo từng công đoạn và mặt hàng xử lý. Trong cùng một công đoạn thì việc sử dụng nước thải cũng khác nhau tùy theo loại thiết bị. Các số liệu được sử dụng nước cho các loại vải khác nhau được đưa ra trong bảng 1.

Bảng 1. Tiêu thụ nước trong ngành dệt nhuộm

Hàng dệt nhuộm	Lượng nước tiêu thụ [m3/tấn sản phẩm]
Vải Cotton	80-240
Vải Cotton dệt thoi	70-180
Len	100-250
Vải Polyacrylic	10-70

Nguồn: Tổng công ty dệt may Việt Nam [2003]

Có khoảng 88% nước sử dụng được thải ra dưới dạng nước thải và 12% thoát ra do bay hơi.

Dòng thải bao gồm nước thải chủ yếu từ các công đoạn sản xuất sợi, dệt vải, nhuộm và hoàn tất. Người ta thường đặc biệt quan tâm tới các loại thuốc nhuộm, các chất hồ, và các chất hoạt động bề mặt. Các nguồn gây ô nhiễm nước thải quan trọng từ ngành dệt nhuộm được trình bày trong bảng 2.

Bảng 2.Dòng thải và chất ô nhiễm cần quan tâm trong nước thải ngành dệt

Công đoạn	Hóa chất sử dụng	Chất ô nhiễm cần quan tâm
Giũ hồ	Nước dùng để tách chất hồ sợi khỏi vải	BOD, COD
Hồ in, chất khử bọt có trong vải	Dầu khoáng
Nấu tẩy	Nước dùng để nấu	Lượng nước thải lớn, có BOD, COD, nhiệt độ cao, kiềm tính
Chất hoạt động bề mặt	BOD, COD
Tác nhân chelat hóa [chất tạo phức] chất ổn định, chất điều chỉnh pH, chất mang	Photpho, kim loại nặng
Tác nhân tẩy trắng hypoclorit	AOX
Nhuộm	Nước dùng để nhuộm, giặt	Lượng nước thải lớn có màu, BOD, COD, nhiệt độ cao
Nhuộm với các thuốc nhuộm hoạt tính, hoàn nguyên và sunfua, kiềm bóng, nấu, tẩy trắng	pH kiềm tính
Nhuộm với thuốc nhuộm bazo, phân tán, axit, hoàn tất	pH tính axit
Thuốc nhuộm, chất mang, tẩy trắng bằng Clo, chất bảo quản, chất chống mối mọt, Clo hóa len	AOX
Thuốc nhuộm sunfua	Sunfua
Nhuộm hoạt tính	Muối trung tính
Các thuốc nhuộm phức chất kim loại và pigment	Kim loại nặng
Các chất giặt, tẩy dầu mỡ, chất mang, tẩy trắng bằng Clo	Hydrocarbon chứa Halogen
Các thuốc nhuộm hoạt tính và sunfua	Màu
In hoa	Dòng thải từ công đoạn in hoa	BOD, COD, TSS, đồng, nhiệt độ, pH, thể tích nước
Hoàn tất	Dòng thải từ các công đoạn xử lý nhằm tạo ra các tính năng mong muốn cho thành phẩm	BOD, COD, TSS

Nguồn: Tài liệu sản xuất sạch hơn ngành dệt nhuộm, Bộ Công Thương

Bên cạnh nước thải, xơ sợi chứa các tạp chất và hóa chất sử dụng trong quá trình xử lý vải cũng góp phần gây ra sự ô nhiễm của dòng thải ngành dệt nhuộm. Phần lớn các tạp chất ó trong xơ sợi, như các loại kim loại và hydrocarbon, đều được đưa vào một cách có chủ đích trong quá trình hoàn tất kéo sợi nhằm tăng cường các đặc tính vật lý và khả năng làm việc của sợi vải. Các chất hoàn tất này thường được tách ra khỏi vải trước khau xử lý cuối cùng, và do đó gây ra sự ô nhiễm trong nước thải.

Thành phần nước thải thường không ổn định, phụ thuộc nhiều vào đặc tính của vật liệu được nhuộm, thuốc nhuộm, phụ gia, các hóa chất khác được sử dụng, thiết bị nhuộm.

Ngoài ra nước thải còn phát sinh từ việc xử lý khí thải như là khí thải lò hơi,…

3. Thành phần, tính chất nước thải

Nước thải nhìn chung rất phức tạp và đa dạng, đã có hàng trăm loại hóa chất đặc trưng như phẩm nhuộm, chất hoạt động bề mặt, chất điện ly, chất tạo môi trường, tinh bột men, chất oxy hóa,…được đưa vào sử dụng.

Các tạp chất tách ra từ vải sợi như: dầu mỡ, các tạp chất chứa Nitơ, các chất bụi bẩn dính vào sợi [chiếm 6% khối lượng xơ].

Hóa chất sử dụng: hồ tinh bột, H2SO4, CH3COOH, NaOH, NaOCl, H2O2, Na2CO3, Na2SO3,…các loại thuốc nhuộm, các chất trơ, chất ngấm, chất cầm màu, chất tẩy giặt.

Thành phần nước thải phụ thuộc vào: đặc tính của vật liệu nhuộm, bản chất của thuốc nhuộm, các chất phụ trợ và các hóa chất khác được sử dụng. Nguồn nước thải bao gồm từ các công đoạn chuẩn bị sợi, chuẩn bị vải, nhuộm và hoàn tất. Trong quá trình sản xuất, lượng nước thải ra 12-300 m3/tấn vải, chủ yếu từ công đoạn nhuộm và nấu tẩy. Các loại thuốc nhuộm được đặc biệt quan tâm vì chúng thường là nguồn sinh ra các kim loại, muối và màu trong nước thải. Các chất hồ vải với lượng BOD, COD cao và các chất hoạt động bề mặt là nguyên nhân chính gây ra tính độc cho thuỷ sinh của nước thải dệt nhuộm.

Nước thải công nghiệp dệt nhuộm gồm có các chất ô nhiễm chính: Nhiệt độ cao, các tạp chất tách ra từ vải sợi như dầu mỡ, các hợp chất chứa nitơ, pectin, các chất bụi bẩn dính vào sợi. Các hóa chất sử dụng trong quy trình công nghệ như hồ tinh bột, H2SO4, CH3COOH, NaOH, NaOCl, H2O2, Na2CO3, Na2SO3... các loại thuốc nhuộm, các chất trợ, chất ngấm, chất cầm màu, chất tẩy giặt. Lượng hóa chất sử dụng tùy thuộc loại vải, màu và chủ yếu đi vào nước thải của các công đoạn sản xuất.

Bảng 3. Chất gây ô nhiễm và đặc tính của nước thải ngành dệt – nhuộm

Công đoạn	Chất gây ô nhiễm trong nước thải	Đặc tính nước thải
Hồ sợi, giũ hồ	Tinh bột, glucose, carboxy metyl xelulo, polyvinyl alcol, nhựa, chất béo và sáp.	BOD cao [34 đến 50% tổng sản lượng BOD].
Nấu tẩy	NaOH, chất sáp và dầu mỡ, tro, soda, silicat natri và xơ sợi vụn.	Độ kiềm cao, màu tối, BOD cao [30% tổng BOD].
Tẩy trắng	Hypoclorit, hợp chất chứa clo, NaOH, AOX, axit, …	Độ kiềm cao, chiếm 5% BOD.
Làm bóng	NaOH, các tạp chất	Độ kiềm cao, BOD thấp [dưới 1% tổng BOD].
Nhuộm	Các loại thuốc nhuộm, axit axetic và các muối kim loại.	Độ màu rất cao, BOD khá cao [6% tổng BOD], TS cao.
In	Chất màu, tinh bột, dầu, đất sét, muối, kim loại, axít, …	Độ màu cao, BOD cao và dầu mỡ.
Hoàn thiện	Vết tinh bột, mỡ động vật, muối	Kiềm nhẹ, BOD thấp, lượng nhỏ.

Như vậy từ quá trình nhuộm vải trên ta thấy rằng trong nước thải chứa các thành phần: hồ tinh bột [COD], độ màu [thuốc nhuộm], hóa chất [cầm màu], hóa chất kiềm [Xút, chất giặt tẩy]. Đặc điểm của nước thải dệt nhuộm là:

Độ màu của nước thải cao.
pH, nhiệt độ của nước thải cao.
COD trong dòng thải lớn.
Hàm lượng các hóa chất trong nước thải rất cao.

Thể hiện qua bảng 4.

Bảng 4. Đặc tính nước thải sản xuất của xí nghiệp dệt – nhuộm

Các thông số	Đơn vị	Giá trị nhỏ nhất	Giá trị trung bình	Giá trị cực đại	Cột B QCVN 13:2008
pH	-	7	-	9	6-9
Nhiệt độ	0C	25	27	38	40
COD	mgO2/l	700	900	1100	50
BOD5	mgO2/l	250	350	450	30
Độ màu	Pt-Co	800	1200	1600	20
Tổng nito	mg/l	15	20	25	-
SS	mg/l	100	200	300	50

1. Tổng quan về ngành dệt nhuộm

2. Nguồn gốc nước thải

3. Thành phần, tính chất nước thải

Bài Viết Liên Quan

Toplist mới

Bài mới nhất

Chủ Đề