Tham vọng quá tầm
Trong báo cáo thường niên năm 2011, Công ty chứng khoán dầu khí [PSI] nêu lên sứ mệnh của công ty là trở thành đầu mối trọng yếu kết nối ngành dầu khí Việt Nam với thị trường chứng khoán và thị trường vốn trong nước cũng như quốc tế. Để thực hiện sứ mệnh này, PSI đặt ra một loạt phương châm hành động như: Lấy Tập đoàn dầu khí quốc gia Việt Nam [PVN] làm trọng tâm; Lấy dịch vụ làm nền tảng bền vững; Lấy đầu tư để tăng tốc phát triển khi có điều kiện....
Hội đồng quản trị PSI đã đề ra mục tiêu đến năm 2015 với rất nhiều yếu tố hàng đầu như dẫn đầu thị phần, uy tín hàng đầu, phân tích hàng đầu, dẫn đầu hiệu quả hoạt động PSI có tham vọng quá đáng hay không?
PVN là một trong những tập đoàn mạnh của nền kinh tế nước ta, thương hiệu dầu khí là lợi thế kinh doanh không thể chối cãi của nhiều công ty, số lượng các đơn vị thành viên trong PVN rất đông đảo. Với những lợi thế như vậy thì tầm nhìn, mục tiêu của PSI đặt ra là phù hợp, hoặc nếu có cao quá thì cũng xem như đây là động thái để củng cố quyết tâm. Nhưng tiếc thay, giữa kỳ vọng và thực tế, giữa mục tiêu và kết quả lại tồn tại một khoảng cách quá xa.
Trong bảng xếp hạng thị phần môi giới quý III của HOSE và HNX còn chẳng thấy cái tên PSI chứ chưa nói đến các vị trí thứ nhất. Quý III, doanh thu hoạt động môi giới của PSI đạt 1,7 tỷ đồng, giảm gần phân nửa so với cùng kỳ năm trước.
Nếu như quý III/2011, PSI còn lãi 9,5 tỷ đồng thì quý III năm nay công ty lỗ 3,7 tỷ đồng. 9 tháng, PSI lãi vỏn vẹn hơn 500 triệu đồng. Nếu đem so kết quả kinh doanh của PSI với các công ty chứng khoán thuộc tốp đầu khác như SSI, HSC thì sự yếu thế của PSI sẽ nhanh chóng lộ ra. Đơn cử, doanh thu hợp nhất trong quý I của SSI đạt 164 tỷ đồng, còn lớn hơn doanh thu 3 quý đầu năm của PSI cộng lại [100 tỷ đồng].
Với chênh lệch như vậy, đến khi nào PSI mới có thể vào nhóm dẫn đầu thị phần? Vốn điều lệ của PSI so với các công ty chứng khoán khác không hề nhỏ khi đạt gần 600 tỷ đồng. Cuối tuần qua, cổ phiếu này đóng cửa tại mức giá 3.700 đồng/cổ phiếu, như vậy vốn hóa của PSI chỉ đạt hơn 220 tỷ đồng.
Khá gượng gạo là mức giá trên 3.000 đồng/cổ phiếu của PSI lại ngang với những công ty chứng khoán thường thường bậc trung như AVS [Âu Việt], APS [Apec], HPC [chứng khoán Hải Phòng], PHS [Phú Hưng].
Còn nhớ, giai đoạn đầu năm 2010, dòng họ cổ phiếu thuộc PVN làm mưa làm gió trên sàn HNX, khi đó PSI cũng nổi lên như một công ty chứng khoán bao sân của các doanh nghiệp cùng họ PVN. Lúc đó các báo cáo phân tích về doanh nghiệp thuộc PVN nhận được khá nhiều sự quan tâm.
PSI cũng nằm trong số ít các công ty chứng khoán nuôi đội ngũ phân tích và thường xuyên phát hành báo cáo. Công ty cũng có động thái tuyển dụng nhân sự từ các công ty chứng khoán khác về. Năm nay, mặc dù hơi lặng lẽ nhưng PSI cũng tiến hành cho ra mắt bộ chỉ số PVN-Index, phản ánh diễn biến của các cổ phiếu thuộc họ PVN.
Nỗ lực của PSI là đáng ghi nhận nhưng cũng chỉ dừng lại ở đó, không dẫn đến một kết quả gì đặc biệt. Báo cáo của PSI đọc kỹ cũng có những điểm hay, tích cực nhưng chất lượng không có gì nổi trội so với mặt bằng chung. PVN-Index cũng chẳng mấy ai quan tâm, thực ra điều này cũng là hợp lý vì ngay cả VN30 hay HNX30 còn bị ngó lơ nữa là PVN-Index.
Cuối năm 2011, PSI có một khoản đầu tư cổ phiếu OTC trị giá hơn 280 tỷ đồng và không trích lập dự phòng với lý do đã đánh giá một cách thận trọng dựa trên cơ sở thu thập báo giá của 3 công ty chứng khoán. Công ty kiểm toán cho PSI là Deloitte cho biết không thể xác định mức độ hợp lý của các báo giá nên đã không đưa ra ý kiến về các khoản dự phòng giảm giá.
Đến giữa năm nay, trong báo cáo tài chính bán niên, giá trị của khoản đầu tư nêu trên đã giảm nhẹ xuống còn hơn 270 tỷ đồng và PSI cũng lại không trích lập dự phòng cũng với lý do tương tự. Khoản đầu tư cổ phiếu OTC được PSI hạch toán vào Đầu tư tài chính ngắn hạn. Là công ty chứng khoán, có lẽ PSI thừa hiểu mức độ chặt chẽ và chính xác của việc xác định giá cổ phiếu OTC dựa trên báo giá của công ty chứng khoán là như thế nào.
Với tình hình thị trường chứng khoán hiện nay nói chung và sự tê liệt của thị trường OTC thì liệu có còn nổi 3 cái chợ OTC để PSI có thể xác định giá cổ phiếu OTC một cách chính xác? Là công ty chứng khoán có lẽ PSI phải hiểu điều này. Và nếu PSI đã thận trọng như vậy tại sao không nêu tên cụ thể 3 công ty chứng khoán ra?
Và cũng khá buồn cười là công ty chứng khoán lại đi dựa vào công ty chứng khoán khác để xác định giá trị cổ phiếu. PSI đã liệt kê khá chi tiết một số khoản đầu tư trực tiếp của mình, tổng giá trị của những khoản này chỉ hơn 40 tỷ đồng, nhưng khoản đầu tư cổ phiếu OTC có giá trị 270-280 tỷ đồng thì lại không được như vậy. Nếu đã thận trọng, minh bạch tại sao PSI không thuyết minh, giải trình một cách chi tiết hơn nữa.
Khoản đầu tư cổ phiếu OTC có giá trị gần bằng một nửa vốn điều lệ và tương đương 1/4 tổng tài sản của PSI. Năm 2011, PSI lỗ hơn 90 tỷ đồng, giả định PSI trích lập dự phòng giảm giá 10% cho khoản đầu tư OTC thì số lỗ của PSI ngay lập tức có thể tăng thêm hơn 30%.
6 tháng đầu năm, giả sử công ty tiến hành trích lập dự phòng với tỷ lệ nhỏ là 5% thì từ con số lãi hơn 4 tỷ đồng trên báo cáo tài chính bán niên sẽ lập tức chuyển thành lỗ hơn 10 tỷ đồng. Từ đây có thể thấy mối liên hệ mật thiết giữa việc trích lập dự phòng với trạng thái lãi/lỗ trong hoạt động kinh doanh của PSI.
Tính đến ngày 30/6, cơ cấu cổ đông của PSI cũng khá phức tạp, nhóm dầu khí bao gồm Tổng công ty cổ phần tài chính dầu khí và Công ty cổ phần tài chính công đoàn dầu khí chiếm tổng cộng 16% cổ phần, nhưng ngay sau đó là SMBC Nikko Securities Inc chiếm 15% cổ phần và các cổ đông khác.
Cơ cấu cổ đông của PSI không cho thấy một hay một nhóm cổ đông nào vượt trội, như vậy thì mức độ gắn bó chặt chẽ, cũng như tạo những ảnh hưởng lên hoạt động cũng không lớn. Một rủi ro khác có thể xuất hiện là các cổ đông lớn cũng chẳng còn động lực với PSI.
Thí dụ, 15-20% cổ phần của PSI hiện nay [tương ứng với giá 3.700 đồng/cổ phiếu] chỉ còn trị giá khoảng 30-40 tỷ đồng. Nếu xắn tay áo để làm lại trong tình hình thị trường khó khăn hiện nay thì chắc gì đã làm tốt hơn?
Theo Sài Gòn đầu tư tài chính