Sách lớp 1 mới chỉ vừa triển khai được một tháng nhưng không chỉ khiến phụ huynh “dậy sóng” vì cho rằng chương trình nặng mà còn vì ngữ liệu được sử dụng trong các sách bị đánh giá chưa phù hợp với học sinh lớp 1.
Ngôn từ ngô nghê, nghĩa thiếu chuẩn?
Chương trình tiếng Việt lớp 1 năm nay khá nặng trong khi con không học trước nên tối nào chị Thúy Anh [Cầu Giấy, Hà Nội] cũng phải ngồi cạnh để kèm con học. “Càng học cùng con càng bức xúc không chỉ vì chương trình nặng mà còn vì nội dung sách không phù hợp”, chị Thúy Anh chia sẻ.
Chị lấy ví dụ cụ thể, trong sách Tiếng Việt 1, bộ Cánh Diều: “Bé Lê mê ti vi. Ti vi có sâm cầm. Bé chỉ: Cò… cò… Ti vi có cá mập. Bé la: Sợ. Má bé bé, vỗ về: Cá mập ở ti vi mà. Má ấm quá, bé chả sợ nữa.” “Có thể do số chữ, vần trẻ học đến bài này còn hạn chế nên tác giả bị ‘bí từ’ nhưng việc đưa vào một đoạn ngô nghê, khó hiểu, như cách một em bé mới tập nói như vậy thể hiện sự dễ dãi, thiếu sáng tạo và đầu tư công sức của các tác giả với chính sản phẩm của mình, trong khi lớp 1 lại cần ngôn từ trong sáng, rõ nghĩa”, chị Thúy Anh bày tỏ.
Cũng theo chị Thúy Anh, vì khiên cưỡng nên các tác giả thậm chí còn dùng từ sai nghĩa trong bài học. Ở bài 31, phần tập đọc, bài “Thỏ thua rùa”: “Bữa đó, thỏ ra bờ hồ. Xa xa có chú rùa. Thỏ đùa, rủ rùa thi đi bộ. Rùa chả sợ: ‘Thi thì thi’. Thỏ nghĩ: ‘Cứ để rùa bò. Ta phi như gió. Sợ gì!” Có thể vì học sinh chưa học đến vần ay và âm ch nên các tác giả sách đã thay từ ‘chạy’ theo đúng nguyên bản truyện bằng từ… ‘đi bộ’. Tuy nhiên, sự khiên cưỡng này đã khiến cho học sinh bị nhầm lẫn về mặc khái niệm giữa đi bộ và chạy khi thỏ thi đi bộ nhưng lại “phi như gió”.
Một bài học khác của sách Tiếng Việt 1 bộ Cánh Diều cũng khiến rất nhiều phụ huynh bức xúc là phần tập đọc “Hai con ngựa” trang 157: “Bác nông dân nọ có một con ngựa tía, một con ngựa ô. Ngựa tía biếng nhác. Còn ngựa ô làm lụng vất vả. Một đêm, ngựa tía thắc mắc: Chị làm hùng hục như thế để làm gì? Ngựa ô ngạc nhiên: Không làm thì ông chủ mắng. Chủ mà giục em làm, em sẽ trốn. Ngựa ô lẩm bẩm: Có lý lắm”.
Theo các phụ huynh, học sinh lớp 1 như tờ giấy trắng còn đoạn truyện này lại vẽ lên tờ giấy bài học của sự lười biếng, trốn việc.
Sách Tiếng Việt 1 của bộ Vì sự bình đẳng và dân chủ trong giáo dục cũng bị phụ huynh “nhặt sạn” khi so sánh hạt bàng giống hạt lạc rang. “Hai loại hạt không có một điểm nào giống nhau, từ hình dáng đến màu sắc. Cách viết như vậy cung cấp kiến thức sai cho học sinh. Chắc tác giả viết sách và hội đồng thẩm định chưa bao giờ nhìn thấy hạt bàng”, một phụ huynh hài hước chia sẻ.
Cần công tâm khi ‘nhặt sạn’
Là một giáo viên dạy lớp 1 lâu năm và đã nghiên cứu rất kỹ ba bộ sách, cô Trần Lan Hương, một giáo viên tại Hà Nội cho hay, đúng là sách lớp 1 năm nay có nặng và có một số ngữ liệu chưa thật chuẩn. “Tuy nhiên, nhặt sạn cũng cần công tâm vì hiện nay, có nhiều thông tin sai lệch hoặc thiếu đầy đủ khi phê phán sách”, cô Hương chia sẻ.
Ngoài ra, thông tin sai lệch như việc đưa ra bài học về “bốn cái làn” đã được Hội đồng thẩm định sách lên tiếng phủ nhận không phải là bài học trong sách Tiếng Việt lớp 1 của bất kỳ bộ nào trong 5 bộ sách được phê duyệt. Bên cạnh đó, theo cô Hương, có nhiều nội dung người lớn đã cố tình đưa tư duy của mình vào để hiểu lệch vấn đề.
Lấy ví dụ về việc phụ huynh chưa tìm hiểu đầy đủ nội dung đã phê phán, cô Hương cho hay, phần kể chuyện “Bài học đầu tiên của thỏ con” trong sách Tiếng Việt 1, bộ Kết nối tri thức với cuộc sống, nếu phụ huynh chỉ nhìn tranh vẽ sẽ nghĩ tác giả bị nhầm lẫn, sai nghĩa.
Nếu chỉ nhìn tranh, phụ huynh sẽ nghĩ tác giả dạy học sinh nói ngược, nói cảm ơn khi phạm lỗi và nói xin lỗi khi đáng ra phải nói cảm ơn. Tuy nhiên, đây là tranh minh họa cho truyện về việc thỏ con nhầm lẫn trong cách dùng câu xin lỗi, cảm ơn chưa đúng tình huống. “Truyện có cả video minh họa và khi học trên lớp, học sinh sẽ được nghe đầy đủ cả truyện chứ không chỉ nhìn tranh. Đây là truyện khá phổ biến nên phụ huynh có thể tìm thấy trên YouTube”, cô Hương phân tích.
Nói về phần nội dung gây tranh cãi nhiều nhất là bài đọc “Hai con ngựa” của bộ Cánh Diều, cô Hương cho rằng ở đây, tác giả sách đã tách truyện thành hai phần. Phần 1 ở bài trước, trang 157 và phần hai là phần còn lại của câu chuyện ở trang 159. Học sinh sẽ được giáo viên dạy cả hai phần để thành một câu chuyện hoàn chỉnh.
“Tuy nhiên, đúng là với học sinh lớp 1 chỉ mới 6, 7 tuổi, mỗi bài học nên là một nội dung hoàn chỉnh thay vì vắt bài vì các em còn quá nhỏ để có thể kết nối như vậy. Chưa kể, nếu học sinh ốm nghỉ buổi học sau thì sẽ hiểu hoàn toàn sai nội dung bài học”, cô Hương chia sẻ.
Trước nhiều ý kiến về sách giáo khoa tiếng Việt lớp 1, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Phùng Xuân Nhạ đã chỉ đạo kiểm tra, làm rõ và có phương án xử lý phù hợp vấn đề này.
Theo đó, Bộ này đã có công văn yêu cầu Hội đồng quốc gia thẩm định sách giáo khoa môn Tiếng Việt lớp 1 việc rà soát, báo cáo về nội dung sách giáo khoa môn Tiếng Việt lớp 1 về Bộ trước ngày 17/10.
Báo điện tử VietnamPlus sẽ tiếp tục cập nhật thông tin về sự việc này./.
Phạm Mai [Vietnam+]
Cùng Đồng hành
Sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 1 mới bộ Cánh Diều có nhiều sai sót cần chỉnh sửa - Ảnh: Quang Định
Cô N.T.Thúy, giáo viên lớp 1 ở TP.HCM, nhận định. Cô Thúy cho rằng có rất nhiều nội dung không phù hợp mà dư luận đã phản ánh trên các phương tiện truyền thông trong thời gian qua nhưng chưa được chỉnh sửa.
Những nội dung "rối não"
Cô Thúy nói thêm: "Phụ huynh lớp tôi rất bức xúc với bài số 25, trang 49, SGK Tiếng Việt 1, tập 1. Bài tập đọc như sau: "Nhà sẻ có sẻ bé. Sẻ ca "ri...ri...". Phía xa là nhà quạ. Quạ la "quà...quà...". Sẻ bé sợ quá. Sẻ bố dỗ: Sẻ ca ri ri. Quạ la quà quà. Bé sợ gì!". Tôi không hiểu được tại sao các nhà biên soạn sách lại đưa những câu từ trúc trắc, khó hiểu, xa lạ với cuộc sống các em học sinh 6 tuổi như vậy. Vậy mà NXB chỉ sửa từ "quà...quà" thành "quạ...quạ" mà thôi".
Giáo viên này phân tích bài đọc trên có sẻ bé, sẻ bố đã rất khó hiểu với học sinh rồi. "Đã vậy, ngay cả bản thân tôi từ đó tới giờ cũng chỉ biết là chim sẻ hót, chim sẻ kêu chứ tôi chưa nghe "sẻ ca" bao giờ. Trong tiết dạy bài này, tôi đã bắt tay lên miệng, giả như con chim và kêu "ri ri" nhưng cả lớp vẫn ngớ người ra. Tương tự, thay vì ghi "quạ la" sao không sửa lại là "quạ kêu" cho dễ hiểu. Ngay cả cái phần chim sẻ bố dỗ con cũng như đánh đố học sinh" - cô Thúy bức xúc.
Không những thế, cô P. - giáo viên lớp 1 ở một trường vùng ven TP.HCM - còn đề xuất: "Bài tập đọc trang 119 dù cho NXB có sửa nhưng chỉ sửa ở phần câu hỏi tìm hiểu bài, phần nội dung bài đọc không sửa. Đó là: "Lớp Hà có tiết tập viết. Hà viết rất cẩn thận. Thế mà bạn Kiên xô bàn làm chữ "biển" của Hà xiên đi. Hà nhăn mặt. Kiên thì thầm: "Tớ lỡ mà". Hà chả giận bạn. Em viết thêm chữ "biển" thật đẹp. Cô nhìn chữ em, khen: "Chữ Hà đẹp lắm"!".
Cô P. nhận định nội dung như vậy không ổn: "Kiên xô bàn làm cho Hà viết chữ xấu thì câu đầu tiên phải là xin lỗi bạn mới đúng với thực tế mà chúng tôi đang rèn giũa cho học sinh lớp 1 phải biết nói lời cảm ơn và xin lỗi. "Hà chả giận bạn" - dùng từ "chả" nghĩa là gây khó cho cả giáo viên và học sinh vì đây là từ cổ, không gần gũi với cuộc sống của học sinh. Vậy tại sao NXB không sửa?".
Làm quá sơ sài
Cô N.T.T.V. - giáo viên lớp 1 ở TP.HCM - cũng nhận định: "Tôi thấy tài liệu chỉnh sửa SGK Tiếng Việt 1 bộ Cánh Diều làm quá sơ sài. Có nhiều chi tiết sai, khiên cưỡng, không phù hợp với thực tế cuộc sống mà trước đây chúng tôi đã phản ánh nhưng không hiểu sao không thấy sửa".
Cô V. dẫn chứng nổi cộm nhất chính là SGK đã dùng những từ đơn một cách vô tội vạ, sai ngữ pháp. Ví dụ như trang 16 có hình cái cặp da nhưng SGK chỉ ghi mỗi chữ "da"; trang 19 có hình cây đa nhưng chỉ có mỗi chữ "đa"; trang 48 có hình cây si nhưng chỉ ghi mỗi chữ "si"; trang 44 có hình con ngựa đang phi nhưng có mỗi chữ "phi"; trang 54 có hình cá trê nhưng có mỗi chữ "trê", hình con chim trĩ nhưng chỉ có chữ "trĩ"; trang 56 có hình con chim cú nhưng có mỗi chữ "cú"; trang 58 có hình đôi đũa mà có mỗi chữ "đũa"; trang 68 có ảnh thắp nến nhưng có mỗi chữ "thắp"... là không đúng.
"Trong buổi họp tổ chuyên môn tháng vừa rồi, chúng tôi đã mang việc này ra bàn và nhiều giáo viên lo ngại rằng nếu cứ dạy học sinh theo SGK e rằng sẽ tập cho các em cách nói trống không, chưa kể việc giáo viên giảng dạy, giải thích cũng rất khó khăn" - cô V. nêu ý kiến.
Lo âu "tài liệu bổ sung"
Một hiệu trưởng trường tiểu học ở Q.Tây Hồ [Hà Nội] cho biết đã đọc kỹ ngữ liệu trong tài liệu bổ sung, chỉnh sửa của sách Tiếng Việt 1 nhóm Cánh Diều vừa công bố. So với ngữ liệu trong các sách Tiếng Việt cách đây 30-40 năm thì ngữ liệu này không hay, không có cảm xúc, khó đọng lại với trẻ.
"Dĩ nhiên tôi cũng chia sẻ với nhóm tác giả vì các bài thay thế nhằm phục vụ việc dạy học các âm, vần nên không tránh khỏi trúc trắc khi phải cố nắn để đưa những âm, vần đang học vào đoạn ngữ liệu. Nhưng nếu nhóm tác giả chắt lọc từ nguồn ngữ liệu của sách cũ, hay trong kho tàng văn học Việt Nam, có thời gian để nghiên cứu, trau chuốt thì sẽ tốt hơn. Tôi cảm giác tài liệu thay thế này được biên soạn trong thời gian ngắn để giải quyết yêu cầu trước mắt nên chưa được đầu tư, chuẩn bị tốt" - vị này nói.
Còn cô H.T. - giáo viên tiểu học ở Hà Nội - lại băn khoăn: "Tài liệu chỉ ghi cung cấp ngữ liệu bổ sung để giáo viên có thể sử dụng thay thế ngữ liệu không phù hợp. Nếu nói thế thì có nghĩa các ngữ liệu được phản ánh là chưa phù hợp trong sách Tiếng Việt 1 của nhóm Cánh Diều không nhất thiết phải thay thế? Nhóm tác giả chỉ cung cấp thêm ngữ liệu bổ sung, việc có thay thế hay không tùy thuộc giáo viên. Nhưng theo yêu cầu của Bộ GD-ĐT thì nhóm tác giả phải sửa chữa, điều chỉnh".
Cô H.T. cũng chia sẻ SGK là tài liệu chính thức sử dụng trong quá trình dạy học. Nhưng Bộ GD-ĐT cho rằng giáo viên chủ động chọn ngữ liệu thay thế. "Bộ yêu cầu tác giả sách sửa chữa, thay thế ngữ liệu không phù hợp nhưng nhóm tác giả chỉ bổ sung ngữ liệu, có nghĩa vẫn khẳng định quan điểm giữ nguyên ngữ liệu được cho là không phù hợp trong sách đã phát hành. Việc này đang chưa rõ ràng nên sẽ khó khăn cho giáo viên khi thực hiện" - cô H.T. đặt vấn đề.
Không thể sửa theo kiểu chắp vá
Trao đổi thêm về cách "tiếp thu" của nhóm Cánh Diều trong việc cung cấp tài liệu bổ sung, thay thế, PGS Nguyễn Hữu Đạt - viện trưởng Viện Ngôn ngữ và văn hóa phương Đông, nguyên chủ nhiệm bộ môn Việt ngữ học Trường ĐH Khoa học xã hội và nhân văn [ĐH Quốc gia Hà Nội] - vẫn khẳng định quan điểm: muốn dùng SGK Tiếng Việt 1 - bộ Cánh Diều thì phải biên soạn lại chứ không thể sửa chữa theo kiểu chắp vá. Bởi những sai sót trong sách không thể coi là "sạn" mà là những lỗi sai cơ bản cả về phương pháp biên soạn, ngữ liệu, tri thức về ngôn ngữ học, về mục đích dạy tiếng Việt… Nếu nói "sạn" là những lỗi nhỏ, những thiếu sót mang tính không cơ bản, nhưng ở đây là do phương pháp biên soạn chưa chuẩn.
HOÀNG HƯƠNG - VĨNH HÀ