KIỂM TR BÀI CŨLựa chọn đáp án đúng:1. Dòng nào sau đây nêu đúng khái niệm thể loại Kịch [Kịch bản vănhọc] đã học trong chương trình Ngữ Văn lớp 11?A. Tiêu biểu cho loại trữ tình, chú trọng đến cái đẹp, cái thi vị trongđời sống tâm hồn con người.B. Tiêu biểu cho loại tự sự, phản ánh sự thật đời sống trong tính kháchquan; thường có cốt truyện, nhân vật, sự kiện...C. Là một loại hình nghệ thuật tổng hợp, lựa chọn những xung độttrong đời sống làm đối tượng mô tả, thường được viết ra để diễn.KIỂM TRA BÀI CŨLựa chọn đáp án đúng:2. Thể loại Kịch gồm có những đặc trưng nào?A. Xung đột kịch và giải quyết xung đột kịchB. Hành động kịch, nhân vật kịchC. Ngôn ngữ kịchD. Tất cả các phương án trên.Tiết 82:HỒN TRƯƠNG BA,DA HÀNG THỊT[Trích][LƯU QUANG VŨ]Tiết 82: HỒN TRƯƠNG BA, DA HÀNG THỊT [Trích][LƯU QUANG VŨ]I. TÌM HIỂU CHUNG1. Tác giả2. Vở kịch “Hồn Trương ba, da hàng thịt”II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN1. Màn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Xác hàng thịt.2. Màn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và người thân3. Màn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Đế ThíchIII. TỔNG KẾTI. TÌM HIỂU CHUNG1. Tác giả Lưu Quang Vũ [1948 – 1988]- Sống trong thời kỳ kinh tế đất nướcnhiều khó khăn.- Người nghệ sĩ đa tài: viết thơ, vẽ tranh,nặn tượng, viết tiểu luận, kịch…- Kịch là phần đóng góp đặc sắc nhất củaLưu Quang Vũ.Một trong những nhà soạn kịch tài năng nhấtcủa nền văn học nghệ thuật Việt Nam hiện đại.I. TÌM HIỂU CHUNG2. Vở kịch “Hồn Trương ba, da hàng thịt”a] Thể loại: Kịch [chính kịch]b] Hoàn cảnh sáng tác:Viết năm 1981, ra mắt năm 1984.Một số cảnh trong vở Hồn Trương Ba da hàng thịt của Nhà hát kịch Việt Nam.c] Nguồn gốc và sự sáng tạo cốt truyện:- Nguồn gốc: Truyện cổ tích Việt Nam “Hồn Trương Ba, da hàng thịt”- Sự sáng tạo cốt truyện:+ Cốt truyện dân gian:+ Vở kịch hiện đại:Hồn Trương Ba nhập vào xácKhai thác tình huống kịch bắthàng thịt -> hai bà vợ tranhđầu từ kết thúc của truyện DG:chồng -> Quan xử vợ TrươngHồn Trương Ba được sốngBa thắng kiện được đưa chồngtrong xác hàng thịt -> nhữngvề.rắc rối, éo le -> đau khổ, tuyệt-> Hồn Trương Ba sống hòavọng -> Hồn không thể sốnghợp với xác hàng thịt.hòa hợp với xác hàng thịt.d] Nội dung, chủ đề tác phẩm và vi trí đoạn trích:* Tóm tắt nội dung:+ Cảnh 1, 2: Nam Tào, Bắc Đẩugạch nhầm tên Trương Ba. ĐếThích xuống trần tìm được bạncờ là Trương Ba.+ Cảnh 3: Trương Ba chết. VợTrương Ba lên trời đòi trả mạngchồng. Nam Tào, Bắc Đẩu sửasai - hồn Trương Ba nhập vàoxác hàng thịt. THẮT NÚT+ Cảnh 4, 5: Hồn Trương Ba gặpnhiều phiền toái khi sống trongthân xác hàng thịt. PHÁT TRIỂN+ Cảnh 6: Hồn Trương Ba bị thểxác xui khiến nhưng đã vượt quaphút lưỡng lự, trở về nhà.+ Cảnh 7: Hồn Trương Ba xungđột gay gắt với Xác hàng thịt,càng ngày càng xa lạ với ngườithân -> quyết định trả lại thânxác, chấp nhận cái chết.CAO TRÀO – MỞ NÚT+ Kết: Hồn Trương Ba nhập vàocây lá, cái Gái ươm những hạt nađể chúng mọc thành cây mới.d] Nội dung, chủ đề tác phẩm và vi trí đoạn trích:* Chủ đề:Phê phán những biểu hiện tiêu cực của lối sống bấy giờChạy theo ham muốntầm thường về vậtchất, sống cuộc sốnghưởng thụ.Chỉ đề cao đời sốngtinh thần – chủ nghĩaduy tâm chủ quan, sựlười biếng.Tình trạng sống giả- nguy cơ đẩy conngười tới chỗ thahóa do danh và lợi.II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN1. Màn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Xác hàng thịta] Tâm trạng Trương Ba trước khi diễn ra cuộc đối thoại:- Hành động: Ngồi ôm đầu một hồi lâu rồi đứng vụt dậy-> Hồn đang ở trạng thái u uất, bế tắc cùng nỗi đau khổ,dằn vặt, quẫn bách đến cùng cực.1. Màn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Xác hàng thịta] Tâm trạng Trương Ba trước khi diễn ra cuộc đối thoại:- Lời độc thoại:+ Không! Không!+ Tôi không muốn sống như thế này mãi!+ Tôi chán cái chỗ ở không phải của tôi này lắm rồi, chán lắm rồi!+ Ta bắt đầu sợ mi, ta chỉ muốn rời xa mi ngay tức khắc!+ Muốn được tách ra khỏi cái xác này, dù chỉ một lát!-> Các câu cảm thán ngắn, lời văn dồn dập, thể hiện trạngthái căng thẳng, bức bách của tâm hồn.II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN1. Màn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Xác hàng thịta] Tâm trạng Hồn Trương Ba trước khi diễn ra cuộc đối thoại:- Hành động- Lời độc thoạiTâm trạng: Đau khổ, chán ghét cuộcsống vay mượn, “bên trong một đằng,bên ngoài một nẻo”.II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN1. Màn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Xác hàng thịt* Nhận xét chung:Nhân vậtHồn Trương BaXác hàng thịtCác yếu tốCách xưng hôTa – mi, mày, anhTôi - ôngGiọng điệu,thái độKhinh bỉ, coi thường Cười nhạo, đắc thắngTình thếDần dần bị đuối lýLấn lướt, tạm thờithắng thế1. Màn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Xác hàng thịt* Hồn Trương Ba:+ Phủ nhận hoàn toàn giá trị, ý nghĩa của Xác.+ Thừa nhận nhưng coi khinh giá trị của Xác.+ Đổ lỗi cho Xác, cố bám vào niềm tin mong manh.+ Thừa nhận những bằng chứng và lí lẽ mà Xác đưa ra+ Đuối lý, đau khổ, tuyệt vọng, chấp nhận sống chung với Xác.1. Màn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Xác hàng thịt* Xác hàng thịt:+ Khẳng định thực tế phũ phàng+ Hỏi lại đầy thách thức+ Đưa ra những bằng chứng, lí lẽ xác thực+ Vỗ về, khuyên nhủ Hồn thỏa hiệp+ Tạm thời thắng thế1. Màn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Xác hàng thịt=> Dụng ý của tác giả: Ý nghĩa triết lý+ Hồn Trương Ba, Xác hàng thịt ẩn dụ cho tâm hồn và thểxác con người.+ Nếu tâm hồn yếu đuối, không giữ vững ý chí sẽ dễ dàngbị cái xấu đồng hóa.+ Thức tỉnh mọi người đấu tranh loại bỏ sự dung tục, giả tạođể cuộc sống tốt đẹp, nhân văn hơn.II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN1. Màn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Xác hàng thịt* Nội dung: Hồn Trương Ba sống trong thân xác dung tụcđã bị sự dung tục đồng hóa.* Nghệ thuật:+ Ngôn ngữ kịch cô đọng, thể hiện rõ cá tính nhân vật.+ Xung đột kịch: Được tái hiện chân thực qua ngôn ngữđộc thoại và đối thoại đặc sắc.LUYỆN TẬPLựa chọn đáp án đúng:1. Xét theo nội dung, ý nghĩa của xung đột, vở kịch “HồnTrương Ba, da hàng thịt” [Lưu Quang Vũ] là loại kịch nào?A. Bi kịchB. Hài kịchC. Chính kịch [Bi hài kịch]D. Tất cả các phương án trên.LUYỆN TẬPLựa chọn đáp án đúng:2. Vở kịch “Hồn Trương Ba, da hàng thịt” [Lưu Quang Vũ]được sáng tác vào thời gian nào?A. 1981B. 1982C. 1983D. 1984LUYỆN TẬPLựa chọn đáp án đúng:3. Theo em Hồn Trương Ba và Xác hàng thịt là hình ảnh ẩndụ cho điều gì?A. Tâm hồn và thể xác con ngườiB. Trương Ba và anh hàng thịtC. Quá khứ và hiện tạiD. Niềm vui và nỗi buồnNƠMẢCGNỌRTNÂRTCÁCÀVÔCYẦHTÝQU!HNISCỌEM H- “Ngườiđội trưởng lầm lìĐặt lên vai tôi bao hàng to nặngTôi còng lưng thở dốc vác lên xe…”[“Những bạn khuân vác”]- “Nhà chỉ mấy thước vuông, sách vở xếp cạnh nồiĐêm nằm mơ em quờ tay là chạm vào thùng gạoKhung tường nhỏ treo tranh và phơi áoTa chỉ có mấy thước vuông cho hạnh phúc của mình…”[“Nhà chật”]“… Khi tàu đông anh lỡ chuyến đi dàiChỉ một người ở lại với anh thôiLúc anh vắng người ấy thường thức đợiKhi anh khổ chỉ riêng người ấy tớiAnh yên lòng bên lửa ấm yêu thươngNgười ấy chỉ vui khi anh hết lo buồnAnh lạc bước, em đưa anh trở lạiKhi cằn cỗi thấy tháng ngày mệt mỏiEm là sớm mai là tuổi trẻ của anh …”[“Và anh tồn tại”]
- Lưu Quang Vũ sinh năm 1948, mất năm 1988, quê gốc ở Đà Nẵng, sinh ra tại Phú Thọ trong một gia đình trí thức, cha là hà viết kịch Lưu Quang Thuận, nên thiên hướng và năng khiếu nghệ thuật của ông đã sớm đưuọc bộc lộ từ nhỏ
- Từ năm 1965 đến năm 1970, ông vào bộ đội, phục vụ trong quân chủng Phòng không – Không quân
- Từ năm 1970 đến năm 1978, ông xuất ngũ và làm đủ mọi nghề để mưu sinh, như làm hợp đồng cầu đường, vẽ pa-nô, áp-phích,…
- Từ năm 1978 đến năm 1988, ông là biên tập viên tạp chí Sân khấu và bắt đầu sáng tác kịch nói, với vở kịch đầu tay “Sống mãi tuổi 17”
- Lưu Quang Vũ là một nghệ sĩ đa tài: làm thơ, sáng tác truyện ngắn, vẽ tranh…nhưng thành công nhất là kịch. Ông không chỉ là một hiện tượng đặc biệt của sân khấu kịch trường những năm 80 của thế kỉ XX mà còn được coi là một trong số những nhà soạn kịch tài năng nhất của nền văn học Việt Nam hiện đại
- Năm 2000, ông được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật
- Các tác phẩm chính:
+ Kịch: Sống mãi tuổi 17, Lời nói dối cuối cùng, Nàng Xi-ta, Chết cho điều chưa có, Nếu anh không đốt lửa, Lời thề thứ 9, Khoảnh khắc và vô tận, Bệnh sĩ, Tôi và chúng ta,…
+ Thơ: Và anh tồn tại, Tiếng Việt, Vườn trong phố, Bầy ong trong đêm,…
+ Tập tiểu luận: Diễn viên và sân khấu
II. Tác phẩm
1. Hoàn cảnh ra đời
- “Hồn Trương Ba, da hàng thịt” viết năm 1981 nhưng đến năm 1984 mới ra mắt công chúng, là một trong số những vở kịch đặc sắc nhất của Lưu Quang Vũ, đã công diễn nhiều lần trên sân khấu trong và ngoài nước
- Từ một cốt truyện dân gian, Lưu Quang Vũ đã xây dựng thành một vở kịch nói hiện đại, đặt ra nhiều vấn đề mới mẻ, có ý nghĩa tư tưởng, triết lí và nhân văn sâu sắc
- Đoạn trích thuộc cảnh VII và đoạn kết của vở kịch
2. Tóm tắt
Trương Ba rất giỏi đánh cờ. Nam Tào đã xoá tên ông trong sổ Trời. Sau đó, Nam Tào và Đế Thích đã cho hồn Trương Ba tái sinh nhập vào xác anh hàng thịt vừa mới chết. Từ đó, hồn Trương Ba trú ngụ trong xác hàng thịt, xác hàng thịt mang hồn Trương Ba. Cũng từ đó xảy ra bao chuyện lộn xộn. Lí trưởng sách nhiễu. Vợ hàng thịt đòi chồng. Vợ, con, cháu của Trương Ba cảm thấy chồng, cha, ông của mình sao mà xa lạ, vụng về và cục cằn. Bản thân Trương Ba có quá nhiều thay đổi: Nhiễm nhiều thói xấu, trở nên tha hoá, sống lạc lõng. Có nhiều lúc hồn Trương Ba và xác hàng thịt cãi nhau, nặng lời với nhau. Vợ Trương Ba chán ngán đòi bỏ đi. Cái Gái, cu Tị, hai đứa cháu đều ghét ông. Chị con dâu đau khổ nói với hồn Trương Ba về sự tan hoang, đổ vỡ của gia đình, "đau đớn thấy... mỗi ngày thầy một đổi khác dần, mất mát dần...". Hồn Trương Ba bải hoải bài hoài, thắp hương xin gặp Đế Thích. Gặp Đế Thích, hồn Trương Ba nói về thân phận cay đắng "sống nhờ" của mình và xin được chết cho thảnh thơi. Đế Thích hết lời khuyên giải, nhưng hồn Trương Ba vẫn không nghe. Vừa lúc đó, cái Gái chạy đến oà khóc, báo tin cu Tị con chị Lụa đã chết. Nam Tào, Bắc Đẩu báo tin Ngọc Hoàng đã tha cho Đế Thích cái tội nhập hồn Trương Ba vào xác hàng thịt và cho phép hồn Trương Ba được sống trong xác hàng thịt. Nhưng hồn Trương Ba xin được chết để cu Tị sống lại. Hồn Trương Ba an ủi, dặn dò vợ con rồi nhắm mắt qua đời.
3. Bố cục [3 phần]
- Phần 1 [từ đầu đến “Vợ Trương Ba bước vào”]: Cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt
- Phần 2 [tiếp đó đến “Không cần!”]: Cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và những người thân trong gia đình
- Phần 3 [còn lại]: Cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba, Đế Thích và quyết định cuối cùng của hồn Trương Ba
4. Giá trị nội dung
Qua đoạn trích vở kịch “Hồn Trương Ba, da hàng thịt”, Lưu Quang Vũ muốn gửi tới người đọc thông điệp: Được sống làm người quý giá thật, nhưng đưuọc sống đúng là mình, sống trọn vẹn những giá trị mình vốn có và theo đuổi còn quý giá hơn. Sự sống chỉ thực sự có ý nghĩa khi khi con người được sống tự nhiên với sự hài hòa giữa thể xác và tâm hồn. Con người phải luôn luôn biết dấu tranh với những nghịch cảnh, với chính bản thân, chống lại sự dung tục để hoàn thiện nhân cách và vươn tới những giá trị tinh thần cao quý.
5. Giá trị nghệ thuật
- Xây dựng tình huống, xung đột kịch độc đáo, hấp dẫn
- Đối thoại kịch đậm chất triết lí, giàu kịch tính, tạo nên chiều sâu ý nghĩa cho vở kịch
- Hành động kịch của nhân vật phù hợp với tính cách, hoàn cảnh, góp phần thúc đẩy tình hống, xung đột kịch phát triển
- Nghệ thuật độc thoại nội tâm giúp nhân vật bộc lộ tính cách và quan niệm về lẽ sống đúng đắn