Nói giảm nói tránh là gì? Cho ví dụ
Hướng dẫn học sinh lớp 8 tìm hiểu bài học về nói giảm nói tránh, cách sử dụng biện pháp này và đặt ví dụ minh họa về cách nói giảm nói tránh, các em hãy xem bên dưới để hiểu hơn về bài học ngày hôm nay.
Tìm hiểu nói giảm nói tránh là gì?
Khái niệm nói giảm nói tránh
Theo một số định nghĩa có trong sách giáo khoa đã nói chính xác, nói giảm nói tránh là một biện pháp tu từ dùng để biểu đạt một cách tế nhị, nhẹ nhàng làm giảm đi cảm giác ghê sợ, đau buồn, hay thiếu văn hóa đối với người nghe.
Định nghĩa nói giảm nói tránh là gì?Dấu hiệu để nhận biết biện pháp nói giảm, nói tránh: Nếu như trong câu có sử dụng các từ ngữ diễn đạt tế nhị, tránh đi ý nghĩa thông thường của nó.
Biện pháp này được dùng nhiều trong giao tiếp cuộc sống hàng ngày. Đặc biệt, nói giảm nói tránh còn được áp dụng trong thơ ca, văn chương.
Ví dụ về nói giảm, nói tránh:
Cụ ông đã chết rồi => Cụ ông đã về với tổ tiên rồi.
Các cách nói giảm nói tránh
Trong giao tiếp, thay vì sử dụng những từ ngữ gây ấn tượng mạnh của tính chất sự vật, sự việc người nói sẽ dùng những từ đồng nghĩa để làm giảm đi cảm giác sợ hãi, đau buồn, thiếu lịch sự.
Hoặc có thể dùng cách phủ định các từ tích cực. Các ví dụ dưới đây sẽ giúp bạn hiểu hơn về tác dụng và cách sử dụng của nói giảm nói tránh.
Các cách nói giảm nói tránhVí dụ những câu nói giảm nói tránh
- Người ta đã phát hiện một xác chết ngay tại hiện trường của vụ án mạng.
Khi sử dụng các cách nói giảm nói giảm nói tránh sẽ là: Người ta phát hiện một tử thi tại ngay hiện trường của vụ án mạng.
=> Việc sử dụng thay thế “xác chết” bằng “tử thi” là sử dụng từ đồng nghĩa, từ Hán Việt giúp giảm đi sự ghê sợ đối với người nghe, người đọc.
- Chiến sỹ đó bị giết chết khi làm nhiệm vụ.
Được thay thế bằng: Chiến sĩ đã hy sinh anh dũng khi đang làm nhiệm vụ.
=> Thay thế bằng các từ đồng nghĩa, Hán Việt giúp tăng thêm tính trang trọng, biết ơn cho câu nói.
- Chị ấy thật xấu xí.
Thay thế bằng chị ấy không được đẹp cho lắm hay Chị ấy chưa được đẹp cho lắm.
=> Cách sử dụng những câu nói giảm nói tránh bằng phủ định các từ tích cực, thay vì dùng từ tiêu cực giúp làm giảm đi mức độ nghiêm trọng của vấn đề đang nói đến.
- Cậu thanh niên đó bị mù.
Thay thế bằng câu: Cậu thanh niên đó khiếm thị.
=> Cách sử dụng những câu nói giảm nói tránh giúp giảm nhẹ mức độ, đồng thời thể hiện được sự tôn trọng với người nghe, tránh làm tổn thương họ.
- Ồn ào quá, cậu hãy câm miệng lại ngay.
Thay thế bằng câu: Ồn ào quá, cậu có thể vui lòng im lặng không?
=> Cách sử dụng nói giảm nói tránh như trên thể hiện được thái độ hòa nhã, lịch sự và tôn trọng người khác.
- Bà ấy bị bệnh nặng sắp chết rồi.
Thay thế bằng câu: Bà ấy […] như thế sẽ […] được lâu nữa đâu.
=> Cách nói giảm nói tránh là dùng cách nói trống hay còn gọi là tỉnh lược thể hiện sự tôn trọng với người khác và giảm đi sự ghê rợn, mất mát từ cái chết.
- Anh còn yếu kém lắm.
Thay thế bằng câu: Anh cần phải cố gắng, nỗ lực hơn nữa.
=> Cách nói giảm nói tránh là dùng cách nói vòng thể hiện được sự tôn trọng người khác, không là họ thấy nặng nề hay thất vọng.
Nói giảm nói tránh là gì? Tìm hiểu tác dụng và cho ví dụ
Trong cuộc sống hàng ngày cũng như trong thơ văn, nhiều lúc chúng ta cần sử dụng những câu nói giảm nói tránh để có sự tế nhị, tránh thô lỗ với người nghe, người đọc. Vậy nói giảm nói tránh là gì? Có mấy cách nói giảm nói tránh? Hãy theo dõi bài viết này của Palada.vn để có câu trả lời cho những câu hỏi đó nhé.
Nói giảm nói tránh là gì?
Như chúng ta đã biết học ăn nói sao cho khéo là một trong những bài học quan trọng về kỹ năng giao tiếp. Và nói giảm nói tránh luôn được sử dụng thường xuyên trong văn nói và văn viết.
Ví dụ: Chúng ta thường dùng từ tử thi thay cho từ xác chết hoặc muốn nói lịch sự chúng ta không dùng từ già mà dùng từ có tuổi,…
Trong các bài thơ, đoạn văn, ta thường gặp biện pháp tu từ này như: “Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng.”
[Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu]
Từ “bầu sữa” được dùng để thay thế cho một từ vốn chỉ một bộ phận cơ thể của người người phụ nữ, giữ chức năng sản sinh ra sữa nuôi con.
Như vậy, qua những phân tích ở trên bạn đọc đã hiểu được nói giảm nói tránh là gì rồi! Cùng theo dõi nội dung tiếp theo của bài viết để biết thêm chi tiết về biện pháp tu từ này nhé.
Soạn bài Nói giảm nói tránh
I - Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh
1. Những từ ngữ in đậm trong các đoạn trích sau đây có nghĩa là gì ? Tại sao người viết, người nói lại dùng cách diễn đạt đó ?
- Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong Đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột.
[Hồ Chí Minh, Di chúc]
- Bác đã đi rồi sao, Bác ơi !
Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời.
[Tố Hữu, Bác ơi !]
- Lượng con ông Độ đây mà... Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn.
[Hồ Phương, Thư nhà]
2. Vì sao trong câu văn sau đây, tác giả dùng từ ngữ bầu sữa mà không dùng một từ ngữ khác cùng nghĩa ?
Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng.
[Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu]
3. So sánh hai cách nói sau đây, cho biết cách nói nào nhẹ nhàng, tế nhị hơn đối với người nghe.
- Con dạo này lười lắm.
- Con dạo này không được chăm chỉ lắm.
II - Luyện tập
1. Điền các từ ngữ nói giảm nói tránh sau đây vào chỗ trống /.../ : đi nghỉ, khiếm thị, chia tay nhau, có tuổi, đi bước nữa.
a] Khuya rồi, mời bà /.../.
b] Cha mẹ em /.../ từ ngày em còn rất bé, em về ở với bà ngoại.
c] Đây là lớp học cho trẻ em /.../.
d] Mẹ đã /.../ rồi, nên chú ý giữ gìn sức khỏe.
e] Cha nó mất, mẹ nó /.../, nên chú nó rất thương nó.
2. Trong mỗi cặp câu dưới đây, câu nào có sử dụng cách nói giảm nói tránh ?
a1] Anh phải hòa nhã với bạn bè !
a2] Anh nên hòa nhã với bạn bè 1
b1] Anh ra khỏi phòng tôi ngay !
b2] Anh không nên ở đây nữa !
c1] Xin đừng hút thuốc trong phòng !
c2] Cấm hút thuốc trong phòng !
d1] Nó nói như thế là thiếu thiện chí.
d2] Nó nói như thế là ác ý.
e1] Hôm qua em hỗn với anh, em xin anh thứ lỗi.
e2] Hôm qua em có hỗn với anh, em xin anh thứ lỗi.
3. Khi chê trách một điều gì, để người nghe dễ tiếp nhận, người ta thường nói giảm nói tránh bằng cách phủ định điều ngược lại với nội dung đánh giá. Chẳng hạn, đáng lẽ nói "Bài thơ của anh dở lắm" thì lại bảo "Bài thơ của anh chưa được hay lắm". Hãy vận dụng cách nói giảm nói tránh như thế để đặt năm câu đánh giá trong những trường hợp khác nhau.
4. Việc sử dụng cách nói giảm nói tránh là tùy thuộc vào tình huống giao tiếp. Trong trường hợp nào thì không nên dùng cách nói giảm nói tránh ?
I - Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh
Câu 1 phần I trang 107 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1 :Những từ ngữ in đậm trong các đoạn trích sau đây có nghĩa là gì ? Tại sao người viết, người nói lại dùng cách diễn đạt đó ?
- Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽđi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong Đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột.
[Hồ Chí Minh, Di chúc]
- Bác đã đi rồi sao, Bác ơi !
Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời.
[Tố Hữu, Bác ơi !]
- Lượng con ông Độ đây mà... Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn.
[Hồ Phương, Thư nhà]
- Các từ in đậm trong cả 3 câu trích đều dùng trong trường hợp nói về cái chết.
- Cách nói như vậy là để giảm nhẹ, để tránh đi phần nào sự mất mác, đau buồn.
Câu 2 phần I trang 108 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1 :Vì sao trong câu văn sau đây, tác giả dùng từ ngữ bầu sữa mà không dùng một từ ngữ khác cùng nghĩa ?
Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vàobầu sữanóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng.
[Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu]
Tác giả trong đoạn văn sử dụng từ " bầu sữa" mà không dùng từ khác bởi từ bầu sữa là cách nói tế nhị, tránh thô tục mà vẫn gợi được sự ấm áp, thân thương của tình mẫu tử.
Câu 3 phần I trang 108 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1 :So sánh hai cách nói sau đây, cho biết cách nói nào nhẹ nhàng, tế nhị hơn đối với người nghe.
- Con dạo nàylười lắm.
- Con dạo nàykhông được chăm chỉ lắm.
Trong hai cách nói thì cách nói thứ hai là cách nói tế nhị, có tính chất nhẹ nhàng hơn đối với người tiếp nhận.
Ghi nhớ :
Nói giảm nói tránh là một biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tránh gây cảm giác đau buồn, ghê sợ, nặng nề ; tránh thô tục, thiếu lịch sự.
II - Luyện tập
Câu 1 phần Luyện tập trang 108 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1 :Điền các từ ngữ nói giảm nói tránh sau đây vào chỗ trống /.../ : đi nghỉ, khiếm thị, chia tay nhau, có tuổi, đi bước nữa.
a]Khuya rồi, mời bà đi nghỉ.
b]Cha mẹ em chia tay nhautừ ngày em còn rất bé, em về ở với bà ngoại.
c]Đây là lớp học cho trẻ em khiếm thị.
d]Mẹ đã có tuổirồi, nên chú ý giữ gìn sức khỏe.
e]Cha nó mất, mẹ nó đi bước nữa, nên chú nó rất thương nó.
Câu 2phần Luyện tập trang 108 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1 :Trong mỗi cặp câu dưới đây, câu nào có sử dụng cách nói giảm nói tránh ?
a1]Anh phải hòa nhã với bạn bè !
b2]Anh không nên ở đây nữa !
c1]Xin đừng hút thuốc trong phòng !
d1]Nó nói như thế là thiếu thiện chí.
e2]Hôm qua em có hỗn với anh, em xin anh thứ lỗi.
Câu 3phần Luyện tập trang 109- SGK Ngữ Văn 8 tập 1 : Vận dụng cách nói giảm nói tránh để đặt năm câu đánh giá trong những trường hợp khác nhu.
a] Cô ấy đã chết lúc chiều => Cô ấy đã qua đời lúc chiều.
b] Sáng mai người ta sẽ đem chôn => Sáng mai người ta sẽ làm mai táng cho cô ấy.
c] Anh còn kém lắm => Anh cần phải cố gắng hơn nữa.
d] Bà ấy chắc không sống được lâu nữa đâu chị ạ ! => Bà ấy chắc không còn được lâu nữa đâu chị ạ !
e] Em tiếp thu chậm thế ! => Em tiếp thu chưa được nhanh.
Câu 4phần Luyện tập trang 109- SGK Ngữ Văn 8 tập 1 :Việc sử dụng cách nói giảm nói tránh là tùy thuộc vào tình huống giao tiếp. Trong trường hợp nào thì không nên dùng cách nói giảm nói tránh ?
Nói giảm nói tránh là một biện pháp tu từ nhưng tùy thuộc vào hoàn cảnh giao tiếp để sử dụng hợp lý biện pháp này. Những tình huống cần nói thẳng thắn, nói đúng bản chất vấn đề thì không được nói giảm nói tránh.