CÁCH VẼ ĐỒ THỊ HÀM SỐ LỚP 9
Như các em đã biết, hàm số bậc nhất là hàm số được cho bởi công thức y = ax + b trong đó a, b là các số cho trước và a khác 0. Đặc biệt, khi b = 0 thì hàm số có dạng y = ax.
Bạn đang xem: Cách vẽ đồ thị hàm số lớp 9
Vậy hàm số bậc nhất có các dạng bài tập như thế nào? cách giải các dạng bài tập hàm số bậc nhất ra sao? chúng ta sẽ tìm hiểu chi tiết qua các bài tập vận dụng có lời giải trong bài viết này.
I. Hàm số bậc nhất - kiến thức cần nhớ
1. Định nghĩa hàm số bậc nhất
- Hàm số bậc nhất là hàm số được cho bởi công thức y = ax + b trong đó a; b là các số cho trước và a 0. Đặc biệt, khi b = 0 thì hàm có dạng y = ax.
2. Tính chất hàm số bậc nhất
Hàm số bậc nhất y = ax + b [a 0] xác định với mọi giá trị của x R và;
- Đồng biến trên R khi a > 0
- Nghịch biến trên R khi a 3. Đồ thị của hàm số bậc nhất
Đồ thị của hàm số y = ax + b [a 0] là một đường thẳng
-Cắt trục tung tại điểm có tung độ bằng b
- Song song với đường thẳng y = ax nếu b 0 và trùng với đường thẳng y = ax nếu b = 0.- Số a gọi là hệ số góc, số b gọi là tung độ gốc của đường thẳng.
4.Góc tạo bởi đồ thị hàm số bậc nhất và trục Ox
Gọiα là góc tạo bởi đường thẳng y = ax + b [a 0] và trục Ox.
- Nếuα > 0 thì tanα = a; [góc tạo bởi hàm số và Ox là góc nhọn]
- Nếuα 0 -α, khi đó tanβ =|α|; [góc tạo bởi hàm số và Ox là góc tù].
Tínhβ rồi suy ra α= 1800- β.
5. Vị trí tương đối của hai đường thẳng, đường thẳng và parabol.
Cho các đường thẳng [d]: y = ax + b [a 0] và [d"]: y = a"x + b"[a" 0] khi đó :
[d] X [d"] a a"
[d] // [d"] a = a" và b b"
[d] [d"] a = a" và b = b"
[d] [d"] a.a" = -1
> Lưu ý: Các ký hiệu: X là cắt; // là song song; là trùng; là vuông góc.
II. Bài tập hàm số bậc nhất một ẩn có lời giải
* Bài tập 1:Viết phương trình đường thẳng [d] đi qua điểm M[1;2] và có hệ số góc là 3.
* Lời giải:
- Phương trình đường thẳng có hệ số góc 3 [tức a = 3] có phương trình dạng: y = 3x + b.
- Vì phương trình này đi qua điểm M[1;2] nên có: 2 = 3.1 + bb = 2 - 3 b = -1.
Vậy phương trình đường thẳng cần tìm là: y = 3x - 1
* Bài tập 2:Cho đường thẳng [d1]: y = -x + 2 và đường thẳng [d2]: y = 2x +m - 3. Xác định m để [d1] cắt [d2] tại điểm nằm trên trục hoành.
* Lời giải:
- Ta thấy [d1] luôn cắt [d2] vì a1 = -1 a2 = 2.
- Đường thẳng d1 cắt trục hoành [y = 0] tại điểm [2;0]
- Đường thẳng d2 cắt trục hoành [y=0] tại điểm
Để d1 cắt d2 tại một điểm trên trục hoành thì:
Với m = 7 khi đó d2 có phương trình: y = 2x + 4. Khi đó hai đường thẳng y = -x + 2 và đường thẳng y = 2x + 4 cắt nhau tại một điểm có tọa độ [2;0] nằm trên trục hoành.
* Bài tập 3: Cho các hàm số y = 2mx + m + 1 [1]và hàm số y = [m - 1]x + 3 [2]
a] Xác định m để hàm số [1] đồng biến, hàm số [2] nghịch biến.
Xem thêm: Top Các Cách Chơi Tik Tok Được Nhiều Tim Video Tik Tok Nhanh Nhất 2020
b] Xác định m để đồ thị hàm số [1] song song với đồ thị hàm số [2]
c] Chứng minh rằng đồ thị [d] của hàm số [1] luôn đi qua 1 điểm cố định với mọi giá trị của m.
* Lời giải:
a]Xác định m để hàm số [1] đồng biến, hàm số [2] nghịch biến.
- Hàm số [1] đồng biến [tức a > 0] 2m > 0 m > 0
- Hàm số [2] nghịch biến [tức a * Bài tập 4: Cho hàm số y = [m - 3]x + m + 2 [1]
a] Tìm m để đồ thị [d] cắt trục tung tại điểm có tung độ = -3
b] Tìm m để đồ thị [d] song song với đường thẳng [d1]:y = -2x + 1
c] Tìm m để đồ thị [d] vuông góc với đường thẳng[d2]: y = 2x - 5
* Lời giải:
a] Tìm m để đồ thị [d] cắt trục tung tại điểm có tung độ = -3
Để đồ thị hàm số y = [m - 3]x + m + 2 cắt trục tung tại điểm có tung độ bằng -3, tức là x = 0; y = -3 nên có:
- 3 = [m - 3].0 + m + 2 m = - 5.
Vậy với m = - 5 thì đồ thị hàm số [d] cắt trục tung tại điểm có tung độ bằng -3.
b] Tìm m để đồ thị [d] song song với đường thẳng[d1]: y = -2x + 1.
Để đồ thị hàm số [d]: y = [m - 3]x + m + 2 song song với đường thẳng[d1]: y = -2x + 1 thì:
Với a" là hệ số góc của [d1] b" là tung độ góc của [d1].
Vậy với m = 1 thì đồ thị hàm số [d]// [d1]: y = -2x + 1.
c] Tìm m để đồ thị [d] vuông góc với đường thẳng y = 2x - 5
Để đồ thị hàm số [d]: y = [m - 3]x + m + 2vuông gócvới đường thẳng y = 2x - 5 thì:
Với a" là hệ số góc của [d2].
Vậy với m = 5/2 thì đồ thị hàm số [d] [d2]: y = 2x - 5.
* Bài tập 5: Cho hàm số y = 2x + m. [1]
a] Xác định giá trị của m để hàm số đi qua điểm A[-1;3]
b] Xác định m để đồ thị hàm số [1] cắt đồ thì hàm số y = 3x - 2 trong góc phần tư thứ IV.
* Lời giải:
a] Để đồ thị hàm số y = 2x + m đi qua điểm A[-1;3] thì:
3 = 2.[-1] + m m = 3 + 2 m = 5.
Vậy mới m = 5 thì đồ thị hàm số y = 2x + m đi qua điểm A[-1;3].
b] Tọa độ giao điểm của đồ thị hàm số y = 2x + m với đồ thị hàm số y = 3x - 2 là nghiệm của hệ phương trình:
- Vậy tọa độ giao điểm của đồ thịhàm số y = 2x + m với đồ thị hàm số y = 3x - 2 là [m+2;3m+4]
- Để tọa độ giao điểm này nằm trong góc phần tư thứ IV thì:
b] Vẽ đồ thị hàm số
- Hàm số đi qua 2 điểm A[4;0] và B[0;3] có đồ thị như sau:
Vây góc tạo bởi [d] và trục hoành Ox [tức đường thẳng y = 0] làα = 14308".
b] Khoảng cách từ O tới đường thẳng [d].
- Vẽ OH AB. Tam giác OAB là tam giác vuông tại O ta có OH AB nên:
Vậy khoảng cách từ gốc tọa độ O tới đường thẳng [d] là 2,4.
c] Tính diện tích tam giác OAB
Vì tam giác OAB là tam giác vuông tại O nên ta có:
Vậy SΔOAB = 6.[dvdt]
III. Bài tập hàm số bậc nhất tự luyện
* Bài tập 1: Cho hàm số y = [2m + 1] + m + 4 có đồ thị là [d].
a] Tìm m để [d] đi qua điểm A[-1;2]
b] Tìm m để [d] song song với đường thẳng [d1] có phương trình y = 5x + 1
c] Chứng minh rằng khi m thay đổi thì đường thẳng [d] luôn đi qua một điểm cố định.
Như các em đã biết, hàm số bậc nhất là hàm số được cho bởi công thức y = ax + b trong đó a, b là các số cho trước và a khác 0. Đặc biệt, khi b = 0 thì hàm số có dạng y = ax.
Bạn đang xem: Cách vẽ đồ thị hàm số lớp 9
Vậy hàm số bậc nhất có các dạng bài tập như thế nào? cách giải các dạng bài tập hàm số bậc nhất ra sao? chúng ta sẽ tìm hiểu chi tiết qua các bài tập vận dụng có lời giải trong bài viết này.
I. Hàm số bậc nhất - kiến thức cần nhớ
1. Định nghĩa hàm số bậc nhất
- Hàm số bậc nhất là hàm số được cho bởi công thức y = ax + b trong đó a; b là các số cho trước và a 0. Đặc biệt, khi b = 0 thì hàm có dạng y = ax.
2. Tính chất hàm số bậc nhất
Hàm số bậc nhất y = ax + b [a 0] xác định với mọi giá trị của x R và;
- Đồng biến trên R khi a > 0
- Nghịch biến trên R khi a 3. Đồ thị của hàm số bậc nhất
Đồ thị của hàm số y = ax + b [a 0] là một đường thẳng
-Cắt trục tung tại điểm có tung độ bằng b
- Song song với đường thẳng y = ax nếu b 0 và trùng với đường thẳng y = ax nếu b = 0.- Số a gọi là hệ số góc, số b gọi là tung độ gốc của đường thẳng.
4.Góc tạo bởi đồ thị hàm số bậc nhất và trục Ox
Gọiα là góc tạo bởi đường thẳng y = ax + b [a 0] và trục Ox.
- Nếuα > 0 thì tanα = a; [góc tạo bởi hàm số và Ox là góc nhọn]
- Nếuα 0 -α, khi đó tanβ =|α|; [góc tạo bởi hàm số và Ox là góc tù].
Tínhβ rồi suy ra α= 1800- β.
5. Vị trí tương đối của hai đường thẳng, đường thẳng và parabol.
Cho các đường thẳng [d]: y = ax + b [a 0] và [d"]: y = a"x + b"[a" 0] khi đó :
[d] X [d"] a a"
[d] // [d"] a = a" và b b"
[d] [d"] a = a" và b = b"
[d] [d"] a.a" = -1
> Lưu ý: Các ký hiệu: X là cắt; // là song song; là trùng; là vuông góc.
II. Bài tập hàm số bậc nhất một ẩn có lời giải
* Bài tập 1:Viết phương trình đường thẳng [d] đi qua điểm M[1;2] và có hệ số góc là 3.
* Lời giải:
- Phương trình đường thẳng có hệ số góc 3 [tức a = 3] có phương trình dạng: y = 3x + b.
- Vì phương trình này đi qua điểm M[1;2] nên có: 2 = 3.1 + bb = 2 - 3 b = -1.
Vậy phương trình đường thẳng cần tìm là: y = 3x - 1
* Bài tập 2:Cho đường thẳng [d1]: y = -x + 2 và đường thẳng [d2]: y = 2x +m - 3. Xác định m để [d1] cắt [d2] tại điểm nằm trên trục hoành.
* Lời giải:
- Ta thấy [d1] luôn cắt [d2] vì a1 = -1 a2 = 2.
- Đường thẳng d1 cắt trục hoành [y = 0] tại điểm [2;0]
- Đường thẳng d2 cắt trục hoành [y=0] tại điểm
Để d1 cắt d2 tại một điểm trên trục hoành thì:
Với m = 7 khi đó d2 có phương trình: y = 2x + 4. Khi đó hai đường thẳng y = -x + 2 và đường thẳng y = 2x + 4 cắt nhau tại một điểm có tọa độ [2;0] nằm trên trục hoành.
* Bài tập 3: Cho các hàm số y = 2mx + m + 1 [1]và hàm số y = [m - 1]x + 3 [2]
a] Xác định m để hàm số [1] đồng biến, hàm số [2] nghịch biến.
Xem thêm: Top Các Cách Chơi Tik Tok Được Nhiều Tim Video Tik Tok Nhanh Nhất 2020
b] Xác định m để đồ thị hàm số [1] song song với đồ thị hàm số [2]
c] Chứng minh rằng đồ thị [d] của hàm số [1] luôn đi qua 1 điểm cố định với mọi giá trị của m.
* Lời giải:
a]Xác định m để hàm số [1] đồng biến, hàm số [2] nghịch biến.
- Hàm số [1] đồng biến [tức a > 0] 2m > 0 m > 0
- Hàm số [2] nghịch biến [tức a * Bài tập 4: Cho hàm số y = [m - 3]x + m + 2 [1]
a] Tìm m để đồ thị [d] cắt trục tung tại điểm có tung độ = -3
b] Tìm m để đồ thị [d] song song với đường thẳng [d1]:y = -2x + 1
c] Tìm m để đồ thị [d] vuông góc với đường thẳng[d2]: y = 2x - 5
* Lời giải:
a] Tìm m để đồ thị [d] cắt trục tung tại điểm có tung độ = -3
Để đồ thị hàm số y = [m - 3]x + m + 2 cắt trục tung tại điểm có tung độ bằng -3, tức là x = 0; y = -3 nên có:
- 3 = [m - 3].0 + m + 2 m = - 5.
Vậy với m = - 5 thì đồ thị hàm số [d] cắt trục tung tại điểm có tung độ bằng -3.
b] Tìm m để đồ thị [d] song song với đường thẳng[d1]: y = -2x + 1.
Để đồ thị hàm số [d]: y = [m - 3]x + m + 2 song song với đường thẳng[d1]: y = -2x + 1 thì:
Với a" là hệ số góc của [d1] b" là tung độ góc của [d1].
Vậy với m = 1 thì đồ thị hàm số [d]// [d1]: y = -2x + 1.
c] Tìm m để đồ thị [d] vuông góc với đường thẳng y = 2x - 5
Để đồ thị hàm số [d]: y = [m - 3]x + m + 2vuông gócvới đường thẳng y = 2x - 5 thì:
Với a" là hệ số góc của [d2].
Vậy với m = 5/2 thì đồ thị hàm số [d] [d2]: y = 2x - 5.
* Bài tập 5: Cho hàm số y = 2x + m. [1]
a] Xác định giá trị của m để hàm số đi qua điểm A[-1;3]
b] Xác định m để đồ thị hàm số [1] cắt đồ thì hàm số y = 3x - 2 trong góc phần tư thứ IV.
* Lời giải:
a] Để đồ thị hàm số y = 2x + m đi qua điểm A[-1;3] thì:
3 = 2.[-1] + m m = 3 + 2 m = 5.
Vậy mới m = 5 thì đồ thị hàm số y = 2x + m đi qua điểm A[-1;3].
b] Tọa độ giao điểm của đồ thị hàm số y = 2x + m với đồ thị hàm số y = 3x - 2 là nghiệm của hệ phương trình:
- Vậy tọa độ giao điểm của đồ thịhàm số y = 2x + m với đồ thị hàm số y = 3x - 2 là [m+2;3m+4]
- Để tọa độ giao điểm này nằm trong góc phần tư thứ IV thì:
b] Vẽ đồ thị hàm số
- Hàm số đi qua 2 điểm A[4;0] và B[0;3] có đồ thị như sau:
Vây góc tạo bởi [d] và trục hoành Ox [tức đường thẳng y = 0] làα = 14308".
b] Khoảng cách từ O tới đường thẳng [d].
- Vẽ OH AB. Tam giác OAB là tam giác vuông tại O ta có OH AB nên:
Vậy khoảng cách từ gốc tọa độ O tới đường thẳng [d] là 2,4.
c] Tính diện tích tam giác OAB
Vì tam giác OAB là tam giác vuông tại O nên ta có:
Vậy SΔOAB = 6.[dvdt]
III. Bài tập hàm số bậc nhất tự luyện
* Bài tập 1: Cho hàm số y = [2m + 1] + m + 4 có đồ thị là [d].
a] Tìm m để [d] đi qua điểm A[-1;2]
b] Tìm m để [d] song song với đường thẳng [d1] có phương trình y = 5x + 1
c] Chứng minh rằng khi m thay đổi thì đường thẳng [d] luôn đi qua một điểm cố định.