còn được gọi là đau thắt lưng, là sự bùng phát đột ngột của các cơn đau âm ỉ hoặc đau nhói ở phần nông của lưng. Hầu hết các trường hợp đau cột sống lưng dưới là hậu quả của chấn thương, vận động sai tư thế khi mang vác vật nặng hoặc liên quan đến một số chấn thương như thoái hóa cột sống, giãn dây chằng, thoát vị đĩa đệm, giãn dây thần kinh, tủy sống…
Đau cột sống lưng dưới là tình trạng phổ biến từ người lớn tuổi cho đến người trẻ.
Đau cột sống lưng dưới là gì
Đau cột sống lưng dưới là tình trạng các cơn đau nhói ở vùng thắt lưng từ phần nông của lưng xuống sát mông, tùy từng trường hợp mà có người đau cả bên phải, bên trái hoặc ở giữa.
Đau cột sống lưng dưới thường là kết quả của chấn thương do tai nạn, bong gân, khiêng nặng hoặc thay đổi chuyển động đột ngột. Đồng thời, tình trạng đau nhức vùng cột sống thắt lưng dưới còn có thể do cột sống bị mất dần cấu trúc và chức năng, là dấu hiệu đặc trưng của các bệnh lý thoái hóa.
Vì vậy, bị đau cột sống lưng dưới rất có thể là dấu hiệu của một số bệnh lý nguy hiểm sau:
- Thoát vị đĩa đệm thắt lưng: Sự tác động của nhiều yếu tố như chèn ép, va đập mạnh hay lão hóa theo thời gian là những nguyên nhân phổ biến khiến các đĩa đệm giữa các đốt sống thắt lưng bị mất và bị xô đẩy ra khỏi vị trí ban đầu và mất tác dụng vốn có. Lúc này, người bệnh sẽ cảm thấy đau dữ dội, tê mỏi lưng, cứng cột sống vào mỗi buổi sáng sau khi ngủ dậy, hạn chế khả năng vận động của hai chi dưới.
- Thoái hóa đốt sống lưng: Càng lớn tuổi, quá trình thoái hóa của cột sống càng diễn ra nhanh hơn. Các đốt sống bị mài mòn dần do các dây thần kinh trên xương bị cọ xát quá nhiều nên gây ra những cơn đau dữ dội. Sau đó từ thắt lưng nhanh chóng lan xuống mông và về đêm thì cơn đau nặng hơn.
- Thoái hóa cột sống: Cột sống bị tổn thương rất dễ bị viêm nhiễm và gây ra những cơn đau dữ dội nhiều lúc rất khó chịu, mệt mỏi.
Thoái hóa cột sống, gai cột sống… là một số bệnh lý xương khớp phổ biến gây đau cột sống lưng dưới.
- Gai cột sống: Các gai xương thường mọc ra từ rìa cột sống, khi di chuyển sẽ cọ xát vào đốt sống và gây áp lực lên hệ thần kinh xung quanh. Từ đó gây ra những cơn đau nhức vùng đốt sống thắt lưng, gần đến mông, càng để lâu, bệnh càng nguy hiểm nếu không được điều trị.
- Đau thần kinh tọa: Tình trạng này xảy ra khi dây thần kinh tọa bị chèn ép. Những cơn đau do đau thần kinh tọa thường xuất hiện khá đột ngột và cũng biến mất rất nhanh khiến người bệnh chủ quan, lơ là không điều trị sớm, chỉ phát hiện ra khi bệnh đã nặng.
- Hẹp ống sống: Đây là tình trạng ống sống bị chèn ép dẫn đến hẹp, vô tình tạo áp lực lên các đốt sống ở vùng lưng dưới và các dây thần kinh. Căn bệnh này thường xảy ra chủ yếu ở những người trên 60 tuổi.
Nguyên nhân gây tổn thương và đau cột sống lưng dưới
Mang vác vật nặng thường xuyên và quá sức khiến cột sống bị tổn thương, gây đau nhức
Tình trạng đau cột sống lưng dưới do nhiều nguyên nhân gây ra, trong đó phần lớn xuất phát từ thói quen sinh hoạt, tư thế, chấn thương nhẹ… tưởng chừng như vô hại nhưng thực tế lại rất đáng lo ngại nếu kéo dài không được điều trị hoặc điều trị không dứt điểm.
- Do quá trình lão hóa tự nhiên của cơ thể: Bất kỳ ai cũng sẽ bước vào giai đoạn lão hóa cơ thể, chỉ là thời điểm sớm hay muộn khác nhau. Tuổi càng cao, quá trình lão hóa diễn ra càng nhanh, trong đó, các dấu hiệu lão hóa thường thấy là suy giảm chức năng cột sống, đau nhức kinh niên. Đồng thời, tuổi già cho thấy vùng cột sống thắt lưng dưới hoạt động nhiều khiến các lớp sụn bị mài mòn nhanh hơn nên cũng dễ bị đau nhức hơn.
- Do làm việc quá sức, sai tư thế: Lao động chân tay, bê vác, bê vác vật nặng sai tư thế, kéo căng phần lưng dưới thường xuyên hoặc người trẻ làm việc trong môi trường văn phòng ngồi nhiều, ít vận động, đi lại, ngồi ghế sai tư thế… rất dễ làm khởi phát các triệu chứng đau nhức.
- Do thiếu hụt dinh dưỡng: Ăn uống không lành mạnh, thiếu chất, đặc biệt là vitamin D và canxi là một trong những nguyên nhân làm tăng nguy cơ loãng xương và đau thắt lưng.
- Thừa cân – béo phì: Những người thừa cân, béo phì sẽ có nguy cơ mắc các bệnh về cột sống cao gấp 5 lần so với những người có chỉ số cân nặng và thân hình cân đối. Nguyên nhân là do trọng lượng cơ thể tăng cao quá mức sẽ gây áp lực lên cột sống, yếu dần theo thời gian, đau nhức thường xuyên.
- Rối loạn chức năng khớp cùng chậu: Khớp cùng chậu là bộ phận chịu trách nhiệm hấp thụ sốc khi phần trên của cơ thể và xương chậu tiếp xúc với nhau. Nếu chức năng bị rối loạn, ngay lập tức sẽ gây ra những cơn đau cột sống lưng dưới rất khó chịu. Tình trạng này thường xuất hiện chủ yếu ở phụ nữ trung niên và có xu hướng trẻ hóa. Bên cạnh đó, phụ nữ mang thai cũng là một nguyên nhân phổ biến gây rối loạn chức năng khớp cùng chậu do thai nhi ngày càng lớn.
Các vị trí phổ biến gây đau cột sống lưng dưới
Tùy theo nguyên nhân và vị trí đau cột sống lưng dưới mà các chuyên gia chia thành 2 dạng phổ biến là đau cơ học và đau rễ thần kinh. Một số vị trí đau thắt lưng điển hình là:
Đau cột sống lưng dưới gần vùng mông
Đau cột sống lưng dưới gần vùng hông có thể gặp ở mọi lứa tuổi.
Đây là một vị trí khá phổ biến, có thể gặp ở mọi lứa tuổi, mọi đối tượng. Nguyên nhân chính là do quá trình lão hóa tự nhiên khi tuổi già khiến cột sống bị thoái hóa. Cơn đau thường bùng phát khi cử động và thay đổi tư thế. Ngoài ra, vị trí đau thắt lưng gần mông còn có thể do thoát vị đĩa đệm [bao gồm đốt sống thắt lưng L3, L4, L5, S1], một số bệnh phụ khoa, hẹp ống sống,….
Đau cột sống lưng dưới bên trái
Cơn đau thắt lưng bên trái thường bùng phát trong thời gian ngắn, chỉ cần nghỉ ngơi vài ngày là có thể thuyên giảm và khỏi hoàn toàn. Cơn đau bắt đầu từ giữa lưng và lan xuống lưng dưới. Tuy nhiên, nếu kéo dài hơn 3 tháng thì cần nhanh chóng điều trị. Nguyên nhân chủ yếu là do viêm cột sống dính khớp, chấn thương cột sống, đau thần kinh tọa, các bệnh lý về thận, tụy, ruột…
Đau cột sống lưng dưới bên phải
Cơn đau này thường âm ỉ ở vùng thắt lưng bên phải, tăng dần về cường độ và tần suất, sau đó lan nhanh xuống khớp háng và chân. Nguyên nhân có thể do bệnh sỏi thận, viêm ruột thừa, nhiễm trùng đường tiết niệu… Nên đi khám và điều trị sớm vì tình trạng này khá nguy hiểm, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng.
Đau cột sống lưng dưới gần xương chậu
Cơn đau thường xuất hiện khi người bệnh ngồi xuống và đứng lên đột ngột khiến các dây chằng của khớp xương cùng phải chịu áp lực lớn dẫn đến đau nhức. Cơn đau nhói bắt đầu ở vùng xương chậu và lan ra gần mông và xuống đùi nhưng không qua đầu gối. Các cơn đau ở vị trí này có thể do làm việc quá sức, là dấu hiệu của một số bệnh lý như viêm bàng quang kẽ, sa vùng chậu, thoái hóa khớp háng…
Các triệu chứng và dấu hiệu của đau cột sống lưng dưới
Cơn đau cột sống thắt lưng dưới âm ỉ khó chịu khiến và lan nhanh chóng xuống mông, hai chân…
Các triệu chứng đau cột sống lưng dưới thường không giống nhau, tuy nhiên đau thắt lưng khá điển hình, bạn có thể nhận biết qua một số dấu hiệu sau:
- Cơn đau đến đột ngột, có thể hết nhanh nhưng đôi khi càng ngày càng nặng hơn theo thời gian.
- Cơn đau có khi âm ỉ, nhức nhối, có khi dữ dội, dồn dập.
- Cơn đau thường lan nhanh, di chuyển từ vùng thắt lưng xuống mặt sau đùi, thậm chí lan xuống tứ chi.
- Kèm theo đó là cảm giác ngứa ran, tê, co cứng cơ, căng cơ vùng lưng dưới, hông và xương chậu.
- Khi vận động quá sức hoặc ngồi, đứng quá lâu cũng có thể gây ra những cơn đau dữ dội.
- Người bệnh khó vận động, đi lại hoặc di chuyển chậm từ tư thế ngồi sang đứng và ngược lại.
Đau cột sống lưng dưới có nguy hiểm không
Bản chất của bệnh đau cột sống lưng dưới không nguy hiểm vì đây chỉ là một cơn đau đơn thuần do cột sống bị thoái hóa hoặc tổn thương. Những vết thương này nếu được điều trị và chăm sóc cẩn thận sẽ không quá nghiêm trọng. Tuy nhiên, nếu người bệnh chủ quan, lơ là không được điều trị sớm, nhất là người trẻ thì có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm khó hồi phục:
Nếu không được điều trị kịp thời có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm.
- Biến chứng sang các bệnh cơ xương khớp như: Thoát vị đĩa đệm, gai cột sống, đau thần kinh tọa…
- Gây biến dạng cột sống như cong, gù, ảnh hưởng đến thẩm mỹ và hạn chế khả năng vận động bình thường.
- Chèn ép đến tủy sống, dây thần kinh làm giảm thị lực.
- Teo cơ, tàn tật, bại liệt và vĩnh viễn mất khả năng đi lại.
Biện pháp chẩn đoán đau cột sống lưng dưới
Ngay khi phát hiện những triệu chứng bất thường của cột sống lưng, cơn đau kéo dài không thuyên giảm, tốt nhất người bệnh nên đến bệnh viện để được các bác sĩ chẩn đoán tìm nguyên nhân gây bệnh và tư vấn phác đồ điều trị phù hợp, hiệu quả.
Không phải tất cả mọi người bị đau cột sống lưng dưới đều được chỉ định xét nghiệm hình ảnh. Các xét nghiệm này chỉ được chỉ định cho những người bị đau dữ dội từ 2 đến 3 tháng trở lên mà tình trạng không cải thiện. Một số bài kiểm tra phổ biến là:
- Chụp X-quang: Đây là biện pháp chẩn đoán phổ biến nhất và được áp dụng nhiều nhất đối với những người nghi ngờ mắc bệnh xương khớp.
- Chụp cộng hưởng từ [MRI]: Đây là công nghệ chẩn đoán hình ảnh tiên tiến nhất hiện nay. Không chỉ giúp phát hiện các tổn thương trên cột sống mà còn chỉ ra rõ các dấu hiệu như gai xương, hẹp đĩa đệm.
- Chụp cắt lớp vi tính [CT]: Loại xét nghiệm này cũng thường được chỉ định cho các trường hợp nghi ngờ đau thắt lưng do thoái hóa đốt sống và để tìm ra vị trí chính xác của chấn thương.
Làm thế nào để chăm sóc và ngăn ngừa đau cột sống lưng dưới
Tăng cường bổ sung các loại thực phẩm lành mạnh, giàu canxi, vitamin và khoáng chất
Để mang lại kết quả điều trị đau cột sống lưng dưới tối ưu và duy trì sự ổn định về lâu dài, người bệnh cần xây dựng kế hoạch chăm sóc và phòng ngừa bệnh tái phát phù hợp.
- Điều chỉnh lại thực đơn ăn uống, từ bỏ thói quen ăn uống không khoa học, nên tăng cường bổ sung các thực phẩm tốt cho sức khỏe như rau xanh, hoa quả tươi, cá béo, thực phẩm giàu canxi và vitamin D… Tuyệt đối không sử dụng các chất kích thích như rượu bia, cà phê, thuốc lá, đồ cay nóng, đồ hộp, đồ ăn nhanh…
- Cân đối giữa công việc và thời gian nghỉ ngơi, tránh làm việc quá sức, điều chỉnh tư thế vận động, không mang vác vật nặng trong thời gian điều trị bệnh…
- Mỗi ngày nên dành thời gian tập thể dục thể thao lành mạnh hoặc vận động nhẹ nhàng từ 10-15 phút để giúp cải thiện chức năng vận động…
- Thăm khám định kỳ tại bệnh viện để theo dõi tiến triển của bệnh cũng như tầm soát các vấn đề về xương khớp.
Đau cột sống lưng dưới không phải là một vấn đề nghiêm trọng và không ảnh hưởng đến tính mạng con người. Việc điều trị bệnh không quá khó, chỉ cần bạn nắm được đầy đủ những kiến thức cơ bản về bệnh để kịp thời phản ứng nhanh, giảm đau và kìm hãm sự tiến triển của bệnh. Đồng thời tuân thủ các chỉ định, hướng dẫn điều trị của bác sĩ để tránh những rủi ro ngoài ý muốn.