Người ta không biết nguyên nhân chính xác vì sao người mắc bệnh phổi cảm thấy mệt mỏi. Các yếu tố khó thở, trầm cảm, lo lắng và giảm mức độ hoạt động thể chất hoặc sức mạnh cơ bắp có thể góp phần gây ra cảm giác mệt mỏi. Các yếu tố thể chất, tâm lý và hành vi được cho là góp phần gây mệt mỏi ở bệnh nhân mắc bệnh phổi mạn tính. Mệt mỏi có thể không thuyên giảm bằng thuốc.
Hầu hết mọi người có thể cảm thấy mệt mỏi nhẹ hoặc cực kỳ mệt mỏi vào một thời điểm nào đó trong đời. Mặc dù có tần suất cao, nhưng bệnh nhân thường không nói về sự mệt mỏi với người thân, gia đình, bạn bè hoặc chủ nhân của họ vì đó là một cảm giác vô hình và mang tính cá nhân cao. Nếu bạn bị mệt mỏi nghiêm trọng hoặc mạn tính, bạn có thể gặp phải:
- Cảm giác mệt mỏi chung và cạn kiệt năng lượng
- Ngủ không ngon giấc
- Giảm năng lượng hoặc tăng nhu cầu nghỉ ngơi [ngay cả sau một nỗ lực nhỏ]
- Giảm khả năng tập trung
- Giảm động lực hoặc giảm quan tâm đến các hoạt động hàng ngày và các hoạt động mà bạn thích làm
Bác sĩ của bạn trước tiên phải biết rằng, bạn đang cảm thấy mệt mỏi. Vì không phải lúc nào cũng có triệu chứng rõ ràng. Sau đó, bác sĩ của bạn có thể cùng bạn tìm ra vài nguyên nhân phổ biến khiến bạn mệt mỏi như các vấn đề về giấc ngủ hoặc căng thẳng ở nhà hoặc nơi làm việc. Họ có thể đánh giá các loại thuốc bạn đang dùng. Sau khi nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của bạn biết rằng bạn bị mệt mỏi, một bảng câu hỏi có thể được sử dụng để theo dõi mức độ mệt mỏi của bạn và đánh giá lại sự mệt mỏi của bạn theo thời gian.
Nếu nhà cung cấp của bạn có thể tìm ra nguyên nhân, họ sẽ đánh giá bạn dựa trên thông tin đó. Họ cũng có thể cân nhắc giới thiệu bạn đến một nhà vật lý trị liệu/vật lý trị liệu, trị liệu nghề nghiệp hoặc chương trình phục hồi chức năng phổi [xem thêm thông tin tại //www.thoracic.org/patients/patient resources/ resources/pulmonary-rehab.pdf
Những nhân viên được đào tạo có thể giúp bạn đánh giá và nếu được chỉ định, họ sẽ giúp bạn tập thể dục một cách an toàn. Họ sẽ giám sát bạn cẩn thận trong khi bạn sẽ học cách kiểm soát tốt hơn bệnh phổi mạn tính của mình, bao gồm các triệu chứng như mệt mỏi. Phục hồi chức năng phổi thường bao gồm một nhóm các nhà vật lý trị liệu/vật lý trị liệu, y tá, bác sĩ và nhà trị liệu hô hấp làm việc để tìm hiểu xem sự mệt mỏi của bạn phản ứng thế nào với chương trình.
Với sự đánh giá bao quát khi bắt đầu chương trình và tần suất tham gia chương trình phục hồi chức năng phổi, nhiều người sẽ có nhiều cơ hội giúp xác định các vấn đề có thể khiến bạn mệt mỏi và đánh giá mức độ cải thiện của bạn. Các chiến lược điều trị khác có thể có hiệu quả trong việc giảm mệt mỏi là:
- Một chương trình tập thể dục cá nhân của một nhà vật lý trị liệu/vật lý trị liệu phù hợp với nhu cầu và giới hạn của bạn.
- Các liệu pháp chăm sóc cơ thể và tâm trí đa phương thức bằng liệu pháp vận động hoặc nghệ thuật như yoga, thái cực quyền, khiêu vũ hoặc nghệ thuật.
- Trị liệu hành vi nhận thức do nhà trị liệu tâm lý thực hiện để nhận ra và thay đổi một số suy nghĩ, niềm tin và hành vi khiến bạn khó sống chung với sự mệt mỏi.
Ngoài ra, cũng có những chiến lược thực tế có thể giúp bạn học cách đối phó với sự mệt mỏi:
- Các chiến lược quản lý bản thân do nhà trị liệu tâm lý, y tá hoặc nhà trị liệu nghề nghiệp giảng dạy có thể giúp bạn phát triển các kỹ năng để thành công quản lý các hành vi, suy nghĩ và cảm xúc có thể đi cùng với sự mệt mỏi của bạn.
- Các chiến lược tiết kiệm năng lượng có thể giúp bạn thực hiện các nhiệm vụ nghề nghiệp quan trọng. Dưới đây là một số gợi ý chung có thể giúp bạn kiểm soát sự mệt mỏi của mình:
- Tìm hiểu về dự trữ năng lượng của bạn: sử dụng nhật ký hoạt động và triệu chứng để hiểu rõ hơn về mức độ và mô hình năng lượng của bạn.
- Sử dụng năng lượng của bạn một cách khôn ngoan: học cách ưu tiên những gì bạn thực sự cần làm trong ngày hoặc trong tuần.
- Lập kế hoạch cho ngày/tuần: bao gồm các nhiệm vụ và phần còn lại trong chương trình làm việc của bạn.
- Nhịp độ các hoạt động và nhiệm vụ nghề nghiệp: chia các hoạt động và nhiệm vụ thành các phần nhỏ hơn.
- Thực hiện các nhiệm vụ dễ dàng hơn/ít đòi hỏi hơn: điều chỉnh các hoạt động để chúng trở nên dễ thực hiện hơn, chẳng hạn như sử dụng dụng cụ hỗ trợ khi tắm, thực hiện các công việc nhà bếp khi đang ngồi và không đặt các đồ vật thường sử dụng lên kệ trên cao nhất.
- Học cách nói ‘không’.
- Yêu cầu hoặc chấp nhận sự giúp đỡ từ bạn bè, gia đình và những người thân yêu.
Mệt mỏi là một triệu chứng rất cá nhân, với các nguyên nhân khác nhau ở mỗi người. Vì lý do này, không phải mọi phương pháp điều trị đều phù hợp với tất cả mọi người. Nhà cung cấp của bạn và nhân viên được đào tạo khác có thể giúp bạn với điều này.
Tác giả: Maarten Van Herck PT, Yvonne MJ Goërtz MSc, Suzanne Lareau RN, MS, ATSF
Phản biện: Catherine Chen, MD, Fahid Alghanim, MD, Marianna Sockrider, MD, DrPh
Người dịch: Trần Thanh Lộc - BS. Lê Thị Tuyết Lan
Bài viết này được dịch với sự cho phép của Hội Lồng Ngực Hoa Kỳ trong loạt bài thông tin dành cho bệnh nhân