Body dysmorphic disorder là gì
Nỗi ám ảnh và mặc cảm về ngoại hình được gọi là Rối loạn mặc cảm ngoại hình (Body Dysmorphic Disorder) [1]. Theo ước tính, tại Mỹ, cứ 1 trên 50 người sẽ có Rối loạn mặc cảm ngoại hình [1]. Chưa có nghiên cứu về tỷ lệ trên toàn thế giới nhưng rối loạn mặc cảm ngoại hình đã và đang tác động lên cuộc sống của rất nhiều người. Hôm nay, hãy cùng chúng mình tìm hiểu thêm về Rối loạn mặc cảm ngoại hình nhé. 1. Rối loạn mặc cảm ngoại hình là gì? Rối loạn mặc cảm ngoại hình (Body Dysmorphic Disorder - BDD) là rối loạn tâm lý trong đó cá nhân thể hiện nỗi ám ảnh về những khiếm khuyết trên cơ thể (trong khi đối với những người khác khiếm khuyết ấy rất nhỏ và có thể không quan sát thấy) và có yêu cầu quá mức với bản thân dựa trên một hoặc nhiều tiêu chuẩn đối với vẻ ngoài mà bản thân tự tạo nên [1]. Nỗi ám ảnh về ngoại hình này có thể dẫn đến những phiền muộn đáng kể hoặc suy giảm chức năng nghiêm trọng [1]. Những nỗi ám ảnh này đa số hình thành bắt đầu từ độ tuổi vị thành niên cho đến trưởng thành [1]. 2. Nguyên nhân của Rối loạn mặc cảm ngoại hình Nguyên nhân của Rối loạn mặc cảm ngoại hình được cho là sự kết hợp của các yếu tố môi trường, tâm lý và sinh học. Bị bắt nạt hoặc trêu chọc có thể tạo ra hoặc thúc đẩy cảm giác kém cỏi, xấu hổ và sợ bị chế giễu, tuy nhiên hiện nay nguyên nhân chính xác vẫn chưa được xác định. Nhà khoa học đã đề xuất mô hình diathesis-stress model (tạm dịch: mô hình ảnh hưởng trong - ngoài) - một mô hình cho rằng rối loạn tâm lý là kết quả của sự tương tác giữa tính dễ bị tổn thương bẩm sinh và các tác nhân gây căng thẳng từ môi trường và trải nghiệm sống, nhằm tìm hiểu thêm sự liên kết giữa những người đang có rối loạn mặc cảm ngoại hình và một sự kiện trong quá khứ đã góp phần khởi phát các triệu chứng của BDD [2]. Weingarden, Curley, Renshaw và Wilhelm (2017) đã tiến hành một nghiên cứu trên 165 người có rối loạn mặc cảm ngoại hình để xác định những sự kiện căng thẳng họ đã từng trải qua mà họ cho rằng đó là sự kiện khởi phát làm phát triển các triệu chứng rối loạn mặc cảm ngoại hình của họ [2]. Kết quả cho thấy chỉ một số ít người tham gia cho rằng các triệu chứng của họ khởi phát từ một sự kiện đơn lẻ. Phần lớn người tham gia nghiên cứu (khoảng 159 trên tổng 165 người) lại cho rằng trải nghiệm bị bắt nạt là lý do dẫn tới việc phát triển các triệu chứng của họ [2]. Ngoài ra, hầu hết các sự kiện được báo cáo là từ những mâu thuẫn giữa các cá nhân đã từng xảy ra tại trường cấp hai hoặc trong khoảng thời gian học cấp hai [2]. Một số các yếu tố khác có ảnh hưởng đến sự hình thành của Rối loạn mặc cảm ngoại hình được báo cáo là [2]:
Bên cạnh đó, Phillips & Stein (2018), thông qua nghiên cứu của họ, cũng đã liệt kê ra một số nguyên nhân khởi phát triệu chứng rối loạn mặc cảm ngoại hình là [3]:
Tác động của mạng xã hội lên Rối loạn mặc cảm ngoại hình. Nhờ vào sự phát triển của công nghệ, mạng xã hội đã trở thành một phần không thể thiếu đối với rất nhiều người trênthế giới [4]. Nhìn chung, mạng xã hội có thể được sử dụng như một công cụ để cập nhật và theo đuổi những xu hướng về ngoại hình [4]. Ryding và Kuss (2019) phát hiện rằng mạng xã hội đã và đang góp phần làm gia tăng đáng kể sự tự ti về ngoại hình của những người sử dụng [4]. Những người tích cực sử dụng mạng xã hội thường giao tiếp và thể hiện sự yêu thích và ủng hộ qua các thao tác tương tác như thích hoặc viết bình luận tích cực dưới các hình ảnh, bài viết. Qua những tương tác thể hiện sự ủng hộ và yêu thích từ cộng đồng, sự tự tin và cảm giác được thừa nhận của người đăng bài sẽ càng ngày được gia tăng [4]. Ngược lại, đối với người sử dụng mạng xã hội một cách tiêu cực,như theo dõi xu hướng làm đẹp, theo dõi những người nổi tiếng với ngoại hình được ưa chuộng để so sánh với vẻ bề ngoài của bản thân, có thể giảm sự tự tin và hình thành một nỗi ám ảnh về ngoại hình [4]. Kết quả của nghiên cứu này cũng cho thấy, việc thường xuyên sử dụng mạng xã hộiđể theo đuổi những tiêu chuẩn và xu hướng sắc đẹp có thể là nguyên nhân trung gianhình thành nên rối loạn mặc cảm ngoại hình. Không những thế, triệu chứng rối loạn mặc cảm ngoại hình sẽ càng thêm nghiêm trọng nếu lạm dụng việc sử dụng mạng xã hội [4]. 3. Triệu chứng của Rối loạn mặc cảm ngoại hình Phillips & Stein (2018) đã liệt kê ra một số triệu chứng thường thấy như:
Không những thế, rối loạn mặc cảm ngoại hình còn có thể đi kèm với một số các rối loạn tâm lý khác như:
4. Chẩn đoán Rối loạn mặc cảm ngoại hình Theo DSM-5 (Cẩm Nang Chẩn Đoán và Thống Kê Các Rối Loạn Tâm Thần) để có chẩn đoán Rối loạn mặc cảm ngoại hình một người phải có [7]:
5. Trị liệu Rối loạn mặc cảm ngoại hình Hai phương pháp thường được áp dụng trong trị liệu là trị liệu tâm lý qua liệu pháp nhận thức hành vi và điều trị y tế qua cách dùng thuốc chống trầm cảm [3,7]. Tuy vẫn chưa có thuốc nào hỗ trợ đặc trị cho rối loạn mặc cảm ngoại hình riêng, việc sử dụng thuốc trị trầm cảm và rối loạn ám ảnh cưỡng chế cũng mang đến những hiệu quả tích cực [3]:
Việc chẩn đoán chậm trễ và thiếu hiểu biết chuyên sâu về bản chất tâm lý của người có thể có rối loạn mặc cảm ngoại hình là rào cản lớn đối với việc can thiệp trị liệu hiệu quả cho rối loạn này [7]. Trong cuộc sống hiện đại, ngoại hình càng được coi trọng và đánh giá trên nhiều tiêu chí. Nhưng ngoại hình con người không phải lúc nào cũng ở tình trạng hoàn hảo, việc có khiếm khuyết trên cơ thể là điều rất phổ biến, chúng ta có thể không hài lòng một chút về nó. Tuy nhiên khi mặc cảm này quá lớn, ít có căn cứ thực tế và ảnh hưởng nghiêm trọng tới các hoạt động sống thông thường, thì đó không chỉ còn là vấn đề ngoại hình thông thường. Nếu quan sát thấy những dấu hiệu này ở bản thân hay một người thân quen, điều quan trọng có thể làm là tìm hiểu và tìm kiếm sự hỗ trợ kịp thời bạn nhé! Biên tập: My An & Thoa Đinh Minh hoạ: Froggy Nguồn: [1] American Psychiatric Association. Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Washington, DC: Author, 2013. [2] Mufaddel, A., Osman, O. T., Almugaddam, F., & Jafferany, M. A review of body dysmorphic disorder and its presentation in different clinical settings. The primary care companion for CNS disorders, 15(4), PCC.12r01464, 2013. [3] Phillips, Katherine A. The Broken Mirror: Understanding and Treating Body Dysmorphic. Oxford University Press. (1996): 391. [4] Phillips, Katharine, and Dan Stein. "Body Dysmorphic Disorder - Mental Health Disorders - MSD Manual Consumer Version". MSD Manual Consumer Version, 2018. https://www.merckmanuals.com/home/mental-health-disorders/obsessive-compulsive-and-related-disorders/body-dysmorphic-disorder. [5] Phuong, Minh. Ngoai Hinh cua Phu Nu va Tieu Chuan Ve Sac Dep Do Cac Cong Nghe Giai Tri va Quang Cao De Ra. Dai Tieng Noi Hoa Ky News, 2016. [6] Ryding, C. F. & Kuss, D. J. The use of social networking sites, body image dissatisfaction and Body Dysmorphic Disorder: A review of psychological research. Psychology of Popular Media Culture (2019). [7] Veale, D., Boocock, Ann., Gournay, K, Dryden., Windy., Shah, Fozia., Willson, Robert., & Walburn, Jessica. Body Dysmorphic Disorder: A Survey of Fifty Cases. British Journal of Psychiatry (1996), 169, 196-201. [8] Weingarden, H., Curley, E. E., Renshaw, K. D., & Wilhelm, S. Patient-identified events implicated in the development of body dysmorphic disorder. Body image, 21, (2017): 1925. |