Quy định về chấp nhận hối phiếu
- 1. Khái niệm chấp nhận hối phiếu
- 2. Thời hạn chấp nhận có thể được giải thích theo hai trường hợp sau đây:
- 3. Mục đích của việc chấp nhận hối phiếu:
- 4. Ý nghĩa của chấp nhận hối phiếu
- 5. Cách thức thực hiện chấp nhận thanh toán hối phiếu:
- 6. Các loại chấp nhận
1. Khái niệm chấp nhận hối phiếu
Hối phiếu [Bill of exchange/Draft] là một tờ mệnh lệnh đòi tiền vô điều kiện do người ký phát [Drawer] cho một người khác [Drawee] yêu cầu người này khi nhận tờ phiếu phải trả ngay, hoặc phải ký chấp nhận trả tiền ghi trên hối phiếu tại một ngày xác định trong tương lai cho một người nào đó hoặc theo lệnh của người này trả cho người khác hoặc trả cho người cầm tờ phiếu.
Hối phiếu được dùng trong các phương thức thanh toán L/C. Nếu thanh toán triết khấu tại ngân hàng hoặc lưu thông từ tay người này qua người khác trong thời gian nó còn hiệu lực.
Từ khái niệm trên, ta có thể suy ra một số đặc điểm cơ bản của hối phiếu:
+ Tính trừu tượng: Trong nội dung của hối phiếu không cần thể hiện lý do, nguyên nhân phát sinh việc đòi tiền.
+ Tính bắt buộc trả tiền: Hối phiếu được xem như một mệnh lệnh đòi tiền vô điều kiện, bắt buộc phải trả tiền cho người hưởng lợi.
+ Tính lưu thông: Hối phiếu phải được lưu thông một cách dễ dàng, tính lưu thông của hối phiếu được đảm bảo bằng cách chuyển nhượng [trao tay hoặc ký hậu] hối phiếu.
Các bên tham gia vào quan hệ sử dụng hối phiếu:
- Người ký phát [Drawer]: là người lập và ký phát hành hối phiếu.
- Người ký phát có thể là nhà xuất khẩu, người bán, người cung ứng dịch vụ. Ví dụ như người xuất khẩu ký phát hối phiếu đòi tiền người nhập khẩu.
Người ký phát có quyền lợi lập và ký tên vào hối phiếu, ký phát hối phiếu đòi tiền người bị ký phát hoặc bất kỳ ai do người bị ký phát chỉ định. Người ký phát cũng sẽ là người hưởng lợi đầu tiên của hối phiếu, họ được chiết khấu thế chấp hối phiếu tại ngân hàng, được chuyển nhượng quyền hưởng lợi hối phiếu cho người khác.
Tuy nhiên, người ký phát phải ký phát hối phiếu đúng luật, đúng thực tế về giao dịch thương mại. Trong trường hợp hối phiếu bị từ chối thanh toán thì người ký phát phải hoàn trả số tiền hối phiếu cho người hưởng lợi.
- Người bị ký phát [Drawee]: là người có trách nhiệm thanh toán số tiền ghi trên hối phiếu. Đối tượng có thể là người nhập khẩu, người mua hoặc một người khác do người trả tiền chỉ định [ví dụ như người chấp nhận trả tiền, người bảo lãnh hay ngân hàng mở L/C, ngân hàng thanh toán…]
- Người bị ký phải phải trả tiền hối phiếu trả ngay khi hối phiếu được xuất trình hoặc chấp nhận thanh toán hối phiếu trả chậm khi hối phiếu được xuất trình.
Người bị ký phát có quyền kiểm tra sự liên tục, hợp thức của dây chuyền ký hậu chuyển nhượng hối phiếu trước khi thanh toán, có thể giữ hoặc hủy bỏ hối phiếu sau khi đã hoàn thành nghĩa vụ thanh toán.
- Người hưởng lợi [Beneficiary]: là nhà xuất khẩu, người bán hoặc một người khác được người bán chỉ định. Họ có thể là người ký phát [ghi trên hối phiếu là “trả cho tôi” hay “trả theo lệnh của tôi”; người được ghi đích danh trên hối phiếu; người cầm phiếu hoặc ngân hàng.
- Người ký hậu/ chuyển nhượng: là người được hưởng lợi hối phiếu và chuyển nhượng quyền sở hữu hối phiếu đó cho người khác bằng cách ký hậu. Như vậy, người chuyển nhượng đầu tiên của hối phiếu là người ký phát.
- Người hưởng lợi có quyền nhận được tiền thanh toán của hối phiếu, được chuyển nhượng hối phiếu cho người khác hoặc cầm cố, thế chấp hối phiếu để vay nợ tại Ngân hàng.
Hối phiếu chủ yếu được dùng trong thanh toán thương mại quốc tế. Có nhiều loại hối phiếu và có thể nhận biết chúng dựa trên các tiêu thức sau:
* Căn cứ vào thời hạn trả tiền
Hối phiếu trả tiền ngay
Với loại hối phiếu này thì người trả tiền khi nhìn thấy nó bắt buộc phải trả ngay số tiền trên hối phiếu cho người thụ hưởng mà không được viện bất kì lí do gì để trì hoãn hoặc từ chối thanh toán nếu tờ hối phiếu đó được phát hành theo đúng các quy định của luật hối phiếu và không có bất kì lí do gì về đình chỉ thanh toán nó.
Hối phiếu có kỳ hạn
Khi hối phiếu này được xuất trình, thì người trả tiền phải ký chấp nhận trả tiền trên hối phiếu đó. Việc trả tiền được thực hiện vào một ngày được xác định trong tương lai.
* Căn cứ vào chứng từ hàng hóa đi kèm, hối phiếu này có hai loại:
Hối phiếu trơn [Clean bill of Exchange]
Hối phiếu trơn là hối phiếu được phát hành để đòi tiền người phải trả tiền không có chứng từ hàng hóa đi kèm. Nó thường hay được sử dụng để thanh toán các khoản tiền phạt, tiền bồi thường, các khoản phí như phí bảo hiểm, phí vận tải...
Hối phiếu kèm chứng từ
Loại hối phiếu này được phát hành cho người nhập khẩu [người trả tiền] có kèm theo bộ chứng từ hàng hóa. Các chứng từ này phải đi liền không được tách rời nhau. Trong thanh toán mậu dịch quốc tế bao giờ cũng sử dụng hối phiếu.
* Căn cứ vào tính chuyển nhượng, hối phiếu có các loại sau:
Hối phiếu đích danh
Hối phiếu này ghi rõ tên người thụ hưởng, không kèm theo điều khoản trả theo lệnh nên không chuyển nhượng được.
Hối phiếu vô danh
Loại này không ghi tên người thụ hưởng mà chỉ ghi cụm từ "trả cho người cầm hối phiếu". Nên ai cầm nó thì là người được hưởng các quyền lợi của hối phiếu.
Hối phiếu theo lệnh
Là loại hối phiếu trả theo lệnh của người thụ hưởng, loại này được chuyển nhượng bằng cách ký chuyển nhượng ở mặt sau của hối phiếu [gọi là ký hậu chuyển nhượng].
* Căn cứ vào chủ thể lập hối phiếu sẽ có các loại hối phiếu sau:
Hối phiếu thương mại [Commercial bill]
Loại này do người xuất khẩu lập để đòi tiền người nhập khẩu trong thanh toán hàng hóa xuất khẩu và các dịch vụ cung ứng liên quan.
Hối phiếu ngân hàng [Banker's bill]
Loại hối phiếu này do ngân hàng ký phát ra lệnh cho ngân hàng đại lý [hay ngân hàng chi nhánh] của mình trả một số tiền nhất định cho người được hưởng số tiền ghi trên hối phiếu.
Hối phiếu được sử dụng phổ biến trong thanh toán xuất nhập khẩu và thường gắn với các hình thức thanh toán quốc tế như Ủy thác thu, L/C. Ngoài ra, hối phiếu còn được sử dụng như một công cụ lưu thông tín dụng khi nó được chiết khấu tại ngân hàng, hoặc khi nó có được lưu thông từ tay người này sang tay người khác trong thời gian nó còn hiệu lực như một thứ hàng hóa được mua bán trên thị trường tiền tệ
Chấp nhận hối phiếu [acceptance] là khái niệm thường được dùng để chỉ những hối phiếu đã được chấp nhận và trao đổi trên thị trường thứ cấp ở các trung tâm tài chính lớn; là đồng ý của người bị chỉ định trả tiền đối với các điều kiện ghi trên hối phiếu trong thanh toán quốc tế.
Hối phiếu sau khi được ký phát phải được xuất trình cho người trả tiền để người này ký chấp nhận trả tiền, nhất là đối với hối phiếu có kỳ hạn. Một hối phiếu đã được ký chấp nhận mới có sự tin cậy trong thanh toán.
2. Thời hạn chấp nhận có thể được giải thích theo hai trường hợp sau đây:
Thứ nhất, nếu hai bên không có quy định gì khác thì theo luật quy định thời hạn chấp nhận là 12 tháng kể từ ngày ký phát hối phiếu.
Thứ hai, nếu hai bên quy định rõ với nhau trong hợp đồng mua bán hoặc trong thư tín dụng thời hạn cụ thể phải xuất trình hối phiếu để chấp nhận, thì hối phiếu phải được xuất trình để chấp nhận trong thời hạn đó. Ví dụ, thời hạn hiệu lực của thư tín dụng là 45 ngày, hay là hết hạn 20 ngày kể từ sau ngày giao hàng thì thời hạn chấp nhận hối phiếu chỉ trong v òng 20 ngày đó, nếu quá, tức l à L/C đã hết hiệu lực, ngân hàng mở L/C sẽ từ chối thanh toán tờ hối phiếu gửi đến, nếu là trả tiền ngay, hoặc từ chối chấp nhận hối phiếu, nếu là trả tiền sau.
Tuy nhiên, ngoại trừ các trường hợp cụ thể như đã nói ở trên, việc xuất trình hối phiếu đòi nợ để chấp nhận là không bắt buộc. Người nắm giữ hối phiếu đòi nợ có thể chờ đến khi hối phiếu đòi nợ đáo hạn và sau đó xuất trình để thanh toán. Mặc dù vậy, về nguyên tắc, việc xuất trình để chấp nhận sẽ đảm bảo trách nhiệm thanh toán của người bị kí phát.
3. Mục đích của việc chấp nhận hối phiếu:
Giúp cho hối phiếu lưu thông như một dạng tiền tệ đặc biệt.
Ràng buộc trách nhiệm của người trả tiền [người chấp nhận thanh toán] trước pháp luật khi đến hạn thanh toán.
4. Ý nghĩa của chấp nhận hối phiếu
Vì hối phiếu đòi nợ là một mệnh lệnh trả tiền vô điều kiện của một người kí phát đòi tiền một người khác, do vậy, giá trị hiệu lực về mặt pháp lí của hối phiếu đòi nợ sẽ được xác nhận một khi người có nghĩa vụ trả tiền chấp nhận thanh toán vào hối phiếu đòi nợ.
Sự chấp nhận hối phiếu đòi nợ thể hiện sự đồng ý của người bị kí phát đối với lệnh đòi tiền của người kí phát. Tuy nhiên, cũng có trường hợp hối phiếu đòi nợ, mặc dù chưa được kí chấp nhận, vẫn được lưu thông một cách dễ dàng.
Bởi vì, luật các nước hầu hết đều qui định, người bị kí phát hối phiếu đòi nợ phải có nghĩa vụ thanh toán hối phiếu đòi nợ cho người hưởng lợi số tiền ghi trên hối phiếu đòi nợ một khi hối phiếu đòi nợ được tạo lập và lưu thông.
5. Cách thức thực hiện chấp nhận thanh toán hối phiếu:
Người trả tiền [ngân hàng hoặc nhà nhập khẩu] ghi vào góc dưới bên trái của mặt phải tờ hối phiếu dòng chữ “Accepted to pay on…….[date]” và ký tên của người trả tiền bên cạnh.
Thông thường, việc chấp nhận hối phiếu thể hiện ở việc người bị chỉ định trả tiền ghi chữ "chấp nhận" trên mặt hối phiếu kèm theo tên và chữ kí của người đó. Theo quy định của Luật thống nhất hối phiếu [1930] thì chữ "chấp nhận" có thể thay bằng các từ khác thể hiện sự đồng ý trả tiền của người bị chỉ định trả tiền như: "xác nhận", "đồng ý“... thì hối phiếu được coi là đã chấp nhận và có giá trị thanh toán [Điều 25]. Theo quy định của Luật hối phiếu và kì phiếu 1982 thì trong trường hợp người chấp nhận chỉ kí chữ kí của mình vào hối phiếu thì hối phiếu cũng được coi là đã được chấp nhận [Điều 37.b].
Việc chấp nhận hối phiếu đòi nợ phải tuân thủ những điều kiện sau:
- Chấp nhận phải được thể hiện trên mặt trước của hối phiếu đòi nợ. Vị trí kí chấp nhận thông thường vào sau địa chỉ của người có nghĩa vụ trả tiền hối phiếu đòi nợ và người kí chấp nhận ghi rõ ngày tháng kí chấp nhận
- Ngôn ngữ kí chấp nhận phải đơn giản và rõ ràng thể hiện ý chí hợp đồng trả tiền. Ví dụ, các ngôn từ thường được sử dụng như: đồng ý [agreed] hay chấp nhận [accepted] và kí tên
- Kí chấp nhận phải vô điều kiện
- Luật một số nước cho phép chấp nhận bằng một văn từ riêng biệt.
6. Các loại chấp nhận
Đối với hối phiếu đòi nợ trả chậm, có 2 loại chấp nhận chủ yếu sau:
- Chấp nhận toàn bộ - là việc xác nhận trách nhiệm của người bị kí phát và sự đồng ý đối với mọi điều khoản của hối phiếu đòi nợ.
- Chấp nhận trả tiền từng phần.
Mọi sự chấp nhận làm thay đổi nội dung của hối phiếu đòi nợ được coi là từ chối chấp nhận hoặc chấp nhận có điều kiện và nó làm cho việc chấp nhận trở nên vô hiệu.
Hình thức và nội dung chấp nhận hối phiếu
Hình thức và nội dung chấp nhận hối phiếu đòi nợ lần đầu tiên được ghi nhận tại Pháp lệnh Thương phiếu năm 1999 và nội dung này tiếp tục được sửa đổi, bổ sung qua các Luật Các công cụ chuyển nhượng sau này.
Hối phiếu đòi nợ là giấy tờ có giá do người ký phát lập, yêu cầu người bị ký phát thanh toán không điều kiện một số tiền xác định khi có yêu cầu hoặc vào một thời điểm nhất định trong tương lai cho người thụ hưởng. Theo quy định của Luật Các công cụ chuyển nhượng thì khi người thụ hưởng xuất trình hối phiếu đòi nợ để yêu cầu chấp nhận, tùy từng trường hợp mà người bị ký phát có thể thực hiện việc chấp nhận hoặc từ chối chấp nhận hối phiếu đòi nợ. Việc chấp nhận phải được thể hiện bằng việc người bị ký phát ghi trên tờ hối phiếu.
Luật Minh Khuê [tổng hợp & phân tích]