VAS 3 - TSCĐ chỉ cho phép đánh giá lại tài sản cố định là bất động sản, nhà xưởng và thiết bị trong trường hợp có quyết định của Nhà nước, đưa tài sản đi góp vốn liên doanh, liên kết,chia tách, sáp nhập doanh nghiệp và không được ghi nhận phần tổn thất tài sản hang năm. Trong khi đó, theo IAS 16, doanh nghiệp được phép đánh giá lại tài sản theo giá thị trường và được xác định phần tổn thất tài sản hàng năm, đồng thời được ghi nhận phần tổn thất này theo quy định tại IAS.
Bảng 1: Điểm giống và khác nhau giữa Kế toán Mỹ và VAS về tài sản cố định
STT
Nội dung
Kế toán Mỹ
Kế toán Việt Nam
1
Tiêu chuẩn
ghi nhận
- 02 tiêu chuẩn.
- Gồm TSCĐHH, TSCĐVH và tài nguyên thiên nhiên.
- Mỹ ghi nhận đất đai làm TSCĐHH và chi phí thành lập được ghi nhận là TSCĐVH.
- 03 tiêu chuẩn [tài sản còn phải có nguyên giá được xác định một cách chắc chắn và giá trị từ 30 triệu đồng trở lên].
- Việt Nam không ghi nhận đất đai làm TSCĐHH và chi phí thành lập được ghi nhận trực tiếp hoặc phân bổ dần vào chi phí SXKD.
2
Về nguyên giá
Mỹ không loại trừ chiết khấu thương mại khỏi nguyên giá vì chiết khấu thương mại trong kế toán Mỹ là chênh lệch giữa giá niêm yết và giá trên hóa đơn.
Việt Nam loại trừ chiết khấu thương mại khỏi nguyên giá, chiết khấu thanh toán được hưởng được ghi tăng doanh thu hoạt động tài chính.
3
Về biến động TSCĐ
Các trường hợp tăng, giảm TSCĐ tương tự VAS
Các trường hợp tăng, giảm TSCĐ tương tự Kế toán Mỹ
4
Về khấu hao
- Có 04 phương pháp khấu hao [thêm phương pháp khấu hao theo tổng số năm sử dụng].
- Có 03 phương pháp khấu hao.
- TSCĐVH như sự tín nhiệm và nhãn hiệu hàng hóa có thời gian sử dụng vô hạn thì thời gian sử dụng để tính khấu hao tối đa là 40 năm. - TSCĐVH được trình bày trên bảng cân đối kế toán theo giá trị chưa khấu hao.
- TSCĐVH như sự tín nhiệm và nhãn hiệu hàng hóa có thời gian sử dụng vô hạn thì thời gian sử dụng để tính khấu hao tối đa là 20 năm. - TSCĐVH được trình bày trên bảng cân đối kế toán theo giá trị đã khấu hao.
Nguồn: Nghiên cứu của tác giả
VAS hiện thiếu một số chuẩn mực liên quan đến các đối tượng và giao dịch đã phát sinh như: thanh toán bằng cổ phiếu [IFRS 02]; công cụ tài chính [IFRS9]; phúc lợi của nhân viên [IAS 19] các khoản tài trợ của Chính phủ [IAS 20]; nông nghiệp [IAS 41]; tổn thất tài sản [IAS 36]...
Bảng 2: Điểm giống và khác nhau giữa Kế toán Pháp và VAS về tài sản cố định
STT
Nội dung
Kế toán Pháp
Kế toán Việt Nam
1
Tiêu chuẩn
ghi nhận
- Gồm TSBĐ hữu hình, TSBĐ vô hình và TSBĐ tài chính
- Pháp ghi nhận đất đai làm TSBĐHH và chi phí thành lập được ghi nhận là TSBĐVH
- Không quy định
- Gồm TSCĐHH và TSCĐVH
- Việt Nam không ghi nhận đất đai làm TSCĐHH
- Có nguyên giá được xác định một cách chắc chắn và giá trị từ 30 triệu đồng trở lên]
2
Về nguyên giá
- Pháp không ghi nhận lệ phí trước bạ, phí hoa hồng và môi giới vào nguyên giá TSCĐ
- VAS ghi nhận lệ phí trước bạ, phí hoa hồng và môi giới vào nguyên giá TSCĐ
3
Về biến
động TSCĐ
Các trường hợp tăng, giảm TSCĐ tương tự VAS
Các trường hợp tăng, giảm TSCĐ tương tự Kế toán Pháp
4
Về khấu hao
- Có 04 phương pháp khấu hao [thêm phương pháp khấu hao theo tổng sô năm sử dụng]
-Có 03 phương pháp khấu hao
- Kế toán Pháp không phản ánh khấu hao đối với TSBĐ trên bảng cân đối kế toán
- VAS có phản ánh khấu hao đối với TSCĐ trên báo cáo tình hình tài chính
Nguồn: Nghiên cứu của tác giả
IAS/Chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế [IFRS] ngày càng hướng tới đo lường tài sản dựa trên cơ sở giá trị hợp lý nhằm đảm bảo tính “liên quan” của thông tin kế toán đối với các đối tượng sử dụng, trong khi đó giá gốc vẫn là cơ sở đo lường chủ yếu được quy định bởi VAS. Điều này ảnh hưởng lớn đến việc kế toán các tài sản và nợ phải trả được phân loại là công cụ tài chính, làm suy giảm tính trung thực, hợp lý của BCTC và chưa phù hợp với IAS/IFRS.
Phương hướng phát triển VAS phù hợp hơn với IAS về tài sản cố định
Với xu hướng mở cửa nền kinh tế, hội nhập ngày càng sâu rộng với nền kinh tế thế giới thì hệ thống kế toán Việt Nam cần được điều chỉnh bởi một hệ thống chuẩn mực kế toán mang tính linh hoạt, cập nhật cao hơn với các chuẩn mực kế toán quốc tế. Những phương hướng để phát triển VAS phù hợp hơn với IAS về TSCĐ có thể đề cập đến bao gồm:
Thứ nhất, VAS cần được cập nhật một cách thường xuyên hơn với IAS, sửa đổi một cách linh hoạt hơn để thích ứng với mức độ phát triển nhanh của yêu cầu quản lý nền kinh tế Việt Nam từng bước hội nhập kinh tế quốc tế.
Thứ hai, với 26 VAS đã được ban hành, cần liên tục hoàn thiện, cập nhật các thay đổi nhằm phù hợp hơn với IAS, cũng là phù hợp với xu thế chung của các nước trên thế giới về hội tụ chuẩn mực kế toán quốc tế.
Thứ ba, việc sử dụng nhiều hơn các ước tính kế toán sẽ khiến VAS tiến gần hơn với IAS. Giá trị hợp lý được sử dụng thì giá trị của tài sản trên BCTC sẽ được phản ánh một cách liên quan hơn đến tình hình tài chính của đơn vị, thông tin BCTC mang lại sẽ hữu ích hơn đối với người dùng.
Thứ tư, VAS có chuẩn mực kế toán về Tổn thất tài sản [IAS 36 – Impairement of assets] trong khi VAS hoàn toàn không đề cập đến vấn đề này. Do đó, Việt Nam cần nghiên cứu, soạn thảo và ban hành chuẩn mực này theo đặc điểm của nền kinh tế nước ta, có như vậy việc xác định nguyên giá của TSCĐ mới có sự thống nhất với IAS.
Thứ năm, việc tăng cường tính minh bạch của thông tin kế toán, cũng sẽ làm thay đổi môi trường kế toán và văn hóa kinh doanh của Việt Nam. Từ đó, việc sử dụng các ước tính kế toán sẽ dễ được áp dụng hơn trong các VAS. Đồng thời, khi tính minh bạch cao thì tính hữu ích của thông tin do báo cáo tài chính cung cấp cho người dùng cũng sẽ tăng lên. Chẳng hạn như, thị trường giao dịch tài sản cần phải minh bạch và hoạt động để có thể sử dụng giá trị hợp lý làm cơ sở đo lường giá trị tài sản… Việt Nam cần đầu tư hơn nữa cho đội ngũ phân tích, soạn thảo chuẩn mực, cần có kinh phí cho việc đào tạo đội ngũ nhân viên kế toán, bởi lẽ việc áp dụng IAS/IFRS là điều không hề đơn giản.
Kết luận
Việc áp dụng IAS/IFRS không phải là hoàn toàn dễ dàng đối với các doanh nghiệp ở các quốc gia, trong đó có Việt Nam. Từ những hạn chế của VAS đã phân tích nêu trên, có thể thấy, việc Việt Nam lựa chọn mô hình vận dụng có chọn lọc IAS/IFRS làm cơ sở chủ yếu để xây dựng hệ thống chuẩn mực kế toán cho mình là một sự lựa chọn hợp lý. Trong thời gian sắp tới, để đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế về kế toán, phù hợp quá trình hội nhập kinh tế của đất nước, Việt Nam cần có giải pháp vừa mang tính cấp bách, vừa mang tính lâu dài, bao gồm cả giải pháp trực tiếp đối với hệ thống chuẩn mực kế toán và giải pháp thuộc về môi trường kinh tế, pháp luật.