Thông tin tại cuộc họp nhóm kỹ thuật về phòng chống tác hại thuốc lá do Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá, Bộ Y tế, tổ chức từ ngày 7-8/4 cho biết ước tính số người hiện đang hút thuốc lá tại Việt Nam khoảng 15,4 triệu người, trong đó có 14,8 triệu người là nam và 603.000 người là nữ.
Khoảng 15,4 triệu người, trong đó có 14,8 triệu người là nam và 603.000 người là nữ tại Việt Nam đang hút thuốc
PGS.TS Lương Ngọc Khuê – Cục trưởng Cục Quản lý Khám chữa bệnh, Giám đốc Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá đưa ra một số thông tin cho thấy so với năm 2015, đến năm 2020, tỷ lệ sử dụng hút thuốc lá chung giảm từ 22,5% xuống 21,7%. Nam giới hút thuốc là giảm từ 45,3% xuống 42,3%.
Tỷ lệ hút thuốc thụ động cũng giảm rõ rệt tại nhà, tại nơi làm việc; Tỷ lệ người hút thuốc được tư vấn bỏ thuốc khi đến cơ sở y tế tăng từ 40,5% năm 2015 lên 72,2% năm 2020.
"Nhận thức về tác hại của thuốc lá ngày càng cao với hơn 96% người được hỏi trong trong khảo sát năm 2020 tin rằng hút thuốc lá gây ung thư phổi. 87,7% tin rằng hít phải khói thuốc của người khác cũng bị mắc các bệnh lý nghiêm trọng.
65,2% người dân đã từng nghe tới Luật phòng chống tác hại thuốc lá, biết được các địa điểm được quy định cấm hút thuốc theo Luật"- PGS. TS Lương Ngọc Khuê thông tin.
Dễ dàng mua thuốc lá điện tử trên mạng xã hội
Tuy nhiên, PGS Khuê cũng nêu rõ, bên cạnh các kết quả khả quan về công tác phòng chống tác hại của thuốc lá, công tác này hiện nay đang đối mặt với rất nhiều thách thức, các tập đoàn thuốc lá đa quốc gia lợi dụng bối cảnh dịch bệnh COVID-19 thực hiện nhiều hoạt động nhằm làm suy yếu việc xây dựng và thực thi các chính sách phòng chống tác hại thuốc lá;
Tăng cường tiếp thị các sản phẩm thuốc lá mới như thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng trong giới trẻ; thực hiện các hoạt động nhằm trì hoãn việc tăng thuế thuốc lá.
Bà Phan Thị Hải- Phó Giám đốc Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá cho biết thêm, thuế thuốc lá của Việt Nam còn rất thấp. Việt Nam là nước có mức thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá thấp gần nhất trong khu vực ASEAN và rất thấp so với các nước phát triển.
Theo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt, hiện nay, thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá của Việt Nam là 75% giá xuất xưởng. Nếu tính trên giá bán lẻ mức thuế này chỉ chiếm 38,8%.
Cùng đó, cảnh báo sức khỏe in trên bao bì sản phẩm thuốc lá đã được 5 năm nhưng chưa có sự thay đổi về hình ảnh và nội dung.
Mặc dù công tác thông tin truyền thông về phòng chống tác hại của thuốc lá được đẩy mạnh nhưng khả năng tiếp cận với các sản phẩm thuốc lá rất dễ dàng, thuốc lá được bán ở khắp mọi nơi. Hiện chúng ta chưa có quy định về việc cấp phép quản lý điểm bán hàng. Vì vậy tỷ lệ sử dụng thuốc lá ở nước ta tuy đã giảm nhưng vẫn còn rất cao, đặc biệt là nam giới.
Các sản phẩm thuốc lá mới xuất hiện [Thuốc lá điện tử, Thuốc lá không đốt nóng, Thuốc lá hút Shisha]. Thuốc lá điện tử được bán trên mạng xã hội.
"Điều tra tình hình sử dụng thuốc lá tại 34 tỉnh, thành năm 2020 cho thấy, tỷ lệ hút thuốc lá điện tử năm 2020 chung tăng 18 lần so với năm 2015 [từ 0,2% lên 3,6%], trong đó nam giới tăng 14 lần [từ 0,4% lên 5,6%], nữ giới tăng 10 lần [từ 0,1% lên 1%]"- bà Hải thông tin.
Điều tra tình hình sử dụng thuốc lá tại 34 tỉnh, thành năm 2020 cho thấy, tỷ lệ hút thuốc lá điện tử năm 2020 chung tăng 18 lần so với năm 2015
Đồng quan điểm về vấn đề này, bà Trần Thị Trang- Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế cho biết, một số thách thức doanh nghiệp thuốc lá có thể lợi dụng để vận động chính sách có lợi đối với thuốc lá mới như: Cho rằng thuốc lá mới là sản phẩm giảm hại hơn thuốc lá thông thường, việc ủng hộ cho phép kinh doanh, mua bán là có lợi cho người tiêu dùng; Cố ý gây nhầm lẫn giữa việc ban hành chính sách đối với sản phẩm [cấm hay không cấm] và chính sách quản lý sản phẩm [quản lý kinh doanh, mua bán, thuế…]
Thái Bình
Thời gian gần đây, trào lưu hút thuốc lá điện tử phát triển nhiều, nhất là giới thanh thiếu niên, những người vô cùng hiếu kỳ, luôn tò mò và muốn khám phá. Họ cho rằng hút thuốc lá điện tử là sang trọng, đẳng cấp và vô hại hoặc rất ít có hại đến sức khỏe. Điều này cần phải được phân tích, đánh giá một cách khách quan, khoa học để đưa ra những nhận định và khuyến cáo hợp lý.
Học sinh tụ tập hút thuốc lá điện tử
Thuốc lá điện tử là loại mô phỏng hình dạng và chức năng của thuốc lá thông thường, hoạt động bằng cách sử dụng thiết bị điện tử có hệ thống pin sạc làm nóng dung dịch lỏng hòa tan, tạo ra dạng khí dung cho người dùng hít vào luồng hơi có mùi vị và cảm giác giống thuốc lá thật. Hầu hết các mẫu thuốc lá điện tử hiện nay sử dụng ống chứa dung dịch - loại dùng một lần hoặc có thể bơm dịch vào để dùng tiếp. Dung dịch này thường chứa nicotine, chất tạo hương, propylene glycol và glycerin thực vật.
CÁC CHIÊU TRÒ DỄ GÂY NGỘ NHẬN VÀ NHẦM LẪN
Các nước trên thế giới đang siết chặt việc hút thuốc lá truyền thống, nhưng vẫn chưa quy định kiểm soát thuốc lá điện tử [thuốc lá mới]. Để thu hút người sử dụng, các nhà sản xuất đã không ngần ngại sử dụng chiến thuật tinh vi và giới thiệu sản phẩm có thể gây ra nhầm lẫn. Đó là:
- Thuốc lá điện tử là một sản phẩm mới, vô hại hoặc rất ít hại hơn so với thuốc lá điếu thông thường. Vì vậy, thuốc lá điện tử sẽ trở thành văn hóa hút thuốc lành mạnh trong tương lai.
- Hương vị hấp dẫn: các công ty thuốc lá điện tử đã tạo ra nhiều hương vị thuốc lá điện tử thân thiện với trẻ em như hương vị kẹo dẻo, kẹo bông, trái cây.
- Thiết kế sản phẩm ấn tượng để tạo trào lưu và phong cách hướng đến giới trẻ như giống các mặt hàng thực phẩm thông thường, hoặc giống với thuốc lá truyền thống, xì gà hoặc ống điếu, một số khác trông giống như cây bút hoặc USB hoặc dạng hình khẩu súng…
- Sử dụng mạng xã hội để giới thiệu rộng khắp và tài trợ cho người nổi tiếng và có ảnh hưởng trên mạng xã hội.
- Tài trợ cho các lễ hội, sự kiện thể thao, âm nhạc…
TÁC HẠI CỦA THUỐC LÁ ĐIỆN TỬ
- Thuốc lá điện tử chứa nicotine là chất gây nghiện, người sử dụng nó bắt buộc phải dùng tiếp, nếu không sẽ vật vã khó chịu, không dứt ra được. Nicotine trong thuốc lá điện tử gây hại cho sự phát triển não bộ ở trẻ em, gây suy giảm trí nhớ, gây ra sinh non, thai chết lưu ở phụ nữ có thai. Nicotine làm giảm lưu lượng máu, gây ra nguy cơ đau thắt ngực, suy tim, đột quỵ. Nicotine còn gây ra suy giảm miễn dịch, giảm sức đề kháng.
- Thuốc lá điện tử tiện dụng với các ống dung dịch được đóng gói cho hàng trăm hơi hút, hầu như không có định lượng về nồng độ nicotine trong mỗi ml. Điều này dẫn đến nguy cơ người sử dụng tăng liều lượng, mức độ dung nạp nicotine và gây nguy cơ ngộ độc cấp tính.
- Thuốc lá điện tử được chứng minh đã gây ra bệnh phổi như tắc nghẽn phổi mãn tính, ung thư phổi, hen, đột quỵ não, tim mạch, ung thư.
- Một số loại thuốc lá điện tử có thể chứa những thành phần nguy hiểm như chì, formaldehyde hay Tetrahydrocannabinol [THC] là chất gây ung thư, dị tật bẩm sinh hoặc các vấn đề sức khỏe khác.
- Thuốc lá điện tử cũng giống thuốc lá truyền thống gây ảnh hưởng tới cả trẻ em, phụ nữ, những người hút thuốc lá thụ động. Ngành công nghiệp thuốc lá chủ trương tạo ra hàng ngàn hương vị thuốc lá điện tử hấp dẫn như vani, nước hoa, gà rán, hoa quả [chuối, xoài, dâu, cam, táo, nho], kẹo [như kẹo anh đào, kẹo bông gòn, kẹo chocolate, bạc hà]... để không chỉ lôi kéo người hút chính mà ngay cả người hút thụ động cũng cảm thấy thích thú thậm chí là nghiện. Các chất hóa học trong khói của thuốc lá điện tử còn bám vào sofa, rèm cửa, giường, mùng, mền, chiếu, quần áo, trên bề mặt vật dụng và khi con người tiếp xúc thì nó thấm qua niêm mạc không tốt cho sức khỏe.
- Một số chất phụ gia hương vị như diacetyl, propylen có gây ra bệnh viêm tiểu phế quản, viêm phổi nếu sử dụng lâu, hàm lượng lớn.
- Thuốc lá điện tử sử dụng nhiều hương liệu, hóa chất không phải là từ nguyên liệu lá thuốc lá điếu thông thường. Nguyên liệu phối trộn nhiều loại thành phần khác nhau nên có thể bị lợi dụng để sử dụng ma túy. Tại Việt Nam, tình trạng tội phạm ma túy trộn các loại ma túy và các chất kích khác vào các sản phẩm thuốc lá điện tử và hướng vào đối tượng học sinh, sinh viên và giới trẻ đang rất phức tạp mà một số vụ việc đã được điều tra, phát hiện. Đã có trường hợp học sinh được đưa vào cấp cứu trong trạng thái vật vã, kích thích, loạn thần, ảo giác... do ngộ độc ma túy có trong thuốc lá điện tử chỉ sau một lần hút.
- Thuốc lá điện tử có thể phát nổ. Pin thuốc lá điện tử bị lỗi đã gây ra cháy nổ, chủ yếu là trong khi sạc.
Tác hại của hút thuốc lá điện tử và các loại thuốc lá khác
Khói thuốc lá, kể cả khói thuốc lá điện tử, là kẻ giết người thầm lặng, là tác nhân gây ra biết bao nhiêu bệnh tật, vẫn từng ngày, từng giờ đầu độc cả thế giới này, cần phải được loại khỏi môi trường sống của con người. Mọi người hãy cùng nhau nói không với tất cả các loại thuốc lá và cần phải có hành động kịp thời để giúp thế hệ trẻ không bị mê hoặc, lôi kéo bởi thuốc lá điện tử, qua đó, xây dựng một thế hệ trẻ khỏe mạnh, hạn chế các loại bệnh tật, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống, chất lượng giống nòi, dân tộc./.
BS CKII Trần Thanh Thảo.