Bệnh nhân phàn nàn yếu có thể có nghĩa là mệt mỏi, vụng về, hoặc yếu cơ Liệt thực sự. Do đó, người khám phải xác định chính xác đặc điểm của các triệu chứng, bao gồm vị trí, thời gian xuất hiện, các yếu tố làm nặng lên và cải thiện triệu chứng, và các dấu hiệu và dấu hiệu kèm theo.
Các chi được đánh giá yếu cơ [khi duỗi, chi yếu sẽ rủ xuống], run và các cử động tự ý khác. Sức mạnh của các nhóm cơ đặc biệt được đánh giá khả năng chống lại sức cản, và so sánh hai bên. Tuy nhiên, đau có thể hạn chế khả năng đánh giá khi khám cơ lực do làm giảm nỗ lực tối đa của bệnh nhân.
Nếu giả liệt cơ hoặc nguồn gốc tâm lý, khi khám theo cách gây bất ngờ thì cơ lực có thể bình thường, hoặc bệnh nhân có thể không sử dụng các cơ hỗ trợ một cách hợp lý. Ví dụ, bệnh nhân liệt cơ delta thực sự, khi khám với sức cản họ sẽ sử dụng các cơ phụ làm nghiêng thân và cổ sang phía đối diện với cơ delta yếu để cố gắng chống lại sức cản do người khám tạo ra. Ngược lại, những bệnh nhân có giả liệtcơ delta, vai và đầu sẽ nghiêng về phía cơ delta liệt khi khám với sức cản, thể hiện sự thiếu nỗ lực của bệnh nhân.
Liệt kín đáo thể hiện bởi giảm sự dao động của tay trong khi bước đi, cẳng tay sấp khi tay duỗi thẳng, giảm sử dụng tự nhiên của chi, một chân xoay ngoài, thực hiện chậm các động tác nhanh liên tiếp hoặc giảm sự khéo léo [ví dụ như cài cúc áo, mở một cái chốt an toàn hoặc lấy một que diêm trong hộp].
Cần phân độ cơ lực. Thang điểm dưới đây, được xây dựng bởi Hội đồng Nghiên cứu Y khoa Vương quốc Anh, ngày nay được sử dụng rộng rãi:
1: co cơ nhìn thấy được nhưng không hoặc gây ra cử động chi rất nhỏ
2: Có cử động chi nhưng không thắng được trọng lực
3: Động tác chống lại được trọng lực nhưng không chống được lực đối kháng
4: Cử động thắng được phần nào sức cản của người khám
Khó khăn với thang điểm này cũng như các thang điểm tương tự là mức độ cơ lực trải rộng giữa độ 4 và độ 5.
Cơ lực ngọn chi có thể được định lượng với một lực kế cầm tay hoặc cho bệnh nhân bóp bao huyết áp đã được bơm căng.
Đánh giá chức năng thường cung cấp thông tin tốt hơn về mối quan hệ giữa cơ lực và khuyết tật. Khi bệnh nhân được thực hiện nhiều nghiệm pháp, các thiếu sót sẽ được ghi nhận và định lượng nhiều nhất có thể [ví dụ ngồi xổm bao nhiêu lần hoặc leo được bao nhiêu bậc cầu thang]. Đứng dậy từ tư thế ngồi xổm hoặc trèo lên một cái ghế sẽ kiểm tra cơ lực gốc chi; bước đi bằng gót chân và các đầu ngón chân sẽ kiểm tra cơ lực ngọn chi. Dùng tay đẩy để đứng dậy khỏi ghế là chỉ điểm cho yếu cơ tứ đầu đùi. Xoay người để di chuyển tay thể hiện yếu cơ đai vai. Ngồi dậy từ tư thế nằm ngửa bằng cách xoay người nằm sấp, quỳ gối và sử dụng hai bàn tay để tì vào đùi và từ từ dựng người thẳng dậy [dấu hiệu Gowers] gợi ý yếu cơ đai chậu.
Lượng giá chức năng cơ bắp bằng tay là một phương pháp xác định khách quan khả năng của bệnh nhân điều khiển một cơ hay một nhóm cơ hoạt động.
Mục đích của lượng giá chức năng cơ:
- Làm cơ sở để lập kế hoạch phục hồi cơ, đặc biệt trong vận động trị liệu
- Là một phương pháp để chẩn đoán
- Để đánh giá chức năng cơ
- Để chỉ định nẹp
Đây là một phương pháp đơn giản, chính xác, có thể áp dụng rộng rãi
Kỹ thuật thử cơ bằng tay:
Tư thế bệnh nhân:
Bệnh nhân cần được đặt ở tư thế thoải mái nhất và dễ thực hiện thao tác, tùy thuộc vào nhu cầu khám của từng cơ, nhóm cơ, tránh bắt bệnh nhân thay đổi nhiều tư thế trong một lần khám. Bệnh nhân khi khám cơ có thể nằm ngửa, nằm sấp, nằm nghiêng hoặc đứng.
Kỹ thuật thử cơ:
Có nhiều cách thử cơ, nhưng cách thử cơ kháng trọng lực suốt tầm vận động là thích hợp hơn cả. Ở người bình thường, khi thực hiện co một cơ hoặc một nhóm cơ nào đó sẽ tạo ra cử động chi thể, từ vị trí khởi đầu đến cuối tầm. Sự vận động này thắng được trọng lượng chi thể, thắng sức cản ngoài tương đối mạnh. Ở người yếu hơn chỉ thắng được trọng lực của phần chi thể đó. Nếu yếu hơn nữa chỉ thực hiện được động tác khi loại bỏ trọng lực của chi thể, có khi chỉ có biểu hiện co gân. Nếu bệnh nhân liệt hoàn toàn, khi thử cơ không còn dấu hiệu co gân.
Bậc thử cơ:
Để ghi lại kết quả lượng giá chức năng cơ, người ta thường sử dụng số và chia làm 6 bậc:
Bậc 0: Khi kích hoạt không có dấu hiệu co cơ, cơ liệt hoàn toàn
Bậc 1: Cơ co rất yếu, chỉ có thể sờ thấy co gân của cơ đó hoặc nhìn thấy co cơ nhẹ, không thể hiện được động tác
Bậc 2: Cơ co thực hiện được tầm hoạt động với điều kiện loại bỏ trọng lực chỉ thể
Bậc 3: Cơ co thực hiện được tầm hoạt động và thắng được trọng lực chi thể
Bậc 4: Cơ co thực hiện được tầm hoạt động, thắng được trọng lưc chi thể, thắng được sức cản trở vừa phải ở bên ngoài
Bậc 5: Cơ co hoàn toàn bình thường, thực hiện được tầm hoạt động, thắng được trọng lực chi thể, thắng được sức cản mạnh bên ngoài
Hạn chế của thử cơ:
Khi bị tổn thương ở neuron vận động cao như bại não, liệt trung ương; khi tổn thương tủy, liệt nửa người do thay đổi trương lực cơ nên có khi liệt hoàn toàn, người thử tưởng nhầm bệnh nhân còn có sự co cơ ở bậc 0 và bậc 1
Ngoài ra sự chính xác còn phụ thuộc vào kiến thức, kinh nghiệm của người thử và sự hợp tác của người bệnh
Trong chuyên khoa vật lý trị liệu và phục hồi chức năng, thử cơ là một phương pháp lượng giá chức năng quan trọng vì tính thực tiễn, hệ thống và khách quan, ít tốn kém cho người bệnh, có thể thực hiện ở bất cứ bệnh phòng và phòng khám nào mà không phải máy móc nào cũng làm được và chính xác.
- Bởi : Dược sĩ Lưu Anh
- 19/08/2017
- - Chuyên mục : Thuốc Khác
Phương pháp thử cơ bằng tay
Có nhiều dạng tàn tật dẫn tới yếu cơ. Việc hạn chế chức năng phụ thuộc vào yếu cơ tạm thời hay vĩnh viễn. Vì vậy cần phải đánh giá mức độ yếu cơ để lập kế hoặc cải thiện hoặc bù đắp.
Thử cơ bằng tay [lượng giá chức năng cơ bắp bằng tay] là phương pháp đánh giá một cách khách quan khả năng của bệnh nhân điều khiển một cơ hoặc một nhóm cơ hoạt động.
Yếu cơ thường là triệu chứng ban đầu hoặc là kết quả trực tiếp của bệnh hoặc chấn thương như:
- Tổn thương thần kinh trung ương: tai biến mạch máu não, chấn thương sọ não, chấn thương tủy sống.
- Tổn thương neron vận động thấp như bệnh thần kinh ngoại biên, hội chứng Guillain-Barre, tổn thương các dây thần kinh sọ não.
- Các bệnh về cơ như loạn dưỡng cơ, nhược cơ
- Các bệnh mà yếu cơ xảy ra do không dùng hoặc dùng bất động như bỏng, cắt cụt, chấn thương, bệnh khớp.
- Mục đích của thử cơ bằng tay
- Để làm cơ sở phục hồi lực cơ đặ biệt là vận động trị liệu
- Là phương pháp để chẩn đoán tiên lượng, đánh giá kết qủa sau một thời gian điều trị. Trong tổn thương các dây, rễ thần kinh các mẫu yếu cơ có thể cho thấy phần tổn thương. Lượng giá chính xác giúp xác định mức độ yếu cơ.
- Phòng biến dạng do mất cân bằng về lực cơ
- Giuups cho việc xác định dụng cụ trợ giúp
- Chỉ định co phẫu thuật chỉnh hình.
Một cơ được coi là bình thường khi nó đảm bảo được ba yếu tố:
- Thực hiện hết tầm vận động của khớp
- Thắng được trọng lục chi thể
- Thắng được sức cản tương ứng mạnh từ bên ngoài.
Tùy theo việc cơ thực hiện được, hai hoặc ba yếu tố trên mà phân chia lực cơ như sau:
- Cơ bậc 0: cơ liệt hoàn toàn, khi kích thích không còn dấu hiệu co cơ.
- Cơ bậc 1: cơ rất yếu chỉ nhìn hoặc sờ thấy co cơ mà không thực hiện được tầm vận động khớp.
- Cơ bậc 2: co cơ thực hiện được tầm vận động khớp với điều kiện loại bỏ trọng lực chi thể
- Cơ bậc 3: co cơ hết tầm vận động khớp và thăng được trọng lực chi thể.
- Cơ bậc 4: co cơ hết tầm vận động khớp và thắng được sức cản vừa phải bên ngoài.
- Cơ bậc 5: cơ hoàn toàn bình thường, thực hiện được tầm hoạt động khớp, thắng được trọng lực chi thể, thắng được sức cản mạnh bên ngoài.
- Nguyên tắc thử cơ
- 1.Tư thế bệnh nhân
Trong mọi thủ nghiệm, bệnh nhân cần được đặt ở tư thế thoải mái nhất, dễ thực hiện thao tác và chính xác.
Bệnh nhân đặt ở tư thế nào là tùy thuộc vào nhu cầu khám của từng cơ, từng nhóm cơ và bậc thủ cơ. Mỗi tư thế cần khám tất cả các cơ cần đánh giá, tránh thay đổi tư thế bệnh nhân nhiều lần.
ở vị thế có lợi nhất để dễ thực hiện các thao tác như tạo sức kháng trở, cố định trợ giúp bệnh nhân hoặc kiểm tra được cơ lực, quan sát bệnh nhân.
Thử cơ kháng trọng lực suốt tầm vận động