Phỏng vấn Ts. Ng� Đ�nh Học về WinVNKey v� Chữ Việt Nhanh
Người thực hiện: Nguyễn Hữu Thiện
Giới thiệu: Cuối năm 2014, nh� b�o Nguyễn Hữu Thiện - s�ng lập vi�n Tạp ch� CNTT e-CHIP, Ủy vi�n BCH Hội Tin Học Tp.HCM - đứng ra phối hợp giữa Diễn đ�n Tinh Tế [tinhte.vn] c�ng trang mạng Chữ Việt Nhanh tổ chức ba cuộc thi về Chữ Việt Nhanh v� WinVNKey [xem chi tiết ba cuộc thi ở //chuvietnhanh.sourceforge.net/CacCuocThiTocKyCVN.htm].
�ng Nguyễn Hữu Thiện đ� thực hiện cuộc phỏng vấn qua email với Ts. Ng� Đ�nh Học - t�c giả WinVNKey - về bộ g� WinVNKey v� Chữ Việt Nhanh.
Nay xin ghi lại nguy�n văn to�n bộ email c�c c�u hỏi phỏng vấn của nh� b�o Nguyễn Hữu Thiện v� email trả lời của Ts. Ng� Đ�nh Học để độc giả c� th�ng tin đầy đủ hơn về bộ g� đa ngữ, đa năng WinVNKey v� phương ph�p tốc k� Chữ Việt Nhanh.
-----000-----
Email n�u c�u hỏi phỏng vấn của nh� b�o Nguyễn Hữu Thiện gởi đến Ts. Ng� Đ�nh Học:
Mến gởi anh Học,
Như anh đ� biết, nh�n ba cuộc thi do c�c anh phối hợp với Diễn đ�n Tinh Tế tổ chức, Thiện sẽ tổ chức loạt tin, b�i để quảng b� mạnh hơn Chữ Việt Nhanh [CVN] v� WinVNKey. V� vậy, Thiện xin ph�p được phỏng vấn anh để cung cấp cho v�i tờ b�o lớn ở VN một c�i nh�n c� hệ thống hơn.
Rất mong anh Học trả lời gi�p Thiện mấy c�u hỏi sau:
1. Anh Học c� thể t�m tắt mục ti�u v� lịch sử ph�t triển của bộ g� đa năng WinVNKey [một �MS Word�, so với Unikey như �Notepad� chẳng hạn].
2. Trong c�c chặng đường đ� qua của WinVNKey, đ�u l� những c�u chuyện, kỷ niệm m� anh thấy th� vị nhất, đ�ng nhớ nhất?
3. V�o thời điểm n�o, v� tại sao anh Học quyết định t�ch hợp CVN v�o WinVNKey? [Tức c� thể c� những nguy�n nh�n kh�c nữa, chứ kh�ng chỉ v� WinVNKey vốn đ� c� sẵn những thuật to�n phức tạp để g� tắt vần - Lazy Syllable]
4. Theo anh, c�c yếu tố tốc k� CVN v� c�ch g� nhanh Tubinhtran chiếm vị tr� ra sao đối với WinVNKey - x�t tr�n t�nh chất to�n diện v� đa năng của bộ g� do anh tạo ra?
5. Mục ti�u sắp tới, c�ng những yếu tố thuận lợi v� kh� khăn trong việc ph�t triển tiếp WinVNKey n�i chung, v� ph�t huy vai tr� của WinVNKey đối với việc quảng b� s�u rộng hơn phương ph�p tốc k� CVN? [Cập nhật v� ph�t triển chiều s�u c�c t�nh năng hiện c�, th�m t�nh năng mới, th�m phi�n bản cho Mac OS, cho mobile devices, ...]
Hy vọng anh sẽ sớm trả lời để Thiện chủ động x�i cho c�c b�i b�o nh�n cuộc thi thứ hai sẽ c�ng bố v�o h�m 14/12/2014.
Rất c�m ơn anh Học!
Tp.HCM, 12/11/2014
Nguyễn Hữu Thiện
huuthien@gmail.com
-----000-----
Email trả lời của Ts. Ng� Đ�nh Học, t�c giả bộ g� WinVNKey [ winvnkey.sf.net ]:
Anh Thiện mến,
T�i xin gửi đến anh c�u trả lời cho c�c c�u hỏi của ạnh. Xin ph�p anh t�i được trả lời d�i d�ng để mọi người c� một bức tranh đầy đủ, tr�nh sự hiểu lầm. Anh c� thể t�ch c�u trả lời d�i ra nhiều phần v� đặt c�u hỏi cho th�ch hợp.
1. Anh Học c� thể t�m tắt mục ti�u v� lịch sử ph�t triển của bộ g� đa năng WinVNKey [một �MS Word�, so với Unikey như �Notepad� chẳng hạn].
Bộ g� WinVNKey được ph�t triển v�o năm 1991 v� ph�t h�nh v�o năm 1992. Mục ti�u đầu ti�n l� để cung cấp một bộ g� tiếng Việt miễn ph� v� c� chất lượng cao cho tất cả những ai cần g� chữ Việt. L�c đầu bộ g� chỉ hỗ trợ bảng m� 8 bit tiếng Việt c� t�n l� VISCII do nh�m ch�ng t�i thiết kế. Sở dĩ ch�ng t�i chọn VISCII l� muốn tất cả mọi người c�ng d�ng một bảng m� duy nhất hầu c� thể trao đổi văn bản dễ d�ng. Khi phổ biến miễn ph�, ch�ng t�i hy vọng sẽ c� rất đ�ng người d�ng th� bảng m� n�y tự nhi�n sẽ trở th�nh ti�u chuẩn thực tế, c�c nh� sản xuất phần mềm sẽ phải hỗ trợ n� nếu muốn c� người mua. Đến l�c đ� th� việc trao đổi văn bản chữ Việt giữa mọi người sẽ trở th�nh dễ d�ng, kh�ng c�n phải mất c�ng ho�n chuyển bảng m� giữa c�c văn bản nữa.
Khi bảng m� Unicode 16 bit bắt đầu được d�ng trong Windows 98, ch�ng t�i quyết định n�ng cấp WinVNKey l�n phi�n bản 3.X nhằm hỗ trợ th�m bảng m� Unicode v�o năm 1999. Như vậy, nếu người d�ng cần font 8-bit th� phải chọn bảng m� VISCII, cần font 16-bit th� chọn bảng m� Unicode. Ch�ng t�i kh�ng muốn hỗ trợ c�c bảng m� tiếng Việt kh�c v� như vậy l� g�p phần v�o việc k�o d�i t�nh trạng tam thập lục, chứ kh�ng c�n l� thập nhị, sứ qu�n trong nền c�ng nghiệp phần mềm tiếng Việt, g�y kh� khăn cho người d�ng trong việc trao đổi văn bản v� sử dụng mạng Internet.
Sau hơn 10 năm "khăng khăng" hỗ trợ một bảng m� VISCII, ch�ng t�i nhận định mục ti�u thống nhất một bảng m� tiếng Việt l� kh�ng thực tế. Trong khi chờ đợi to�n thế giới sẽ thống nhất chung một bảng m� Unicode, người Việt sẽ c�n d�ng nhiều bảng m� 8 bit kh�c nhau như VNI, VSCII, VISCII, VNSCII, v.v. Mục ti�u tối hậu của WinVNKey l� g�p phần v�o việc đem c�ng nghệ m�y t�nh đến c�ng nhiều người Việt c�ng tốt. Muốn l�m được việc n�y, ngo�i việc miễn ph�, WinVNKey c�n cần phải hỗ trợ nhiều bảng m� tiếng Việt đ� c� từ trước tới nay để cho mọi người c� thể d�ng WinVNKey để g� c�c bảng m� m� họ đang d�ng. Ngo�i ra, WinVNKey cần phải hỗ trợ bảng m� quốc gia của một số nước kh�c, nhất l� c�c nước ở �u ch�u d�ng chữ gốc La tinh. L� do l� đối tượng d�ng WinVNKey c� thể l� người Việt sống rải r�c ở c�c nước kh�c v� phải d�ng m�y t�nh c�c nước đ� để g� tiếng Việt.
T�m lại, để đ�p ứng được nhu cầu của người Việt ở khắp nơi tr�n thế giới, bộ g� cần phải hỗ trợ tất cả c�c bảng m� tiếng Việt đ� từng xuất hiện từ trước đến nay v� c�c bảng m� quốc gia của một số nước �u � c� người Việt cư ngụ. Do đ�, WinVNKey đ� được n�ng cấp th�nh bộ g� đa ngữ lần đầu ti�n trong phi�n bản 4.x ph�t h�nh năm 2001. Phi�n bản n�y hỗ trợ khoảng 40 ng�n ngữ gốc La tinh v� chữ H�n, N�m, Nhật. Kể từ đ�, WinVNKey trở th�nh c�ng cụ g� quốc tế phục vụ những người d�ng sống xa xứ. Chẳng hạn, người Đức sống ở Mỹ cần g� văn bản chữ Đức, người Lithuania sống ở Anh cần g� chữ Lithuanian, v.v. Điểm mạnh của WinVNKey l� người d�ng c� thể g� rất nhiều ng�n ngữ trong c�ng một văn bản m� kh�ng cần phải d�ng Control Panel để thay đổi ng�n ngữ li�n tục như Windows XP.
Nh�n tiện, ch�ng t�i xin tiết lộ l� khi thiết kế bảng m� VISCII năm 1992, ch�ng t�i muốn tranh thủ sự ủng hộ từ c�c c�ng ty thương mại n�n quyết định chỉ hỗ trợ c�c thao t�c g� cơ bản trong WinVNKey [theo phương ph�p VietNet hay VIQR], c�n việc g� th�ng minh th� nhường lại đất sống cho c�c c�ng ty thương mại để họ ủng hộ chuẩn VISCII.
Sau hơn 10 năm kể từ khi WinVNKey ra đời, ch�ng t�i nhận thấy bảng m� Unicode đ� trở n�n rất phổ th�ng. Do đ�, bảng m� VISCII, cũng như c�c bảng m� 8 bit Việt Nam kh�c đ� trở th�nh qu� khứ v� việc tranh thủ sự ủng hộ của c�c c�ng ty thương mại đối với VISCII kh�ng c�n cần thiết nữa. Do đ�, ch�ng t�i quyết định n�ng cấp WinVNKey để hỗ trợ chức năng g� th�ng minh hầu mọi người đỡ phải vất vả khi g� chữ Việt. Đ� l� WinVNKey phi�n bản 5.x ph�t h�nh năm 2005, cho ph�p bỏ dấu ở bất kỳ vị tr� n�o trong từ, cho ph�p g� nhanh v� sửa ch�nh tả, cho ph�p người d�ng tự điều chỉnh c�c th�ng số để c� một bộ g� tối ưu cho m�nh, cho ph�p ho�n chuyển c�c văn bản RTF c� nhiều fonts từ những bảng m� kh�c nhau, v.v.
Đến nay, WinVNKey đ� trải qua một qu� tr�nh ph�t triển l�u d�i kể từ năm 1992 n�n c� rất nhiều chức năng, c� thể đ�p ứng hầu hết c�c nhu cầu g� v� ho�n chuyển văn bản của mọi người, từ người mới biết g� đến những người đ� g� th�ng thạo. Những người mới biết g� c� thể chọn c�i đặt mặc định v� g� liền. Những người g� th�ng thạo c� thể tự chỉnh sửa c�c th�ng số theo � m�nh. Nếu ai c�ng th�nh thạo th� sẽ c�ng th�ch WinVNKey v� c� thể điều chỉnh bộ g� để g� rất nhanh v� tạo cho bộ g� khả năng lập tr�nh theo � m�nh.
V� thế, WinVNKey c� thể được v� như MS Word với rất nhiều chức năng soạn văn bản. Tuy nhi�n, người mới d�ng MS Word sẽ cho�ng ngợp trước giao diện phức tạp của MS Word so với Notepad. Đ� l� c�i gi� phải trả để c� được những chức năng phong ph� của MS Word. Tương tự, giao diện WinVNKey cũng sẽ l�m người d�ng l�ng t�ng l�c đầu. Nếu người d�ng chỉ muốn c�c chức năng g� đơn giản th� c�c bộ g� kh�c hiện c� tr�n thị trường c� thể đ�p ứng được. Nhưng nếu họ muốn c� một bộ g� ho�n to�n theo � m�nh th� họ c� thể d�ng WinVNKey, l�c đầu hơi bở ngở nhưng dần sẽ quen.
Xin n�i sơ lược về nh�m ph�t triển WinVNKey
WinVNKey chỉ l� một trong nhiều sản phẩm miễn ph� do một nh�m chuy�n vi�n Việt Nam sống tại thung lũng Silicon, bangCalifornia, Hoa Kỳ ph�t h�nh v�o thập ni�n 1990. Để c� được một bức tranh to�n diện, ch�ng ta cần phải trở về thời điểm năm 1987-92 để hiểu sự ra đời của bảng m� VISCII v� bộ g� WinVNKey.
V�o thời điểm đ� tập đo�n Unicode tại thung lũng Silicon đang bắt đầu thiết kế bảng m� Unicode 16 bit cho to�n thế giới. Tập đo�n n�y gồm những c�ng ty h�ng đầu thế giới về c�ng nghiệp vi t�nh như IBM, Sun, HP, Apple, Microsoft, v.v. Trong giai đoạn đ�, tập đo�n Unicode chủ trương bảng m� Unicode 16 bit chỉ hỗ trợ 2 bytes cho mỗi k� tự. V� thế, bảng m� n�y chỉ c� 65536 m� số m� th�i. Do phải để d�nh m� số để m� h�a tất cả c�c ng�n ngữ cổ cũng như kim tr�n to�n thế giới, tập đo�n Unicode t�m c�ch bỏ bớt những mẫu tự c� thể được tạo th�nh từ những k� tự kh�c. Chẳng hạn, họ chỉ cần m� h�a một dấu hỏi rời th� kh�ng cần cung cấp m� số ri�ng cho chữ ả v� chữ n�y c� thể được tạo th�nh từ chữ a v� dấu hỏi rời. Bằng c�ch n�y, họ c� thể bỏ qua tất cả 24 mẫu tự Việt Nam c� dấu hỏi [12 chữ thường ả, ẳ, ẩ, ẻ, ể, ỉ, ỏ, ổ, ở, ủ, ử, ỷ, v� 12 chữ hoa tương ứng]. Họ đ� d�ng c�ch n�y để loại bỏ 90 mẫu tự Việt cả thường lẫn hoa. Trong khi đ� th� họ cung cấp m� số cho từng chữ một đối với c�c mẫu tự Ph�p, Đức, v.v... Đ� l� một sự thi�n vị bất c�ng v� thiệt th�i rất lớn cho Việt Nam.
Ch�ng t�i, một nh�m chuy�n vi�n ở Hoa Kỳ, đ� nhận thức sai lầm n�y sẽ t�c hại s�u xa đến việc ph�t triển phần mềm chữ Việt mu�n đời về sau n�n đ� trực tiếp li�n lạc v� l�m việc với họ trong c�c cuộc họp định kỳ nhằm phản đối chủ trương m� h�a chữ Việt d�ng dấu rời. Nhưng tiếng n�i lẻ tẻ của từng c� nh�n kh�ng c� hiệu quả. Tập đo�n Unicode khăng khăng từ chối, viện ra rất nhiều l� do, trong đ� c� l� do Việt Nam chưa hề c� một bảng m� chữ Việt ch�nh thức ở cấp nh� nước n�n kh�ng cần phải bảo đảm t�nh tương th�ch như c�c bảng m� ở �u ch�u.
Do đ�, ch�ng t�i b�n bạc với nhau nhu cầu cần h�nh th�nh một nh�m thiết kế ti�u chuẩn tiếng Việt để c� thể b�t chiến với họ trong c�c mailing list v� tranh luận với họ trong c�c cuộc họp ở thung lũng Silicon. Đ� l� l� do nh�m Vietnamese Standardization Working Group, gọi tắt l� Viet-Std, ra đời v�o m�a thu năm 1989.
Đ� c� tư c�ch n�i chuyện với tập đo�n Unicode, nhưng lại kh�ng c� một bảng m� chữ Việt n�o c� đầy đủ chữ Việt để c� thể đưa ra cho họ xem trong qu� tr�nh b�t chiến v� tranh luận, n�n ch�ng t�i phải tiến h�nh thiết kế một bảng m� 8 bit c� đầy đủ chữ Việt thường cũng như hoa. Bảng m� mới n�y c� t�n gọi l� VISCII [VIetnamese Standard Code for Information Interchange]. Đồng thời, ch�ng t�i cũng ti�u chuẩn h�a qui ước viết chữ Việt bằng c�c k� tự ASCII thường được d�ng trong email v� Internet [th� dụ: to^i ye^u tie^'ng Vie^.t]. Ti�u chuẩn n�y c�n được gọi n�m na l� bảng m� 7 bit tiếng Việt, c� t�n ch�nh thức l� VIQR [VIetnamese Quoted-Readable Specification]. Cả hai ti�u chuẩn n�y được ph�t h�nh trong một tập san điện tử song ngữ năm 1992 [//vietstd.sourceforge.net/report/rep92.htm] v� trở th�nh chuẩn RFC1456 nộp l�n ủy ban quốc tế đặc tr�ch về ti�u chuẩn mạng Internet năm 1993.
Cuối c�ng, nỗ lực vận động của ch�ng t�i th�nh c�ng rực rỡ, tập đo�n Unicode chịu l�i bước v� chấp nhận cung cấp m� số ri�ng rẻ cho tất cả mẫu tự Việt v�o năm 1993.
Ch�ng t�i nhận định thế giới cần một thời gian d�i để chuyển tiếp từ bảng m� 7 hoặc 8 bit l�n Unicode 16 bit. Như vậy, người Việt cần c� một v� chỉ một bảng m� 8 bit thống nhất để d�ng trong thời gian n�y. Tiếc thay, l�c bấy giờ c� rất nhiều bảng m� chữ Việt; hầu như mỗi c�ng ty, mỗi c� nh�n đều tạo ra bảng m� ri�ng. Điều n�y l�m cho việc trao đổi văn bản trở th�nh kh� khăn v� phải ho�n chuyển bảng m� v� phải c� đ�ng font chữ mới đọc được.
Bảng m� VISCII do ch�ng t�i thiết kế c� đặc điểm chung l� c� thể d�ng trong tất cả c�c hệ điều h�nh như DOS, Windows, Unix, Mac. Tuy nhi�n, bảng m� n�y sẽ kh�ng c� gi� trị g� nếu n� chỉ tồn tại tr�n giấy tờ m� kh�ng c� c�c bộ g�, fonts, ứng dụng hỗ trợ n� v� kh�ng c� đ�ng người d�ng. Nếu c� đ�ng người d�ng th� �p lực thị trường sẽ khiến c�c c�ng ty kh�c sẽ phải hỗ trợ n� v� dần dần n� sẽ trở th�nh ti�u chuẩn thực tế [de facto standard] v� cả nước sẽ c� một ti�u chuẩn duy nhất.
Do đ�, ch�ng t�i lập ra một nh�m phần mềm gọi l� nh�m TriChlor v�o năm 1992 để ch�nh thức lo việc ph�t triển c�c phần mềm miễn ph� hỗ trợ bảng m� 8 bit VISCII v� qui ước 7 bit VIQR. C�c phần mềm của ch�ng t�i lần lượt được lan truyền khắp thế giới, cộng đồng người Việt ở hải ngoại tr�n khắp năm ch�u c� thể hạ tải về d�ng miễn ph�.
Đầu ti�n, ch�ng t�i ph�t triển bộ g� vietterm v� vnterm tr�n nền Unix/X-Windows [1989-92], rồi bộ g� WinVNKey cho Windows 3.x v� vietdos cho MS DOS [1991-1992], v� cuối c�ng l� bộ g� MacVNKey cho Macintosh [1995-96]. Ngo�i c�c bộ g�, ch�ng t�i c�n ph�t triển rất nhiều fonts chữ Việt, c�c phần mềm tiện �ch để ho�n chuyển văn bản, phần mềm in tr�n m�y laser v� dot matrix, c�c phần mềm soạn editor, c�c ứng dụng về thơ nhạc, multimedia, g� lại truyện Kiều, v.v. Đến năm 1995 c� thể n�i, lần đầu ti�n tr�n thế giới, người Việt đ� c� thể soạn thảo văn bản tiếng Việt trong bất cứ m�i trường n�o [DOS, Windows, Mac, Unix, Internet] v� c� thể in ra, hoặc đọc ch�ng tr�n bất cứ hệ điều h�nh n�o m� kh�ng cần phải ho�n chuyển văn bản nếu họ d�ng chuẩn VISCII.
2. Trong c�c chặng đường đ� qua của WinVNKey, đ�u l� những c�u chuyện, kỷ niệm m� anh thấy th� vị nhất, đ�ng nhớ nhất?
Cần nhấn mạnh l� v�o thời điểm 1990-1992 Microsoft Windows 3.0 vừa mới ra đời, c�ch lập tr�nh cho Windows kh�c hẳn với DOS n�n c�c h�ng phần mềm Việt Nam ở hải ngoại chưa thể cung cấp bộ g� chạy tr�n nền Windows. Do đ�, WinVNKey l� bộ g� tiếng Việt đầu ti�n tr�n nền Windows. Việc ph�t h�nh miễn ph� WinVNKey c�ng một loạt fonts tiếng Việt v� c�c phần mềm kh�c v�o năm 1992 g�y ra một tiếng vang rất lớn. Đ�i CNN đ� phỏng vấn nh�m Viet-Std v� Trichor tại đại học Stanford [California] v� sau đ� ph�t h�nh tr�n to�n thế giới. Bạn b� ch�ng t�i ở c�c nước �u �, những người đ� tham dự trong chiến dịch vận động Unicode, cho biết đ� xem được h�nh ảnh phỏng vấn tr�n CNN. Sau đ�, tờ b�o San Jose Mercury News ở thung lũng Silicon c� đăng b�i viết v� h�nh ảnh về nh�m ch�ng t�i ở trang đầu của phần Business Section. Điều n�y l�m �ng CEO h�ng t�i ch� �. �ng mang tờ b�o đến ph�ng l�m việc của t�i tỏ � khen ngợi v� t�m hiểu nhiều điều về chữ Việt v� c�ch l�m việc của nh�m.
[H�nh: B�i b�o ở trang ở trang đầu của phần Business Section].
[H�nh: Phần tiếp theo b�i b�o ở tr�n].
Ngo�i ra, ch�ng t�i c�n c� nhiều kỷ niệm kh�c. Cần ch� � l� việc d�ng tr�nh duyệt để truy cập mạng chỉ xuất hiện v�o cuối năm 1994 v� h�y c�n hạn chế cho m�i đến năm 1997-98. Do đ�, ch�ng t�i phải quảng b� WinVNKey trong mạng Usenet, public mailing lists, v� c�c hội chợ Tết ở hải ngoại. Ch�ng t�i đ� viết một ứng dụng b�i Kiều v� b�i b�i để b�i cho kh�ch đi xem hội chợ Tết năm 1992 v� c�c năm về sau. Dĩ nhi�n, việc b�i chỉ l� c�i cớ để l�i cuốn mọi người lại xem gian h�ng trưng b�y c�c sản phẩm phần mềm tiếng Việt. Việc chạy ứng dụng chữ Việt tr�n Windows, g� chữ Việt v� in chữ Việt ra giấy l� một kỳ t�ch l�c bấy giờ. Điều th� vị nhất l� c�c c� xinh đẹp phụ tr�ch c�c gian h�ng, nhiều khi tiếng Việt kh�ng r�nh, đ� b�i hươu t�n vượn m� vẫn đ�ng kh�ch đến xem, nhất l� c�c b� cụ th� rất tin tưởng c�n c�c thanh ni�n thiếu nữ th� b�n ra t�n v�o, tr�u chọc cười bể bụng.
Ri�ng t�i, kỷ niệm đ�ng nhớ l� nhận được email c�m ơn của một số người ngoại quốc ở Finland, Lithuania, Germany, India, Nepal, Hongkong, Phi ch�u, v.v. Họ c�m ơn WinVNKey gi�p g� ng�n ngữ của họ khi đang l�m việc ở nước ngo�i. Đặc biệt, c� một người Đức đ� bỏ thời giờ dịch giao diện của WinVNKey 4.x ra tiếng Đức. Sau n�y, khi WinVNKey thay đổi qu� nhiều, t�i mới th�i hỗ trợ giao diện tiếng Đức.
3. V�o thời điểm n�o, v� tại sao anh Học quyết định t�ch hợp CVN v�o WinVNKey? [Tức c� thể c� những nguy�n nh�n kh�c nữa, chứ kh�ng chỉ v� WinVNKey vốn đ� c� sẵn những thuật to�n phức tạp để g� tắt vần - Lazy Syllable]
Khi thiết kế c�c chức năng g� th�ng minh v� g� nhanh trong WinVNKey, t�i đ� cố h�nh dung ra hầu hết c�c t�nh huống m� người d�ng c� thể gặp phải v� c�c c�ch g� nhanh m� họ c� thể nghĩ ra. T�i cũng dự tr� người d�ng WinVNKey c� thể chia sẻ c�ch g� của m�nh với c�c người kh�c m� kh�ng cần phải th�ng qua t�c giả. Do đ�, bất cứ ai c� phương ph�p g� nhanh của ri�ng m�nh đều c� thể c�i đặt v�o WinVNKey v� chia sẻ với c�c người kh�c. Phương ph�p CVN của anh Trần Tư B�nh kh�ng l� một ngoại lệ.
Khi anh B�nh li�n lạc với t�i năm 2007 để giới thiệu về CVN, t�i nhận thấy c� sự kh�c biệt giữa c�ch g� nhanh của WinVNKey [v� dụ vần lười] v� phương ph�p CVN. Mục đ�ch của vần lười l� gi�p g� c�ng nhanh c�ng tốt m� kh�ng cần biết c�c chữ tốc k� g� v�o. C�n CVN th� c� tham vọng qui định một phương ph�p tốc k� duy nhất để người d�ng c� thể ghi ch�p tr�n giấy [l�c học hoặc l�c hội họp] hoặc g� b�n ph�m. V� vậy, CVN cần phải qui định một c�ch c� hệ thống l�m sao cho người đọc c� thể đo�n ra từ Việt khi viết tr�n giấy. Như vậy, người d�ng chỉ cần nhớ một qui tắc CVN m� c� thể �p dụng cả khi viết lẫn khi g�. Do đ� t�i hoan ngh�nh việc t�ch hợp CVN v�o WinVNKey v� đ� thực hiện điều đ� từ năm 2007.
4. Theo anh, c�c yếu tố tốc k� CVN v� c�ch g� nhanh Tubinhtran chiếm vị tr� ra sao đối với WinVNKey - x�t tr�n t�nh chất to�n diện v� đa năng của bộ g� do anh tạo ra?
WinVNKey l� một c�ng cụ c� rất nhiều chức năng với rất nhiều th�ng số m� người d�ng c� thể thay đổi. Nếu hiểu tường tận, người d�ng c� thể chọn c�c th�ng số th�ch hợp để c� được một bộ g� vừa � m� kh�ng cần phải tự tay ph�t triển một bộ g� mới. Tất cả c�c th�ng số đều được lưu trữ ở dạng files. WinVNKey ph�t h�nh sẵn một số kiểu g� ti�u biểu để l�m th� dụ. Nếu người d�ng kh�ng th�ch, họ c� thể thay đổi c�c th�ng số v� lưu trữ c�c files n�y dưới một t�n kh�c. Thế l� họ sẽ c� kiểu g� của ri�ng m�nh v� c� thể gửi c�c files n�y đến bạn b� để chia sẻ.
Nguy�n tắc n�y cũng �p dụng cho c�ch g� chữ H�n N�m bằng �m Việt hoặc Pinyin. Nếu biết chữ H�n N�m v� muốn đặt ra c�ch g� chữ H�n N�m theo � m�nh, người d�ng cũng c� thể soạn files gồm c� hai cột, một cột chữ H�n [hoặc N�m], c�n cột kia l� c�c ph�m chữ cần g� v�o. C�c học giả H�n N�m v� c�c sư nghi�n cứu kinh điển Phật gi�o đ� d�ng WinVNKey để g� những chữ H�n N�m mới t�m ra n�n chưa được hỗ trợ trong c�c bộ g� kh�c.
Trở lại chủ đề CVN, anh B�nh đ� soạn sẵn c�c th�ng số trong một số files v� gửi đến t�i để nhờ ph�t h�nh. Phương ph�p CVN sẽ hiện ra như một trong c�c kiểu g� chuẩn của WinVNKey gọi l� kiểu g� Tubinhtran. Trong thời gian đầu, t�i ph�t hiện ra một số lỗi của WinVNKey khi hỗ trợ c�ch bung CVN v� đ� khắc phục.
T�m lại, WinVNKey vận h�nh như một chiếc xe. Điều khiển chiếc xe đ� như thế n�o l� do người d�ng. Kiểu g� Tubinhtran sử dụng chiếc xe WinVNKey để đạt được từ bung ra theo � muốn của anh B�nh. Một số độc giả kh�c cũng đ� c�i đặt c�c th�ng số g� nhanh ri�ng của m�nh nhưng theo t�i thấy chưa c� c�ch g� nhanh n�o c� t�nh hệ thống như của anh B�nh.
Hiện tại, t�i kh�ng biết thống k� c� bao nhi�u người d�ng c�ch g� Tubinhtran. Theo t�i, mọi người n�n chịu kh� chọn cho m�nh một kiểu g� nhanh, d� đ� l� c�ch g� Tubinhtran hay một c�ch g� n�o kh�c. Tuy nhi�n, nếu đ� đầu tư tập luyện cho một kiểu g� nhanh th� h�y chọn một kiểu g� m� nhiều người biết để m�nh c� thể trao đổi c�c văn bản viết tắt khi cần, chẳng hạn khi trao đổi tin nhắn qua mobile devices. Về điểm n�y, qui ước tốc k� CVN của anh B�nh c� ưu điểm đặc biệt l� rất đầy đủ, tiết kiệm nhiều thao t�c, đ� trải qua thử nghiệm nhiều năm, c� nhiều b�i viết phổ biến rộng r�i tr�n mạng v� được WinVNKey ch�nh thức hỗ trợ.
5. Mục ti�u sắp tới, c�ng những yếu tố thuận lợi v� kh� khăn trong việc ph�t triển tiếp WinVNKey n�i chung, v� ph�t huy vai tr� của WinVNKey đối với việc quảng b� s�u rộng hơn phương ph�p tốc k� CVN? [Cập nhật v� ph�t triển chiều s�u c�c t�nh năng hiện c�, th�m t�nh năng mới, th�m phi�n bản cho Mac OS, cho mobile devices, ...]
C� thể n�i WinVNKey hiện c� đầy đủ c�c chức năng m� mọi người mong muốn, kể cả chức năng g� nhanh v� sửa lỗi ch�nh tả cho từ đơn v� từ phức. Hiện nay, sản phẩm được coi như tương đối ho�n thiện. Tuy nhi�n, c� những việc cần l�m như sau:
a] T�ch hợp hai phi�n bản 32 bit v� 64 bit để đỡ phiền to�i cho người d�ng.
b] Hỗ trợ tốt c�c hệ điều h�nh Windows mới như Windows 8 trở đi.
c] Bổ sung kho dữ liệu từ phức để sửa ch�nh tả tốt hơn. Hiện tại WinVNKey chỉ hỗ trợ khoảng v�i chục ng�n từ. Do đ�, việc bổ sung cơ sở dữ liệu từ phức l� việc cần l�m, nhưng cần c� sự cộng t�c của nhiều người.
d] Bổ sung c�c chữ H�n N�m mới được đưa v�o chuẩn Unicode từ năm 2009 đến nay
e] Hỗ trợ fonts v� c�ch g� c�c chữ d�n tộc thiểu số ở Việt Nam như �đ�, Ch�m, v.v.
f] Ph�t h�nh phần mềm thư viện WinVNKey để c� thể d�ng trong việc ph�t triển c�c b�n g� chạy tr�n nền hệ điều h�nh Linux, Macintosh v� mobile devices.
g] Ph�t h�nh c�c thuật to�n xử l� tiếngViệt v� kiểm tra ch�nh tả. Theo t�i nghĩ, những thuật to�n n�y c� t�nh chất kinh điển, tối ưu, c� thể đem v�o giảng dạy trong ng�nh vi t�nh ở Việt Nam.
C�m ơn anh đ� cho t�i cơ hội tr�nh b�y về bộ g� WinVNKey v� t�m lược lại những đ�ng g�p v� vụ lợi của nh�m Viet-Std v� TriChlor cho nền điện to�n Việt Nam trong khoảng 25 năm qua.