Nhân dân Nam Bộ đứng lên chống thực dân Pháp xâm lược bảo vệ chính quyền cách mạng vào ngày nào

.

Cập nhật lúc: 05:02, 23/09/2020 [GMT+7]

Năm 1858, thực dân Pháp và Iphanho [Tây Ban Nha] nổ súng bắn vào cửa biển Đà Nẵng xâm lược Việt Nam. Năm 1859, người Pháp vào Gia Định và sau đó bằng rất nhiều hiệp ước, nước Việt Nam mất dần vào tay thực dân Pháp.

Hơn 80 năm nô lệ, ngày 2-9-1945, cùng với nhân dân cả nước, người dân Sài Gòn nô nức chào đón ngày ra đời của nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa. Chỉ 21 ngày sau, ngày 23-9-1945, thực dân Pháp nổ súng xâm lược Việt Nam lần thứ 2. Vậy là, người dân Sài Gòn, người dân Nam bộ chỉ được hưởng không khí độc lập đúng 21 ngày.

* Lời thề Ngày Độc lập

Ngày 2-9-1945, Nam bộ tổ chức mít tinh chào mừng Ngày Độc lập. Hơn 1 triệu đồng bào từ các tỉnh, thành phố đã nô nức tề tựu về Sài Gòn để được chào mừng Ngày Độc lập và nghe Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập. Những lời tuyên bố lịch sử của Chủ tịch Hồ Chí Minh - vì rất nhiều nguyên nhân khác nhau - đã không trực tiếp đến với đồng bào Nam bộ. Xứ ủy và Ủy ban hành chánh Nam bộ đã đề nghị nhà cách mạng Trần Văn Giàu, Chủ tịch Lâm ủy hành chánh Nam bộ đứng ra phát biểu ý kiến.

Chủ tịch Lâm ủy hành chánh Nam bộ Trần Văn Giàu đã nhanh chóng phác thảo ý kiến phát biểu chính. Bài phát biểu khẳng định niềm vui, niềm tự hào của người dân Nam bộ trước sự đổi đời từ một nước thuộc địa thành một nước dân chủ cộng hòa. Bài phát biểu cũng kêu gọi nhân dân đoàn kết chung quanh Chính phủ lâm thời của nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa, sẵn sàng đặt lại quan hệ với nước Pháp trên cơ sở tôn trọng nền độc lập của Việt Nam với lời kêu gọi khi kết thúc: “Quốc dân hãy sẵn sàng chiến đấu!... Đứng lên! Ngày độc lập bắt đầu từ nay! Tiến tới, vì độc lập, vì tự do, tiến tới mãi! Không một thành lũy nào ngăn nổi chí của muôn dân trên đường giải phóng!”.

Đáp lời Chủ tịch Lâm ủy hành chánh Nam bộ, bác sĩ Phạm Ngọc Thạch thay mặt Lâm ủy hành chánh Nam bộ long trọng đọc lời tuyên thệ trước đồng bào sẽ cương quyết lãnh đạo đồng bào giữ gìn đất nước, sẽ cùng đồng bào vượt qua khó khăn, nguy hiểm xây đắp nền độc lập hoàn toàn cho Việt Nam. Thay mặt nhân dân, Tổng thư ký Công đoàn Nam bộ Nguyễn Lưu đọc lời thề: “Chúng tôi, toàn thể nhân dân Việt Nam xin kiên quyết một lòng ủng hộ Chính phủ lâm thời của nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa, ủng hộ Chủ tịch Hồ Chí Minh. Nếu người Pháp đến xâm lược Việt Nam một lần nữa thì chúng tôi cương quyết: không đi lính cho Pháp; không làm việc cho Pháp; không bán lương thực cho Pháp; không dẫn đường cho Pháp”. Hàng trăm ngàn người phía dưới hô to: “Xin thề! Xin thề! Xin thề”.

* Thực dân Pháp gây hấn ngay trong Ngày Độc lập

Trong khi hàng triệu người dân Nam bộ đang vui mừng chào đón Ngày Độc lập của dân tộc thì quân Pháp núp bóng quân Anh với danh nghĩa đồng minh đã bắn súng vào đoàn biểu tình trong lễ tuần hành mừng độc lập. Những ngày sau đó, dưới sự bảo trợ của quân Anh, quân Pháp ngày càng có nhiều hành vi khiêu khích trắng trợn.

Ngày 4-9-1945, tướng Anh Gracey ra lệnh phía chính quyền cách mạng “giải tán lực lượng vũ trang”, ngăn cản quần chúng xuống đường biểu tình. Cả Sài Gòn và Nam bộ sống trong một không khí ngộp thở, khẩn trương khi chuẩn bị tinh thần cho một cuộc chiến đấu mới. Từ thủ đô Hà Nội phát đi lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Nhân dân Việt Nam hoan nghênh quân đồng minh kéo vào Việt Nam để tước khí giới quân Nhật, nhưng cương quyết phản đối quân Pháp kéo vào Việt Nam, vì mục đích của họ chỉ là hãm dân tộc Việt Nam vào vòng nô lệ một lần nữa”. Trước sự gây hấn của quân thù, ngày 9-9-1945, tại Sài Gòn, Tổng bộ Việt Minh đã ra lời kêu gọi đồng bào chuẩn bị tinh thần và lực lượng để chống trả quân thù “đang sửa soạn súng đạn để một lần nữa giày xéo đất nước ta, tiêu diệt nòi giống ta”.

* “Mùa thu rồi ngày hăm ba”

Ngày 25-8-1945, Ủy ban Hành chính lâm thời Nam bộ được thành lập do ông Trần Văn Giàu làm chủ tịch. Ủy ban Hành chính lâm thời Nam bộ tuyên bố mình là bộ phận phía Nam của Việt Nam Dân chủ cộng hòa. Sau gần 80 năm đô hộ nước ta, thực dân Pháp, mặc dù trước đó đã thất bại và thúc thủ trước phát xít Nhật nhưng vẫn không từ bỏ âm mưu xâm lược lại nước ta một lần nữa.

Đêm 22-8-1945, Ủy viên Cộng hòa Pháp tại Nam kỳ [thuộc Chính phủ De Gaulle] là Jean Cédile nhảy dù xuống gần Biên Hòa và bị nông dân bắt giữ giao cho quân đội Nhật và sau đó được thả ra. Ngày 27-8-1945, Cédile gặp ông Trần Văn Giàu đề nghị tương lai chính trị của Việt Nam. Trong cuộc họp này, ông Trần Văn Giàu yêu cầu điều kiện tiên quyết là Pháp trước hết phải công nhận nền độc lập của Việt Nam rồi mới bàn tới quan hệ giữa Việt Nam và Pháp. Trong đêm
22-9, ở bất cứ nơi nào quân Pháp đánh chiếm đều bị quân dân ta nhất loạt đứng lên chống trả quyết liệt.

Sáng 23-9-1945, Chủ tịch Ủy ban Kháng chiến Nam bộ Trần Văn Giàu phát lời kêu gọi đồng bào:

“Đồng bào Nam bộ, nhân dân thành phố Sài Gòn,

Anh em công nhân, thanh niên, tự vệ, dân quân, binh sĩ!

Đêm qua, thực dân Pháp đánh chiếm trụ sở chính quyền ta ở trung tâm Sài Gòn. Như vậy là Pháp bắt đầu xâm chiếm nước ta một lần nữa.

Ngày 2-9, đồng bào đã thề quyết hy sinh đến giọt máu cuối cùng để bảo vệ độc lập của Tổ quốc.

Độc lập hay là chết!

Hôm nay, Ủy ban Kháng chiến kêu gọi: Tất cả đồng bào, già, trẻ, trai, gái hãy cầm võ khí xông lên đánh đuổi quân xâm lược. Ai không có phận sự do Ủy ban Kháng chiến giao phó, thì hãy lập tức ra khỏi thành phố. Những người còn ở lại thì:

- Không làm việc, không đi lính cho Pháp.

- Không đưa đường, không báo tin, không bán lương thực cho Pháp.

Hãy tìm thực dân Pháp mà diệt. Hãy đốt sạch, phá sạch các cơ sở, xe cộ, tàu bè, kho tàng, nhà máy của Pháp.

Sài Gòn bị Pháp chiếm phải trở thành một Sài Gòn không điện, không nước, không chợ búa, không cửa tiệm.

Hỡi đồng bào!

Từ giờ phút này, nhiệm vụ hàng đầu của chúng ta là tiêu diệt giặc Pháp, tiêu diệt tay sai của chúng.

Hỡi anh em binh sĩ, dân quân, tự vệ! Hãy nắm chặt vũ khí trong tay xông lên đánh đuổi thực dân Pháp, cứu nước. Cuộc kháng chiến bắt đầu!

Sáng ngày 23-9-1945

Chủ tịch Ủy ban Kháng chiến Nam bộ”.

Ngay chiều 23-9-1945, thực hiện lời kêu gọi của Ủy ban Kháng chiến, cả Sài Gòn đình công, bất hợp tác với Pháp. Các công sở, hãng buôn đóng cửa, chợ không họp, các ụ chiến đấu hình thành khắp nơi trong thành phố. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, nhân dân Nam bộ nhất tề đứng dậy, tiếng súng kháng chiến ở Sài Gòn rung động cả nước.

TS Vũ Trung Kiên

[Học viện Chính trị khu vực 2]

Ba tuần sau ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, nhân dân Nam Bộ đã phải tiếp tục cầm súng đứng lên chiến đấu để giữ vững nền độc lập của Tổ quốc, với khí thế “Thà chết tự do còn hơn sống nô lệ”. Nhân kỷ niệm 76 năm Ngày Nam Bộ kháng chiến [23/9/1945 – 23/9/2021], Trang Thông tin điện tử trân trọng giới thiệu bài viết “Hào khí Ngày Nam Bộ kháng chiến” được đăng trên TTXVN cùng bạn đọc.

Lực lượng vũ trang cách mạng tham gia phong trào Nam tiến, sát cánh cùng đồng bào Nam bộ và Nam Trung bộ đánh giặc cứu nước. Ảnh: Tư liệu TTXVN

Trước đó, dựa vào quân đội Anh với danh nghĩa lực lượng đồng minh vào giải giáp quân Nhật ở Nam Bộ, thực dân Pháp âm mưu quay trở lại xâm lược đất nước ta lần thứ hai. Ngày 2/9/1945, khi đoàn mít tinh ở Sài Gòn biểu thị đoàn kết xung quanh chính quyền cách mạng, mừng Tổ quốc độc lập và khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, thì bọn phản động, tay sai đã phá rối, nổ súng khiến hàng chục người chết. Lấn dần từng bước, ngày 13/9/1945, quân đội Anh chiếm đóng Nam Bộ phủ và dung túng quân Pháp tiến hành các hành động khiêu khích. Ngày 20/9, quân Anh ngang nhiên xông vào Khám Lớn thả tù binh Pháp và trang bị vũ khí cho bọn này…

Sáng 23/9/1945, hàng ngàn lính Pháp tấn công, đánh chiếm Sài Gòn.

Trước tiếng súng nổ ran, một cuộc họp liên tịch đã diễn ra tại số nhà 107 đường Cây Mai thuộc Chợ Lớn. Thành phần gồm Xứ ủy, Ủy ban nhân dân, Ủy ban Kháng chiến Nam Bộ và đại diện Tổng bộ Việt Minh. Hội nghị đã thống nhất, ra Lời kêu gọi đồng bào cầm vũ khí đánh đuổi quân xâm lược, “từ giờ phút này nhiệm vụ hàng đầu của chúng ta là tiêu diệt giặc Pháp và tay sai của chúng”. Chủ trương của ta là trước mắt bao vây quân Pháp trong thành phố Sài Gòn càng lâu càng hay, ra sức tiêu hao sinh lực chúng càng nhiều càng tốt, để tất cả các tỉnh có thời gian chuẩn bị tác chiến.

Ngày 23/9/1945, Nam Bộ bước vào cuộc chiến trực diện với kẻ thù!

Tiếng súng chống giặc nổ ra khắp Sài Gòn - Gia Định. Với gậy tầm vông và mọi vũ khí có trong tay, quân và dân ta đã anh dũng chiến đấu, gây khó khăn, tổn thất cho đội quân xâm lược được trang bị hiện đại. Nhiều cuộc chiến đấu ác liệt giữa ta và quân Pháp diễn ra tại cầu Bông, cầu Kiệu, cầu Khánh Hội, cầu Chữ Y…

Từ Thủ đô Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Thường vụ Trung ương Đảng theo dõi chặt chẽ diễn biến chiến trường miền Nam. Ngày 26/9/1945, Người gửi thư cho đồng bào Nam Bộ, khẳng định quyết tâm kháng chiến của Trung ương Đảng, Chính phủ và nhân dân cả nước: “Nước ta vừa tranh quyền độc lập thì đã gặp nạn ngoại xâm… Tôi chắc và đồng bào cả nước đều chắc rằng Chính phủ và toàn quốc đồng bào sẽ hết sức giúp những chiến sĩ và nhân dân hiện đang tranh đấu để giữ vững nền độc lập của nước nhà…”.

Với khẩu hiệu “Nam Bộ là máu của máu Việt Nam, là thịt của thịt Việt Nam”, cả nước đã chi viện tối đa sức người, sức của cho miền Nam. Nhiều đoàn quân Nam tiến được thành lập, Quỹ Nam Bộ kháng chiến ra đời, nhân dân quyên góp tiền bạc, quần áo, gạo, thuốc men chi viện cho đồng bào Nam Bộ kháng chiến.

Đáp “tiếng kêu sơn hà nguy biến”, nhân sĩ, trí thức tiêu biểu ở trong lẫn ngoài nước đã tham gia kháng chiến. Những người con ưu tú của dân tộc như Trần Đại Nghĩa, Đặng Văn Ngữ, Tôn Thất Tùng, Cao Xuân Huy, Tạ Quang Bửu, Nguyễn Hữu Thọ, Trần Hữu Tước, Lê Đình Chi… bỏ hết gia sản, sự nghiệp, công danh để dấn thân vào bưng biền, núi rừng kháng chiến cứu nguy dân tộc.

Trước ý chí “thà chết tự do còn hơn sống nô lệ” và quyết tâm bảo vệ độc lập, tự do của nhân dân ta, kế hoạch đánh chiếm Sài Gòn trong ba tuần của thực dân Pháp phá sản. Ngược lại, chúng bị đồng bào Nam Bộ vây hãm một tháng tròn trong thành phố. Đồng bào miền Nam đã cho thấy họ là những người đầu tiên và là tuyến tiên phong trong công cuộc kháng chiến giải phóng dân tộc của cả nước.

Ý chí ngoan cường, hào khí Nam bộ kháng chiến tiếp tục được đồng bào Nam bộ phát huy với niềm tin sắt đá suốt 9 năm kháng chiến chống Pháp và ngay sau đó là chiến tranh chống đế quốc Mỹ kéo dài 30 năm. Chung sức, đồng lòng, nhân dân Nam Bộ với niềm tin sắt đá đã vượt qua mọi khó khăn, thử thách, gian khổ, hy sinh, cùng cả nước thực hiện thành công cuộc kháng chiến chống Pháp và đánh đuổi đế quốc Mỹ xâm lược, đến khi Chiến dịch Mùa xuân lịch sử 1975 toàn thắng, thống nhất đất nước, xứng đáng với danh hiệu cao quý được Bác Hồ tặng vào tháng 2/1946: "Thành đồng Tổ quốc".

Đất nước hòa bình, miền Nam cùng cả nước bước vào công cuộc xây dựng, phát triển và bảo vệ Tổ quốc. Nam Bộ nói chung và Thành phố Hồ Chí Minh đã đạt được những thành quả to lớn có ý nghĩa lịch sử, kế tục xứng đáng sự nghiệp cách mạng vẻ vang của các thế hệ đi trước. Vùng đất Sài Gòn - Chợ Lớn - Gia Định năm xưa, Thành phố Hồ Chí Minh hôm nay, đã không ngừng phát triển theo hướng hiện đại, văn minh, tốc độ phát triển kinh tế luôn dẫn đầu cả nước.

76 năm sau ngày Nam Bộ kháng chiến, miền Nam nói chung và Thành phố mang tên Bác nói riêng đang tiếp tục xây dựng, nỗ lực vượt qua những gập ghềnh, khó khăn để nắm bắt thuận lợi, thời cơ và vận hội, tạo ra những “mới mẻ, tốt tươi”, vững bước đi lên trên chặng đường sắp tới. Trong đó, lấy sự hài lòng của nhân dân làm thước đo kết quả sự lãnh đạo, đồng thời khai thác tốt nhất tiềm năng, lợi thế, phát triển kinh tế nhanh, bền vững, đổi mới mô hình tăng trưởng và cơ cấu lại nền kinh tế, nâng cao chất lượng, hiệu quả, sức cạnh tranh...

Đặc biệt, trong cuộc chiến đầy cam go, thử thách với đại dịch COVID-19, Nam Bộ muôn người như một, đồng lòng với cả nước “chống dịch như chống giặc”. Trong cuộc chiến đấu không thấy rõ bóng dáng kẻ thù nguy hiểm, phức tạp này, người dân TP Hồ Chí Minh - nơi tuyến đầu chống dịch, đang nhận được sự quan tâm, lãnh đạo, chỉ đạo của Trung ương, sự chi viện, chia sẻ của đồng bào cả nước và bạn bè quốc tế.

Hào khí ngày Nam Bộ kháng chiến và niềm tin sắt đá khó khăn nào cũng vượt qua chính là sức mạnh để đồng bào miền Nam và nhân dân Thành phố mang tên Bác đẩy lùi đại dịch COVID-19.