Mỗi kiểu nhà truyền thống của người Việt gắn liền với đặc trưng địa hình, khí hậu và phong tục tập quán của cư dân bản địa, tạo nên sự đa dạng trong văn hóa nhà ở của Việt Nam.
Những kiểu nhà truyền thống của người Việt được lưu giữ mãi theo thời gian
1. Nhà sàn
Nhà sàn là một trong những kiểu nhà truyền thống của người Việt, phổ biến từ miền ngược đến miền xuôi, trở thành mô hình nhà ở nổi tiếng của cả đồng bào dân tộc thiểu số lẫn đa số. Mỗi dân tộc, mỗi địa hình sẽ có cách xây dựng nhà sàn khác nhau. Tuy nhiên về cơ bản, đây là kiểu nhà xây trên các trụ cột cao từ 2 - 3 mét, đóng chặt xuống đất, nhà có mái che mát rượi.
Nhà sàn của người Việt bắt đầu vào thời kỳ văn hóa Đông Sơn và tồn tại đến ngày nay, trải qua nhiều sự biến tấu để phù hợp hơn với điều kiện đất đai, thời tiết. Mô hình nhà ở này có thể xây ở miền núi, sông suối, đầm lầy bằng các nguyên vật liệu dễ tìm từ thiên nhiên, chủ yếu là cây gỗ, tre nứa, mái lá,...
Thông thường, nhà sàn sẽ được xây trên các cột với phần thiết kế chắc chắn, có 1 – 2 cầu thang tùy diện tích ngôi nhà. Không gian nhà chia thành nhiều khu như hàng ba, các buồng ở, phòng khách trung tâm và thêm các cửa sổ để tạo sự thoáng mát. Mái nhà sàn thường là 2,3 hoặc 4 mái.
Nhà sàn là kiểu nhà ở đơn sơ, làm từ chất liệu gỗ, tre, nứa, song, mây,… tùy vào điều kiện của mỗi khu vực. Mái nhà lợp bằng gồi, lá cỏ tranh hoặc lá dừa nước. Ngày nay, nhà sàn rất phổ biến ở khu vực Tây Nguyên, miền núi phía Bắc và các tỉnh miền Tây Nam Bộ.
Trong đó, người dân tộc Thái, Tày, Chăm,… là những dân tộc sử dụng kiểu nhà truyền thống của người Việt này nhiều nhất. Nếu như đồng bào miền núi dựng nhà sàn để tránh thú dữ, kết hợp chăn nuôi phía dưới thì người Nam Bộ xây nhà sàn để chống ngập nước.
2. Nhà trệt
Một trong những kiểu nhà truyền thống của người Việt phổ biến nhất hiện nay chính là nhà trệt. Đây là mô hình nhà ở phổ biến của người Việt, Hoa, Khmer, Chăm,… dọc theo các dòng sông, sườn núi, hình thành nên những bản làng được tổ chức chặt chẽ như một cộng đồng riêng biệt.
Kiểu nhà ở này được xây dựng bài bản, chung quanh nhà có hàng rào, có vườn cây rất khoáng đãng, mát mẻ. Bên trong mỗi ngôi nhà bao gồm nhà chính, nhà phụ, sân hiên, ao cá,… Thông thường, nhà trệt sẽ quay mặt về hướng Nam để đón gió, nhà phụ là nhà bếp hoặc phục vụ các công việc thủ công của gia đình.
Nhà trệt truyền thống được xây dựng tùy 3 – 5 gian tùy thuộc vào số thành viên trong nhà. Ngoài gian chính, phụ, khuôn viên mỗi ngôi nhà còn có thêm giếng nước, ao cá, vườn cây,… lớn nhỏ tùy thuộc diện tích. Nhiều gia đình còn có khu vực dùng để xây chuồng trại chăn nuôi gia súc, gia cầm.
Kiểu nhà trệt này thường được xây bằng gạch, hệ thống cột kèo bằng gỗ, có chạm trổ đẹp mắt. Mái nhà lợp ngói, lợp lá rất mát mẻ. Bên trong nhà có gian chính thờ cúng tổ tiên và là nơi tiếp khách. Các gian còn lại là nơi sinh hoạt, ngủ nghỉ và bố trí đồ đạc, không gian khá gọn gàng, mát mẻ.
3. Nhà trình tường
Một trong những mô hình nhà truyền thống của người Việt nổi tiếng chính là nhà trình tường của đồng bào các dân tộc miền núi phía Bắc. Nhà trình tường là kiểu nhà ở của đồng bào người Mông, Hà Nhì, Lô Lô, Dao, Tày,… được xây dựng từ đất để chống lại thời tiết khắc nghiệt của miền núi.
Có dịp du lịch Hà Giang, Lào Cai,… và đi thăm các bản làng của đồng bào nơi đây, bạn sẽ bắt gặp rất nhiều những căn nhà trình tường được xây dựng từ hoàn toàn từ đá núi và đất. Mái nhà thường lợp ngói hoặc cỏ tranh để mát mẻ vào mùa hè và giữ ấm tốt vào mùa đông, mang lại vẻ đẹp của sự mộc mạc, bình dị.
Người dân miền núi phía Bắc sử dụng đất sét đỏ có độ mịn và kết dính cao, kết hợp cùng những khuôn gỗ lớn để xây nhà. Đất sét được đổ vào khuôn và nện thật chặt để tạo thành những bức tường vững chãi. Nhà thường có 1 cửa chính và 2 – 3 cửa sổ để mang lại sự thông thoáng, mát mẻ.
Về cơ bản, nhà trình tường của đồng bào các dân tộc miền núi giống nhau. Tuy nhiên, nhà trình tường người Mông có thêm chút khác biệt thể hiện qua hàng rào đá quanh nhà. Người Mông thường lượm nhặt những viên đá về xếp chồng lên nhau để tạo thành một bờ rào chắc chắn quanh nhà.
Ngày nay, có dịp thăm làng cổ Thiên Hương ở Hà Giang, ngôi làng của người Hà Nhì ở Y Tý,… du khách sẽ có cơ hội chiêm ngưỡng trọn vẹn hơn vẻ đẹp của nhà trình tường miền núi, cảm nhận một dấu ấn văn hóa khác biệt của kiến trúc nhà ở đặc trưng của người Việt khắp mọi miền tổ quốc.
GỢI Ý TOUR DU LỊCH MIỀN BẮC KHUYẾN MÃI
4. Nhà lá
Trong những kiểu nhà truyền thống của người Việt thì nhà lá chính là mô hình nhà ở rất phổ biến của các tỉnh miền Tây Nam Bộ. Hình ảnh những ngôi nhà lá đơn sơ, mát mẻ, nằm lọt thỏm giữa những vườn cây xanh mát, tạo nên một khung cảnh bình yên và dung dị, làm vương vấn những ai từng về miền Tây du hí.