Theo dự kiến chương trình Phiên họp chuyên đề pháp luật tháng 9/2022, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ cho ý kiến vào dự án Luật Giao dịch điện tử [sửa đổi]. Nghị quyết số 50/2022/QH15 ngày 13/6/2022 của Quốc hội về Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2023, điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2022 cũng đề cập đến dự án Luật Giao dịch điện tử [sửa đổi] đã được bổ sung vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2022 để trình Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp thứ 4 [tháng 10/2022], thông qua tại kỳ họp thứ 5 [tháng 5/2023].
Luật Giao dịch điện tử được Quốc hội khóa XI thông qua tại kỳ họp thứ 6 ngày 29/11/2005 đã tạo hành lang pháp lý, phù hợp với thông lệ quốc tế cho giao dịch điện tử trong hoạt động của các cơ quan nhà nước; trong lĩnh vực dân sự, kinh doanh, thương mại và các lĩnh vực khác do pháp luật quy định. Các quy định của Luật đi vào cuộc sống đã góp phần thúc đẩy sự phát triển giao dịch điện tử đồng thời tạo tiền đề quan trọng trong việc thúc đẩy Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số. Kết quả tổng kết thực tiễn 17 năm thực hiện Luật Giao dịch điện tử cho thấy, bên cạnh những đóng góp tích cực trong việc thúc đẩy phát triển Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số, Luật Giao dịch điện tử năm 2005 vẫn đang tồn tại một số bất cập cần sửa đổi, bổ sung cụ thể.
Một trong những nội dung được các đại biểu Quốc hội, chuyên gia khoa học đặc biệt quan tâm, đóng góp cho dự án Luật Giao dịch điện tử [sửa đổi] là khi sửa đổi Luật cần chú trọng đến tăng cường thực hiện các giao dịch điện tử trong mọi lĩnh vực của đời sống, kinh tế-xã hội, góp phần giảm chi phí cho công dân và các thủ tục hành chính, đảm bảo an toàn thông tin của các cá nhân, tổ chức cũng như triển khai tốt hơn chính sách phát triển giao dịch điện tử.
Tại Phiên họp thẩm tra sơ bộ dự án Luật Giao dịch điện tử [sửa đổi] do Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường tổ chức mới đây, Ủy viên Ủy ban Quốc phòng và An ninh Nguyễn Thị Xuân nhất trí với sự cần thiết của việc sửa đổi Luật Giao dịch điện tử [sửa đổi] nhằm thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước về hoàn thiện pháp luật để tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình chuyển đổi số quốc gia và phát triển các sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh tế mới dựa trên nền tảng công nghệ số, Internet và không gian mạng; đồng thời góp phần ngăn chặn kịp thời các tác động tiêu cực về kinh tế, xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, trật tự an toàn xã hội trên không gian mạng.
Theo Ủy viên Ủy ban Quốc phòng và An ninh Nguyễn Thị Xuân, khi sửa đổi Luật, Ban soạn thảo cần tăng cường thực hiện các giao dịch điện tử trong mọi lĩnh vực để tiết giảm các chi phí về giấy tờ, in ấn, nhân công, thời gian đi lại, công chứng, chứng thực... cho cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân, đặc biệt là với các vấn đề liên quan cần phối hợp giữa nhiều Bộ, ngành. Ngoài ra, việc triển khai giao dịch điện tử với tất cả các lĩnh vực trong đời sống xã hội cần góp phần tiết kiệm các chi phí trực tiếp trong quá trình thực hiện thủ tục hành chính, thuận tiện cho người dân và doanh nghiệp trong giao dịch dân sự.
Với những ý kiến đóng góp của các đại biểu, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải yêu cầu Ban soạn thảo cũng như cơ quan thẩm tra dự án Luật làm rõ hơn những vấn đề trong giao dịch điện tử dịch vụ công trong bối cảnh kinh tế số, chuyển đổi số. Bên cạnh đó, các cơ quan cần phối hợp chặt chẽ với nhau để làm rõ hơn những nội dung về dịch vụ liên quan trong giao dịch điện tử; làm rõ những thách thức trong quản lý an ninh, an toàn thông tin, chống gian lận thương mại cũng như hội nhập quốc tế trong giao dịch điện tử.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cũng đề nghị các cơ quan bổ sung báo cáo đánh giá tác động về chi phí chuyển đổi trong các giao dịch lớn; đánh giá tác động, hiệu quả đầu tư thông qua các giao dịch điện tử, qua đó, có thể biết doanh nghiệp, các cơ quan cần thực hiện những nhiệm vụ gì; nghiên cứu chính sách về giao dịch điện tử; phân định rõ vai trò của các cơ quan hữu quan trong triển khai thực hiện Luật Giao dịch điện tử [sửa đổi] sao cho phù hợp với các luật lệ và điều ước quốc tế.
Trên tinh thần, yêu cầu như vậy, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải yêu cầu Bộ Thông tin và Truyền thông phối hợp với các Bộ ngành, cơ quan hữu quan cũng như Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường tiếp thu những ý kiến đóng góp của các đại biểu tham dự Phiên họp để hoàn thiện dự án Luật Giao dịch điện tử [sửa đổi], trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét trong Phiên họp chuyên đề pháp luật tháng 9./.
Tại phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội sáng 19/9, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng trình bày tờ trình dự thảo Luật Giao dịch điện tử [sửa đổi].
Luật Giao dịch điện tử [sửa đổi]. Ảnh: quochoi.vn
Bất cập trong Luật Giao dịch điện tử 2005
Theo đó, kết quả tổng kết thực tiễn 17 năm thực hiện Luật Giao dịch điện tử cho thấy, bên cạnh những đóng góp tích cực trong việc thúc đẩy phát triển Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số, Luật Giao dịch điện tử năm 2005 vẫn đang tồn tại một số bất cập cần sửa đổi, bổ sung.
Thứ nhất, phạm vi điều chỉnh chưa phù hợp với thực tiễn ứng dụng và phát triển giao dịch điện tử hiện nay. Luật Giao dịch điện tử năm 2005 loại trừ không áp dụng giao dịch điện tử đối với một số hoạt động cụ thể trong các lĩnh vực tư pháp, đất đai, xây dựng, tài chính. Việc loại trừ này có thể gây cản trở ứng dụng công nghệ trong triển khai các dịch vụ công trực tuyến cũng như triển khai các giao dịch điện tử trong các lĩnh vực đang bị loại trừ.
Thứ hai, Luật Giao dịch điện tử năm 2005 thiếu quy định cụ thể về giá trị pháp lý và đảm bảo độ tin cậy cho một số yếu tố quan trọng trong giao dịch điện tử như: thông điệp dữ liệu, chữ ký điện tử, tài khoản giao dịch điện tử, hệ thống thông tin phục vụ giao dịch điện tử, dịch vụ tin cậy... Ngoài ra, Luật Giao dịch điện tử năm 2005 chưa có quy định làm rõ giá trị pháp lý của việc chuyển đổi từ bản giấy sang bản điện tử và ngược lại.
Thứ ba, các quy định về hợp đồng điện tử trong Luật Giao dịch điện tử năm 2005 còn thiếu quy định mang tính chất đặc thù trong hợp đồng điện tử như quy định về giá trị pháp lý của hợp đồng điện tử, giá trị pháp lý của hợp đồng giao kết qua hệ thống thông tin tự động.
Thứ tư, các quy định về giao dịch điện tử trong cơ quan nhà nước của Luật Giao dịch điện tử năm 2005 đã có, tuy nhiên cần phải bổ sung các quy định cụ thể như các loại hình giao dịch điện tử của cơ quan nhà nước, các hoạt động của cơ quan nhà nước trên môi trường điện tử, các chính sách hỗ trợ giao dịch điện tử của cơ quan nhà nước… để bảo đảm các hoạt động của cơ quan nhà nước được ưu tiên thực hiện toàn trình trên môi trường điện tử bao gồm công tác: quản trị nội bộ, chỉ đạo điều hành, cung cấp dịch vụ công, giám sát, kiểm tra, thanh tra.
Thứ năm, Luật Giao dịch điện tử năm 2005 có một số quy định về an ninh, an toàn, bảo vệ thông điệp dữ liệu nhưng chưa đồng bộ với một số nội dung về an toàn thông tin mạng và an ninh mạng quy định tại Luật An toàn thông tin mạng năm 2015 và Luật An ninh mạng năm 2018 và chưa được cụ thể hóa để bảo đảm an toàn thông tin mạng, an ninh mạng trong giao dịch điện tử, do vậy, cần cụ thể hóa nội dung này trong dự thảo Luật.
Thứ sáu, hệ thống thông tin phục vụ giao dịch điện tử, nền tảng số là phương tiện và môi trường để thực hiện các giao dịch điện tử nhưng chưa được quy định trong Luật Giao dịch điện tử năm 2005. Thực tế đã có một số văn bản dưới luật quy định liên quan đến nội dung này nhưng chưa được luật hóa như nền tảng mạng xã hội, nền tảng thương mại điện tử… Việc quản lý, phát triển hệ thống thông tin phục vụ giao dịch điện tử, nền tảng số là không thể thiếu, vì đây là thành phần quan trọng trong phát triển kinh tế số; là trung gian giao dịch giữa người dùng cuối và người dùng doanh nghiệp. Bên cạnh đó, cơ quan quản lý nhà nước cần có biện pháp để kiểm soát các nền tảng số có người dùng lớn và rất lớn nhằm hạn chế sự bất bình đẳng, sự phát triển lành mạnh, hiệu quả của thị trường và bảo đảm quyền lợi của người tiêu dùng.
Bên cạnh những đóng góp tích cực, Luật Giao dịch điện tử năm 2005 vẫn đang tồn tại
một số bất cập cần sửa đổi, bổ sung.
Mở rộng phạm vi điều chỉnh
Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng, xuất phát từ những vướng mắc, bất cập trong thực tiễn quản lý nêu trên, đồng thời để đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật và thể chế hóa kịp thời các chủ trương, chính sách của Đảng bảm bảo thích ứng được với sự phát triển của Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư cần thiết phải xây dựng Luật Giao dịch điện tử sửa đổi, thay thế Luật Giao dịch điện tử năm 2005.
Theo bộ trưởng, dự thảo sửa đổi lần này một mặt kế thừa các quy định hiện còn giá trị tại Luật Giao dịch điện tử năm 2005; mặt khác, đã hoàn thiện các chính sách bảo đảm các giao dịch điện tử an toàn, tin cậy, có giá trị pháp lý; thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa giao dịch điện tử của các cơ quan nhà nước và các tổ chức, cá nhân.
Một điểm mới quan trọng của dự thảo sửa đổi là phạm vi áp dụng giao dịch điện tử “phủ kín” tất cả hoạt động của đời sống xã hội. Cụ thể, dự thảo mở rộng phạm vi điều chỉnh, áp dụng cả đối với việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; quyền sở hữu nhà và các bất động sản khác, văn bản về thừa kế, giấy đăng ký kết hôn, quyết định ly hôn, giấy khai sinh, giấy khai tử; hối phiếu và các giấy tờ có giá khác.
Thường trực Ủy ban Khoa học - Công nghệ - Môi trường tán thành với việc mở rộng trong bối
cảnh công nghệ số đã và đang phát triển mạnh mẽ, ứng dụng ngày càng rộng rãi. Pháp luật của một số quốc gia trên thế giới cũng đã mở rộng phạm vi điều chỉnh Giao dịch điện tử đối với nhiều lĩnh vực. Tuy nhiên, cần tiếp tục cân nhắc kỹ lưỡng, thấu đáo về mức độ mở rộng phạm vi điều chỉnh của dự thảo Luật và lộ trình thực hiện để bảo đảm tính khả thi.
Một nội dung khác cũng đáng chú ý đó là dịch vụ tin cậy trong giao dịch điện tử. Chương 3 dự thảo tập trung vào giá trị pháp lý của chữ ký điện tử và dịch vụ tin cậy trong giao dịch điện tử. Dự thảo cơ bản không thay đổi về nguyên tắc so với Luật Giao dịch điện tử năm 2005, nhưng đã chi tiết hóa việc sử dụng, công nhận chữ ký điện tử nước ngoài.
Nguồn: Tổng hợp