Lại bắt được các tín hiệu "ping" nghi từ hộp đen MH370Chạy đua với thời gian tìm kiếm hộp đen MH370Bắt đầu dò tìm máy bay mất tích dưới đáy biển
Mỹ, Trung Quốc và Úc đều đã gửi các tàu và máy bay có trang bị thiết bị định vị hộp đen tới khu vực này và chỉ còn vài ngày nữa là hết thời gian phát tín hiệu của thiết bị gắn kèm hộp đen.
Dưới đây là một số điều bạn có thể chưa biết về các hộp đen máy bay.
1. Chúng không có màu đen
Các hộp đen máy bay có màu cam sáng, để dễ nhận diện so với các vật khác xung quanh.
2. Một hộp đen gồm có hai phần
Một hộp đen bao gồm hai thiết bị riêng rẽ: máy ghi âm dữ liệu chuyến bay [FDR] và máy ghi âm tiếng động trong buồng lái [CVR].
Lắp đặt hộp đen là yêu cầu bắt buộc với các máy bay dân sự và chúng thường được lắp ở đuôi máy bay để tăng khả năng “sống sót” của chúng trong trường hợp xảy ra tai nạn.
FDR ghi lại những dữ liệu như tốc độ bay, độ cao, gia tốc và mức nhiên liệu của máy bay.
3. Phát minh của một người Úc
Cha của tiến sĩ người Úc David Warren đã thiệt mạng trong một tai nạn máy bay ở eo biển Bass năm 1934, khi David mới 9 tuổi.
Vào đầu những năm 1950, tiến sĩ Warren có ý tưởng lắp đặt một thiết bị ghi lại dữ liệu trên các chuyến bay và những đoạn hội thoại trong buồng lái để giúp các nhà phân tích tìm hiểu nguyên nhân một vụ tai nạn.
Ông đã gửi đề nghị bằng văn bản cho Trung tâm nghiên cứu hàng không tại Melbourne về việc lắp đặt thiết bị đó trên tất cả các máy bay dân sự.
Phát minh của Warren không được chú ý nhiều cho tới năm năm sau đó, khi thiết bị này bắt đầu được sản xuất ở Mỹ và Anh. Tuy nhiên, Úc là nước đầu tiên bắt buộc các máy bay phải lắp hộp đen.
4. Các chuyên gia không gọi chúng là “hộp đen”
Truyền thông thích sử dụng cụm từ “hộp đen”, nhưng dân trong nghề không gọi thế.
Có nhiều giả thuyết khác nhau về việc tại sao một thiết bị màu cam lại bị gọi là hộp đen, trong đó có việc một nhà báo đã gọi thiết bị này đầu tiên như thế sau khi nhìn thấy nó được đưa ra từ một vụ tai nạn máy bay, đã cháy đen và không còn màu cam ban đầu.
5. Chỉ ghi âm hai giờ hội thoại
Các thiết bị ghi âm kỹ thuật số có thể chứa được 25 giờ dữ liệu máy bay, nhưng trong đó chỉ có hai giờ các âm thanh trong buồng lái.
Phần ghi âm này tự động ghi chồng lên nhau sau mỗi hai giờ, có nghĩa là những gì thu được từ hộp đen sẽ là hai giờ cuối cùng tất cả các âm thanh trong buồng lái.
Ngoài các đoạn hội thoại của tổ lái và giao tiếp với các đài kiểm soát không lưu, CVR cũng ghi lại các âm thanh nền rất quan trọng cho công tác điều tra.
6. Có thể mất rất lâu mới tìm thấy
Các hộp đen được gắn với một thiết bị định vị phát sóng âm dưới nước bắt đầu phát sóng khi cảm ứng của thiết bị này chạm vào nước.
Chúng chỉ hoạt động ở độ sâu khoảng 3,7 km trở lại và phát đi tiếng “ping” một lần mỗi giây trong 30 ngày trước khi hết pin.
Sau khi chuyến bay 447 của Hãng Air France rơi xuống Đại Tây Dương năm 2009, các điều tra viên phải mất hai năm mới tìm thấy và trục vớt được hộp đen.
Nó đã cung cấp những thông tin vô giá để tìm hiểu nguyên nhân vụ tai nạn.
7. Gần như không thể phá hỏng
FDR thường được bọc hai lớp titanium hoặc thép không gỉ và có thể hoạt động trong những điều kiện hết sức khắc nghiệt.
Các hộp đen từng được thử nghiệm chịu một vật nặng 227kg rơi xuống từ khoảng cách 3m, nhấn trong nước muối bão hòa, bắn ra từ một động cơ máy bay phản lực và để trong lửa ở nhiệt độ 1.100 độ C trong một giờ đồng hồ nhưng vẫn hoạt động.
8. Nhưng tính năng không bằng điện thoại di động
Sau vụ MH370, các chuyên gia cho rằng có lẽ đã tới lúc cập nhật các phương pháp thu thập dữ liệu trên máy bay.
Các hành khách đều có thể nhắn tin, lướt mạng và xem vị trí của mình qua định vị vệ tinh, nhưng các máy ghi dữ liệu trên máy bay lại không liên lạc được với thế giới bên ngoài.
Tuy nhiên, thiết lập băng thông cần thiết để tạo ra sự liên hệ giữa lượng dữ liệu rất lớn trong hộp đen và thế giới bên ngoài hiện là điều không khả thi.
Theo chuyên gia về hàng không Stephen Trimble, Hãng Boeing vừa nộp đơn đăng ký bằng sáng chế một hệ thống cho phép truyền một số dữ liệu hạn chế trên máy bay, bao gồm vị trí của nó, với thế giới bên ngoài. Chi phí không nhỏ nhưng lợi ích rất lớn.
Mới đây, các nhân viên cứu hộ đã tìm thấy hai “hộp đen” CVR của máy bay Sukhoi SuperJet-100 bị nạn tuần trước tại Indonesia. Việc giải mã chúng sẽ được tiến hành sớm để phân tích nguyên nhân rơi máy bay SuperJet-100. Cấu tạo hộp đen như thế nào?
Nhà khoa học người Australia David Warren, người phát minh ra hộp đen ghi dữ liệu trên máy bay từ năm 1956. Giờ đây, tất cả các máy bay thương mại đều có các hộp đen, được ghi từ microphone gắn trong buồng lái, nhằm lưu lại mọi sự liên lạc và trao đổi của phi hành đoàn. Các microphone này cũng được thiết kế để bắt được mọi tiếng động khác trong buồng lái như tiếng bật công tắc, gõ cửa...
Hầu hết các CVR sử dụng công nghệ băng từ có thể ghi lại 30 phút âm thanh, khi nào hết lại ghi lại từ đầu. Do đó chúng luôn ghi lại 30 phút trao đổi cuối cùng trong buồng lái trước khi tai nạn xảy ra. Trong khi đó, hộp đen CVR sử dụng công nghệ thể rắn có thể ghi được tới 2 giờ âm thanh.
Máy ghi dữ liệu chuyến bay
FDR là hộp đen thứ hai trên máy bay này được thiết kế để ghi lại nhiều dữ liệu hoạt động từ các hệ thống vận hành trên máy bay. Có các cảm biến điện tử được nối từ nhiều vị trí trên máy bay tới thiết bị thu nhận dữ liệu. Từ đây dữ liệu tiếp tục được chuyển về hộp đen FDR lưu trữ. Bất cứ công tắc nào trên máy bay được bật hoặc tắt cũng đều được FDR ghi lại.
Tại Mỹ, Cơ quan quản lý hành không liên bang [FAA] của nước này quy định máy bay thương mại phải ghi lại tối thiểu 11 - 29 thông số của chuyến bay tùy quy mô chở khách của máy bay. Thông số cần ghi là: thời gian bay, áp suất, tốc độ bay, gia tốc thẳng đứng, ví trí các bộ phận cánh và lưu lượng của nhiên liệu…
Các hộp đen FDR dùng công nghệ băng từ có thể ghi tối đa 100 thông số, trong khi FDR dùng công nghệ thể rắn có thể ghi lại hơn 700 thông số, lưu tới 25 tiếng dữ liệu chuyến bay…
Từ năm 1997, Cơ quản quản lý hàng không liên bang Mỹ quy định hộp đen FDR của các máy bay sản xuất sau ngày 19/8/2002 phải ghi được tối thiểu 88 thông số.
Thiết bị siêu bền
Trong rất nhiều vụ tai nạn máy bay, thiết bị duy nhất còn hoạt động được là phần lõi của hai hộp đen được thiết kế có thể chống va đập cực mạnh [CSMU].
CSMU có hình trụ được đặt bên trong các hộp đen. Đây là phần còn nguyên vẹn cho dù những bộ phận khác của hộp đen bị hư hại .
Nó được thiết kế để chịu được nhiệt độ cực lớn và va đập có lực ép hàng tấn. Trong những hộp đen đời cũ dùng công nghệ băng từ, phần lõi CSMU thường được đặt trong chiếc hộp hình chữ nhật. Để đảm bảo độ bền hộp đen, nhà sản xuất phải tiến hành thử nghiệm đặc biệt tỉ mỉ đối với bộ phận lõi CSMU. Những thử nghiệm của nhà sản xuất đối với phần lõi hộp đen thường là thử va đập cực mạnh giống một vụ tai nạn thực sự, thử lửa, thử ngập sâu dưới đáy biển có độ muối cao hay ngâm trong chất lỏng có nhiều hóa chất.
Thông thường hộp đen có thể chịu được nhiệt độ cao tới 1.100oC trong 30 phút liên tục và ngâm dưới độ sâu lên tới 6.100m trong 30 ngày.
Cả hai chiếc hộp đen đều được đặt ở phần đuôi của máy bay, nhằm tăng khả năng sống sót cho chúng, khi không may bị tai nạn. Theo các chuyên gia, phần đuôi của máy bay thường là vị trí cuối cùng chịu lực tác động khi tai nạn xảy ra nên là phần có độ an toàn cao nhất.
Tìm ngay hộp đen sau tai nạn
Dù được gọi là hộp đen, trên thực tế chúng được sơn màu da cam sáng nhằm dễ nhận thấy nhất, do tương phản cao trên nền đất, lá cây và nước biển. Ngoài ra chúng còn được gắn thiết bị đèn hiệu báo vị trí dưới nước [ULB]. Khi máy bay đâm xuống biển hay sông hồ, thiết bị báo tín hiệu này sẽ gửi đi sóng siêu âm.
Mỗi thiết bị báo tín hiệu có khả năng phát các sóng siêu âm mỗi giây một lần và liên tục trong 30 ngày. Đây chính là khoảng thời gian để các đội tìm kiếm hộp đen phải tận dụng nhằm xác định ra chúng, trước khi chúng trở nên vô dụng. Đó là lý do tại sao đội tìm kiếm hộp đen chiếc Airbus A330 của Air France đâm xuống Đại Tây Dương năm 1999 phải chạy đua với thời gian.
Sau đó các chuyên gia sẽ tiến hành download các dữ liệu từ hai hộp đen để tái tạo các tình huống và điều kiện trên máy bay khi tai nạn xảy ra. Quá trình này thường kéo dài trong vài tuần hoặc vài tháng mới có thể hoàn tất. Cũng có thể chỉ mất vài phút đã có thể đọc được số liệu cần thiết nếu tình trạng hộp đen còn tốt.
Các nhà sản xuất hộp đen thường cung cấp cho nhà điều tra hệ thống đọc hộp đen và các phần mềm cần thiết để phân tích số liệu lấy từ chúng.
Cả hai hộp đen ghi âm buồng lái và số liệu chuyến bay đều là những vật vô giá đối với các cuộc điều tra nguyên nhân tai nạn máy bay. Đây thường là những thứ duy nhất còn sống sót trong mỗi thảm kịch và cung cấp đầu mối quan trọng cho các nhà điều tra.
Với sự phát triển của công nghệ, hộp đen sẽ tiếp tục đóng vai trò then chốt trong các điều tra tai nạn hàng không trong tương lai. Ngày nay, hộp đen không chỉ được sử dụng trong các máy bay mà còn được gắn trên những đoàn tàu và xe hơi.
Hộp đen máy bay tồn tại bao lâu?
Hộp đen được thiết kế đặc biệt giúp nó chịu được va đập [3.400 Gs], và tồn tại được dưới sức ép [227 kg/6,5 cm²], nhiệt độ [1.100oC] mà không hư hại, chịu được nước muối [dưới đáy biển] 24-30 ngày không gỉ.
Tại sao hộp đen máy bay có màu cam?
Còn theo trang ABC News, màu cam là một trong 3 màu được sử dụng nhiều trong lĩnh vực hàng không. Hộp đen được thiết kế có màu cam để đội tìm kiếm dễ dàng phát hiện ra thiết bị giữa môi trường xung quanh, khi máy bay không may gặp nạn.
Hộp đen của máy bay có tác dụng gì?
"Hộp đen" trên máy bay. Hộp đen bao gồm hai bộ thiết bị. Một là bộ ghi dữ liệu chuyến bay [FDR], có thể ghi lại các thông số bay của máy bay trong thời gian thực. Chúng bao gồm các dữ liệu quan trọng như tốc độ, độ cao, hướng đi, lực đẩy và gia tốc của máy bay và thời gian ghi thường trong khoảng 25 giờ.
Hộp đen của trực thăng là gì?
Hộp đen là thiết bị ghi lại những gì đang xảy ra trong buồng lái trong suốt chuyến bay và có thể giúp làm rõ những gì đã diễn ra trước đó trong trường hợp xảy ra một vụ tai nạn đối với máy bay.