Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ ra: “Đảng ta còn có nhiều nhược điểm, mà một trong những nhược điểm lớn là trình độ lý luận còn thấp kém... Vì kém lý luận, cho nên gặp mọi việc không biết xem xét cho rõ, cân nhắc cho đúng, xử trí cho khéo...”. Vì vậy, việc học tập lý luận chính trị [LLCT] có vai trò rất quan trọng, đòi hỏi mỗi cán bộ, đảng viên phải tiến hành thường xuyên, lâu dài.
Mục đích của việc học tập LLCT cho cán bộ, đảng viên và nhân dân là nhằm nâng cao nhận thức và bản lĩnh chính trị, củng cố niềm tin vào sự lãnh đạo của Đảng, vào sự nghiệp xây dựng chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước ta; nâng cao tầm nhìn, tư duy, phương pháp, kỹ năng lãnh đạo, quản lý và vận dụng thực tiễn cho đội ngũ cán bộ, đảng viên, quần chúng nhân dân...
Tuy nhiên, thực tiễn hiện nay vẫn còn có nơi, có chỗ, có cán bộ, đảng viên chưa xem trọng việc học tập LLCT; còn biểu hiện lệch lạc trong nhận thức, nhu cầu, động cơ về việc học tập của cán bộ, đảng viên. Nguyên nhân chủ yếu: Ảnh hưởng của lối sống đề cao lợi ích vật chất, lợi ích cá nhân, coi nhẹ lợi ích chính trị, lợi ích cộng đồng trong một bộ phận cán bộ, đảng viên; “mất gốc” kiến thức lý luận nền tảng, dẫn đến ngại, sợ học LLCT; nhận thức chưa đầy đủ về vai trò của việc học tập LLCT, cập nhật kiến thức thường xuyên; trách nhiệm của một số cấp ủy, sự quan tâm, phối hợp và phát huy vai trò của các tổ chức, các lực lượng trong giáo dục LLCT còn hạn chế...
Văn kiện Đại hội Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh lần thứ XV đề ra nhiệm vụ, giải pháp để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giáo dục LLCT: “Đổi mới nội dung, chương trình, nâng cao hiệu quả đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị, cập nhật kiến thức cho cán bộ, đảng viên tại Trường Đào tạo cán bộ Nguyễn Văn Cừ và các trung tâm bồi dưỡng chính trị cấp huyện. Kết hợp chặt chẽ giữa đào tạo, đào tạo lại với rèn luyện trong thực tiễn để nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý. Củng cố và nâng cao trình độ mọi mặt của đội ngũ giảng viên, báo cáo viên, tuyên truyền viên các cấp. Thường xuyên bồi dưỡng lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho cán bộ, đảng viên, nhất là thế hệ trẻ...”.
Để khơi dậy ý thức, thái độ, trách nhiệm của cán bộ, đảng viên; khắc phục tình trạng lười học, ngại học LLCT, công tác giáo dục LLCT tiếp tục được tiến hành đồng bộ các giải pháp cả ở phía người học và công tác giáo dục LLCT của cấp ủy. Trong đó, cần tập trung công tác tuyên truyền, giáo dục để nâng cao nhận thức cho cấp ủy, cán bộ, đảng viên về vị trí, vai trò của công tác giáo dục LLCT, nhằm giúp mọi cấp ủy, cán bộ, đảng viên nhận thấy rõ việc học tập, bồi dưỡng nâng cao LLCT là quyền lợi và trách nhiệm, là nhu cầu tự thân, việc làm thường xuyên, liên tục, bền bỉ suốt cuộc đời không bao giờ là đủ...
Đổi mới mạnh mẽ nội dung giáo dục LLCT trong toàn Đảng, hệ thống chính trị. Cấp ủy các địa phương cần chỉ đạo trường chính trị, trung tâm chính trị, cơ quan chuyên môn phối hợp xây dựng bổ sung nội dung các chương trình, các lớp đào tạo để tăng tính thực tiễn, bám sát với yêu cầu, nhiệm vụ của địa phương, đơn vị. Thực hiện nội dung này, thời gian qua, tỉnh Quảng Ninh đã cập nhật bổ sung tình hình phát triển kinh tế - xã hội của các địa phương, đơn vị; nhận diện những quan điểm sai trái và các thế lực thù địch chống phá Đảng và Nhà nước ta trên mạng xã hội vào chương trình bồi dưỡng nhận thức về Đảng để thực hiện tại các đảng bộ, trung tâm chính trị các huyện, thị xã, thành phố. Đồng thời, yêu cầu đội ngũ giảng viên, báo cáo viên phải chú trọng nghiên cứu kỹ mục đích, yêu cầu của từng chương trình để liên hệ sát với nội dung sao cho thiết thực, gắn với thực tiễn sinh động của công cuộc đổi mới.
Trường Đào tạo cán bộ Nguyễn Văn Cừ và các trung tâm chính trị cấp huyện của tỉnh đã nâng cao chất lượng giảng dạy các chuyên đề thông qua cơ chế mời giảng viên, báo cáo viên là các đồng chí lãnh đạo tỉnh, lãnh đạo các sở, ban, ngành của tỉnh, địa phương; tăng cường trao đổi, thảo luận, cập nhật kiến thức mới, thông tin thời sự; tổ chức cho học viên đi nghiên cứu thực tế, gắn lý luận với thực tiễn... Việc học LLCT của cán bộ, đảng viên đã tránh tình trạng “dạy chay”, “học chay”, “dạy chính trị thì mênh mông mà không thiết thực, học rồi không dùng được”, hoặc “lý luận suông”.
Hiện nay, hệ thống chương trình, giáo trình phục vụ giáo dục LLCT theo các khung chương trình đào tạo, bồi dưỡng các cấp về cơ bản đã được chuẩn hóa. Trên cơ sở đó, Trường Đào tạo cán bộ Nguyễn Văn Cừ và trung tâm chính trị cấp huyện có thể lựa chọn những giảng viên giỏi giảng bài và ghi hình và đưa lên mạng xã hội nội bộ của địa phương.
Theo Quy định số 57-QĐ/TW của Ban Bí thư Trung ương khóa XIII, cán bộ, đảng viên ở vị trí công tác nào phải đáp ứng trình độ LLCT tương ứng. Theo đó, có thể tranh thủ thời gian tự học, tự nghiên cứu và làm bài tập, trả lời câu hỏi trắc nghiệm tích hợp trong bài giảng đã được số hóa. Các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng LLCT chỉ tập trung học viên về trường trong một thời gian ngắn để củng cố, giải đáp, thảo luận, tham quan, thu hoạch, thi tốt nghiệp. Các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng cần thay đổi hình thức thi, kiểm tra bằng vấn đáp, trắc nghiệm để cán bộ, đảng viên hiểu thực chất kiến thức và khắc phục tình trạng sao chép, gian lận trong việc kiểm tra, thi hết môn, tốt nghiệp... Như vậy sẽ kết hợp được ưu thế của hình thức học trực tuyến và trực tiếp, đồng thời linh hoạt về thời gian để cán bộ, đảng viên có thể vừa học, vừa thực hiện nhiệm vụ theo chức trách của mình.
Đất nước bước vào thời kỳ mới với nhiều khó khăn, thách thức, đòi hỏi đội ngũ cán bộ, đảng viên phải gương mẫu đi đầu thực hiện “bốn kiên định” theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng: “Kiên định và vận dụng, phát triển sáng tạo Chủ nghĩa Mác-Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh; kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; kiên định đường lối đổi mới của Đảng; kiên định các nguyên tắc xây dựng Đảng để xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa”. Để có được sự kiên định, niềm tin vào lý tưởng xã hội chủ nghĩa, không có con đường nào khác là phải học tập LLCT một cách thực sự, thực chất. Đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục LLCT, cộng với tinh thần tích cực, tự giác của mỗi cán bộ, đảng viên là giải pháp cơ bản góp phần xây dựng Đảng thực sự trong sạch, vững mạnh, có tâm, có tầm, có trí tuệ và đạo đức, đủ sức lãnh đạo đất nước tiến tới phồn vinh và hạnh phúc trong thời kỳ mới.
Hoàng Đại Dương [Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Quảng Ninh]
1. Đặt vấn đề Lý luận chính trị có vai trò quan trọng trong việc đấu tranh chống thói hư tật xấu, khắc phục chủ nghĩa cá nhân, nâng cao trình độ lý luận cho cán bộ, đảng viên; nhằm cung cấp hệ thống tri thức, lý luận khoa học và quan điểm, chủ trương, đường lối cách mạng của Đảng để xây dựng thế giới quan, phương pháp luận khoa học và mục tiêu, lý tưởng cho các lực lượng cách mạng; giúp cho người học công cụ tư duy khoa học để nhận thức, nắm bắt được bản chất, tính tất yếu, tính quy luật vận động khách quan của lịch sử cách mạng Việt Nam; quan điểm, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước đối với các lĩnh vực của đời sống xã hội, để định hướng nhận thức và hành động thực tiễn cho bản thân đúng đắn, hiệu quả, hạn chế và tránh vấp váp, sai lầm, mù quáng và thất bại; góp phần xây dựng niềm tin, lý tưởng cách mạng, tính nhân văn, nhân đạo; tính đảng, tính cách mạng và khoa học. Lý luận chính trị có vai trò đặc biệt quan trọng đối với Đảng và hoạt động lãnh đạo của Đảng; là ngọn hải đăng soi đường, dẫn lối; là “kim chỉ nam” cho mọi hoạt động của Đảng và cán bộ đảng viên. Vì thế, nếu không chú tâm nghiên cứu, học tập lý luận chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, không vững lý luận chính trị sẽ dẫn đến suy thoái về tư tưởng chính trị, dẫn đến coi thường lý luận, không đủ sức bảo vệ chính mình và dễ bị chệch hướng, nghe và tin theo tư tưởng tiêu cực, phản động của các thế lực thù địch.
2. Học tập lý luận chính trị trong cán bộ, đảng viên
2.1. Vai trò của học tập lý luận chính trị
Lý luận chính trị là một bộ phận quan trọng về lý luận trong lĩnh vực chính trị; mang tính Đảng, tính giai cấp; đồng thời, có tính khái quát hóa, trừu tượng hóa và tính dự báo khoa học cao. Vì vậy, giáo dục lý luận chính trị bao gồm nghiên cứu, học tập chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các văn kiện, chỉ thị, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước… là yêu cầu thường xuyên, hằng ngày, cấp thiết đối với mỗi cán bộ, đảng viên. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “lý luận như cái kim chỉ nam, nó chỉ phương hướng cho chúng ta trong công việc thực tế. Không có lý luận thì lúng túng như nhắm mắt mà đi”[1]. Trong Đảng, “về tư tưởng, nhất định phải học tập lý luận Mác-Lênin” và “giáo dục tư tưởng và lãnh đạo tư tưởng là việc quan trọng nhất, phải kiên quyết chống cái thói xem nhẹ tư tưởng”[2] nói chung và xem nhẹ việc học tập lý luận nói riêng. Mặt khác, lý luận có vai trò rất quan trọng đối với đội ngũ cán bộ, đảng viên. Vì nếu được trang bị lý luận vững chắc sẽ giúp đội ngũ cán bộ, đảng viên có tư duy khoa học, có phương pháp làm việc đúng đắn, hợp lý; có phương thức lãnh đạo và tổ chức quần chúng thực hiện tốt mọi nhiệm vụ chính trị, phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội,... phù hợp với quy luật khách quan, mang lại hiệu quả cao. Với ý nghĩa đó, việc học tập lý luận chính trị không chỉ góp phần để cán bộ, đảng viên nâng cao bản lĩnh chính trị, nắm bắt chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; vận dụng có hiệu quả những tri thức lý luận vào việc giải quyết những vấn đề thực tiễn đặt ra mà còn là cẩm nang để giúp mỗi người thâm nhập, đi sâu vào quần chúng, gần dân, hiểu dân và trọng dân, trở thành người lãnh đạo gương mẫu, người đồng hành tin cậy, người công bộc tận tụy của nhân dân; đồng thời, kiểm nghiệm tri thức, tư tưởng, hành vi qua thực tiễn khách quan và cập nhật, nắm bắt tình hình để chủ động, kịp thời hành động đúng đắn, góp phần hoàn thành nhiệm vụ được giao phó. Bên cạnh đó, lý luận chính trị còn giúp cán bộ, đảng viên thực hiện tốt nhiệm vụ xây dựng và phát triển đất nước.Cán bộ, đảng viên, nhất là đội ngũ cán bộ chủ chốt các cấp là những người xây dựng, tổ chức triển khai thực hiện và đưa chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nướcvào thực tiễn; giải thích cho dân chúng hiểu rõ và thi hành; đồng thời đem tình hình của dân chúng báo cáo cho Đảng và Chính phủ, để đề ra chính sách cho đúng, mỗi cán bộ, đảng viên phải thường xuyên nỗ lực học tập, phấn đấu về mọi mặt “để làm việc, làm người, làm cán bộ”, “để phụng sự Đoàn thể, giai cấp và nhân dân, Tổ quốc và nhân loại”. Chính vì lẽ đó, bắt buộc mỗi cán bộ, đảng viên phải nhận thức đúng về tầm quan trọng của lý luận chính trị, yêu cầu cần thiết phải nghiên cứu, học tập lý luận chính trị để rèn luyện bản lĩnh chính trị vững vàng, đạo đức cách mạng trong sáng, năng lực trí tuệ, đảm bảo hoàn thành trọng trách vừa là người lãnh đạo vừa là người “đầy tớ” thật trung thành của Nhân dân. Đặc biệt, mỗi cán bộ, đảng viên cấp cơ sở, những người gần và sát với dân nhất, phải coi việc nghiên cứu, học tập lý luận chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chỉ thị, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước là nhiệm vụ thường xuyên, liên tục gắn liền với quá trình tu dưỡng về mọi mặtđể giúp cho mỗi người dân hiểu đúng và bảo vệ chân lý của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trước những luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch, phản động, đấu tranh phòng, chống những biểu hiện suy thoái và “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” đang diễn ra hiện nay. Xuất phát từ vai trò quan trọng của việc học lý luận chính trị, những năm qua, các cấp ủy đảng, chính quyền và những người đứng đầu của cơ quan rất chú trọng đến việc trang bị lý luận chính trị cho đội ngũ cán bộ, đảng viên dưới nhiều hình thức khác nhau và đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể nhưng cũng còn tồn tại không ít những hạn chế, khuyết điểm.
2.2. Thực trạng học tập lý luận chính trị của đội ngũ cán bộ, đảng viên
Từ ngày được thống nhất đất nước đến nay, việc học tập lý luận chính trị luôn được Đảng, Nhà nước, các ngành, các cấp quan tâm thực hiện và đạt được nhiều hiệu quả đáng trân trọng. Đa số đội ngũ cán bộ, đảng viên đều tích cực, chủ động trong nghiên cứu và học tập lý luận chính trị dưới nhiều hình thức khác nhau, từ đó, năng lực lãnh đạo, quản lý của cán bộ, đảng viên được nâng cao. Nhờ tích cực học tập lý luận chính trị mà đội ngũ cán bộ, đảng viên ngày càng vững vàng về tư tưởng chính trị; có phẩm chất đạo đức, lối sống tốt; có trình độ lý luận chính trị cao, đủ bản lĩnh và năng lực đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, chống lại những quan điểm sai trái, thù địch. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, vẫn còn một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên chưa nhận thức được vai trò, tầm quan trọng của việc học tập và trang bị trình độ lý luận chính trị;có những biểu hiện ít quan tâm, xem nhẹ, coi thường việc học tập lý luận chính trị; không xác định đúng động cơ, mục đích học tập lý luận chính trị. Có cán bộ, đảng viên không xem học lý luận chính trị để trang bị những tri thức, kỹ năng còn thiếu, mà chỉ học để đủ điều kiện đáp ứng tiêu chuẩn được đề bạt, bổ nhiệm lên những vị trí cao hơn. Mặt khác, có không ít cán bộ, đảng viên thiếu tự giác, không chủ động tham gia học tập lý luận chính trị mà còn mượn nhiều lý do để trốn tránh hoặc xin thôi không tham gia học tập lý luận chính trị. Có một số người khi học lý luận chính trị thì thiếu trách nhiệm, không nghiêm túc, học đối phó để có bằng tốt nghiệp dưới nhiều biểu hiện khác nhau. Điều này ảnh hưởng không nhỏ đến việc áp dụng lý luận vào công tác, cuộc sống. Bởi lẽ, một người dù giỏi chuyên môn, nhưng không nắm chắc lý luận chính trị, “mù về chính trị” thì họ không rõ làm theo chủ nghĩa nào, đường lối nào, phục vụ ai, dễ dẫn đến mất phương hướng, kết quả thường thất bại. Đặc biệt, trong giai đoạn hiện nay với xu thế toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của internet, mạng xã hội và những vấn đề nảy sinh từ mặt trái của nền kinh tế trị trường; một số yếu kém trong quản lý, điều hành của Nhà nước; tình trạng ô nhiễm môi trường và các vụ việc phức tạp liên quan đến vấn đề dân tộc, tôn giáo, dân chủ, nhân quyền,... lợi dụng vào tình hình trên các thế lực thù địch luôn tìm mọi cách để ra sức chống phá Đảng, Nhà nước và chế độ ta với nhiều phương thức, thủ đoạn mới, tinh vi hơn. Các đối tượng ra sức xuyên tạc lịch sử, phủ nhận những thành tựu đã đạt được trong quá trình lãnh đạo của Đảng; lợi dụng những hạn chế, sai sót trong công tác lãnh đạo, quản lý để xuyên tạc, bôi nhọ, thổi phồng khuyết điểm, quy chụp về bản chất của Đảng, của Nhà nước, chế độ; chúng tăng cường tuyên truyền những quan điểm sai trái, thù địch, luận điệu xuyên tạc nhằm chống phá nền tảng tư tưởng, phủ nhận vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam; dùng nhiều thủ đoạn làm cho cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân mất phương hướng về chính trị, tư tưởng, thúc đẩy nhanh quá trình “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ nhằm thực hiện chiến lược “diễn biến hòa bình”, lật đổ chế độ. Nhất là trong giai đoạn hiện nay, các thế lực phản động, thù địch điên cuồng chống phá Đảng, ra sức bôi nhọ danh dự, uy tín của các đồng chí lãnh đạo cao cấp, làm xói mòn niềm tin của quần chúng nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước. Có thể khẳng định, việc ngại, lười học tập lý luận chính trị là một trong những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị và rất nguy hiểm, là một trong những nguyên nhân dẫn đến cán bộ, đảng viên khi tiếp xúc với quan điểm sai trái, phản động của các thế lực thù địch bị lúng túng, hiểu nửa vời, thiếu lý lẽ, “đuối lý” nên không đủ năng lực đấu tranh phản bác những quan điểm sai trái, thù địch để bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Vấn đề này được Đảng ta khẳng định trong Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII. Do vậy, học tập lý luận chính trị là công việc thường xuyên, lâu dài đối với mỗi cán bộ, đảng viên nhằm hình thành thế giới quan, phương pháp luận khoa học, cách mạng, từ đó vận dụng vào thực tiễn cuộc sống và công việc. Tuy nhiên, hiện nay ở một số nơi, một số cán bộ, việc học tập lý luận chính trị có biểu hiện sao nhãng, coi thường. Nhận diện bệnh lười học tập lý luận chính trị để có giải pháp khắc phục là công việc cần thiết hiện nay.2.3. Biểu hiện và nguyên nhân của bệnh lười học lý luận chính trị
Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII về Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ đã chỉ ra những biểu hiện của bệnh lười học tập lý luận chính trị là: “Nhận thức sai lệch về ý nghĩa, tầm quan trọng của lý luận và học tập lý luận chính trị; lười học tập chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, đường lối, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước”[3]. Ở một số cơ sở giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị hiện nay, không khó để nhận thấy những biểu hiện của căn bệnh này. Đa phần, bệnh lười học lý luận chính trị được thể hiện như sau: người học vào ngồi trong lớp học nhưng không tập trung học mà chỉ lolàm việc khác; đến học vài tiết khi điểm danh xong là trốn về; nhờ học hộ, nhờ thi hộ, bỏ học, bỏ thi; người học xem nhẹ, coi thường việc học lý luận chính trị nên không tập trung, học để đối phó cho có chứng chỉ, bằng cấp mà không cần kiến thức;... Bệnh lười học lý luận chính trị bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân chủ quan và khách quan nhưng chủ yếu nhất là từ chính cá nhân người học. Có thể kể tới một số nguyên nhân của căn bệnh này, như:
Một là, người học không xác định đúng đắn vai trò, mục đích, động cơ của việc học tập lý luận chính trị nên họ học không vì mục đích tự thân mà vì lý do thăng tiến; học để lấy bằng cấp, để đáp ứng tiêu chuẩn được đề bạt, bổ nhiệm lên những vị trí cao hơn. Động cơ học tập không trong sáng, vì tư lợi cá nhân thì việc học không thể có chất lượng, hiệu quả. Mặt khác, người học cho rằng, học lý luận chính trị không có ích gì cho công việc chuyên môn, chỉ là điều kiện đi lên nên không chú trọng.
Hai là, nội dung, chương trình những môn lý luận chính trị thường trừu tượng, khô khan, không thu hút được người học. Ngày nay, công nghệ số, truyền thông, internet phát triển nhanh nên một bộ phận giới trẻ, trong đó có những cán bộ trẻ bị phân tán bởi giao lưu, chia sẻ trên internet, thích những loại sách báo giải trí, kinh doanh, tiểu thuyết, truyện hài,văn học, thi ca,... Còn đối với những loại sách chính trị, nhất là giáo trình lý luận chính trị “đậm tính lý luận, kinh điển” [theo cách nói của học viên thì ít có thế hệ trẻ] thì người học không quan tâm, không yêu thích… Qua khảo sát cho thấy, nhiều cơ sở đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị hiện nay vẫn còn “tự khép mình”, chậm đổi mới trong biên soạn giáo trình, tài liệu. Nhiều nội dung bị trùng lặp, lạc hậu so với thực tiễn trong và ngoài nước, chậm cập nhật những tư tưởng lý luận mới của thời đại.
Ba là, vấn đề học lý luận chính trị còn nhiều sức ép trước vấn đề tuổi tác, công việc, cuộc sống gia đình chi phối, không thể toàn tâm, toàn ý cho việc học. Hiện nay, đa số học viên vừa đi học vừa đi làm nên không có thời gian nghiên cứu. Mặt khác, áp lực công việc của đội ngũ cán bộ, đảng viên rất lớn. Một người vừa phải đảm nhận nhiều công việc khác nhau, nhất là hai năm gần đây, tình hình diễn biến phức tạp của thiên tai, dịch bệnh, vừa phải lo làm kinh tế kiếm thêm thu nhập lo cuộc sống gia đình vì lương quá thấp không đủ sống,...nên ảnh hưởng rất lớn đến việc nghiên cứu, học tập lý luận chính trị của học viên. Đối với một số học viên lớn tuổi, nhất là những người sắp nghỉ hưu nhưng buộc phải học để “trả nợ bằng cấp” thì cũng không còn động lực học, học cho xong và công việc, cuộc sống vất vả, cộng thêm tuổi đã lớn nên không còn say mê, hứng thú nghiên cứu, học tập như thời trẻ.
Bốn là, phương pháp giảng dạy, công tác quản lý học viên, thi cử còn nhiều bất cập.
Trong thời gian qua, các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị luôn chú trọng đổi mới phương pháp giảng dạy, công tác quản lý và hình thức thi lý luận chính trị sao cho phù hợp thực tiễn, đảm bảo chất lượng và hiệu quả sau đào tạo, bồi dưỡng. Tuy nhiên, vẫn còn không ít giảng viên bị sức ỳ, không sử dụng kết hợp phương pháp giảng dạy truyền thống với tích cực, giảng theo lối mòn, thiếu liên hệ thực tiễn. Từ đó, gây ra sự nhàm chán cho người học. Thêm vào đó, tình trạng buông lỏng quản lý của cơ sở đào tạo; nạn chạy bằng cấp còn xuất hiện; mở lớp quá nhiều trong khi không xác định được nhu cầu thực chất của việc học… dẫn đến chất lượng giảng dạy thấp, không thu hút, thuyết phục được người nghe, gây nhàm chán, đơn điệu khiến người học ngày càng rời xa những vấn đề lý luận chính trị. Vấn đề này được Ban Chấp hành Trung ương Đảng thẳng thắn thừa nhận trong Nghị quyết Trung ương 4 khoá XII: “Công tác giáo dục chính trị tư tưởng, nghiên cứu, tổng kết thực tiễn, giảng dạy và học tập chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh chưa đáp ứng yêu cầu[4]. Từ những cơ sở lý luận và thực tiễn trên, việc tìm ra những giải pháp cơ bản nhất để khắc phục tình trạng lười học lý luận chính trị hiện nay là hết sức quan trọng, cần thiết, cấp bách, thường xuyên và lâu dài.
2.4. Một số giải pháp khắc phục bệnh lười học tập lý luận chính trị của cán bộ, đảng viên góp phần bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng
Với tính chất là loại hình dạy - học đặc thù, để nâng cao chất lượng dạy học lý luận chính trị, khắc phục bệnh lười học, xem thường lý luận chính trị cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp. Để góp phần nâng cao nhận thức về vai trò của việc học tập lý luận chính trị, ngăn chặn, đẩy lùi “bệnh” ngại, lười học tập lý luận chính trị của cán bộ, đảng viên hiện nay cần thực hiện đồng bộ các giải pháp sau:Thứ nhất, nâng cao nhận thức của các cấp ủy đảng, người đứng đầu ở các cơ quan, đơn vị về tầm quan trọng của việc học lý luận chính trị và phát huy tính tích cực, chủ động của mỗi cán bộ, đảng viên trong tự học tập, tự nghiên cứu để nâng cao trình độ lý luận chính trị theo phương châm “học đi đôi với hành”. Các cấp ủy, tổ chức đảng các cấp thường xuyên giáo dục nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cán bộ, đảng viên về vai trò của việc học tập lý luận chính trị. Người đứng đầu, cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp phải coi việc học tập lý luận chính trị là nghĩa vụ bắt buộc đối với mọi cán bộ, đảng viên và phải được quy định thành chế độ để mọi người tự giác thực hiện nghiêm túc. Các cấp ủy đảng, người đứng đầu phải xem trọng việc chuẩn hóa và nâng cao trình độ lý luận cho đội ngũ cán bộ, đảng viên thông qua các hình thức khác nhau: tuyên truyền thông qua sinh hoạt chi bộ, họp cơ quan, cử đi học các lớp đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị,... Chú trọng công tác giáo dục lý luận chính trị, quán triệt và tổ chức thực hiện nghiêm túc các chỉ thị, nghị quyết của Đảng về tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị cho cán bộ lãnh đạo, quản lý... đảm bảo chặt chẽ, nghiêm túc, tránh tình trạng quán triệt, triển khai qua loa, hình thức, chiếu lệ, xem nhẹ việc học lý luận chính trị.
Những nhà lãnh đạo quản lý cần tuyên truyền sâu rộng trong đội ngũ cán bộ, đảng viên về tầm quan trọng của việc học tập lý luận chính trị, “tập trung lãnh đạo, chỉ đạo nâng cao nhận thức trong toàn Đảng về ý nghĩa, vai trò, tầm quan trọng của việc học tập, nghiên cứu, vận dụng sáng tạo và phát triển chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Có kế hoạch học tập, bồi dưỡng nâng cao trình độ lý luận bắt buộc hằng năm đối với cán bộ, đảng viên gắn với việc cung cấp thông tin, cập nhật kiến thức mới phù hợp từng đối tượng, từng cấp, từng ngành, từng địa phương”[5]. Bên cạnh đó, việc cử đối tượng đi học phải công khai, minh bạch, đúng tiêu chuẩn để kịp thời động viên, khích lệ tinh thần phấn đấu của cả tập thể. Tránh sự cả nể, cử không đúng người, gây lãng phí thời gian, nhân lực, gây sự bất bình trong cơ quan, đơn vị.
Thứ hai, nâng cao ý thức tự giác học lý luận chính trị của người học.
Đối với người học, cần thấm nhuần sâu sắc lời căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh về mục đích của việc học: “Học để làm việc, làm người, làm cán bộ. Học để phụng sự đoàn thể, giai cấp và nhân dân, Tổ quốc và nhân loại”. Phải thường xuyên học tập, trau đồi phẩm chất chính trị, gắn việc học lý luận với thực tiễn công việc hàng ngày: “Học hỏi là một việc phải tiếp tục suốt đời. Suốt đời phải gắn liền lý luận với công tác thực tế. Không ai có thể tự cho mình đã biết đủ rồi, biết hết rồi. Thế giới ngày ngày đổi mới, nhân dân ta ngày càng tiến bộ, cho nên chúng ta phải tiếp tục học và hành để tiến bộ kịp nhân dân”[6]. Cũng theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, việc học lý luận chính trị không chỉ dừng ở phạm vi trường lớp mà phải nêu cao tinh thần tự học, học ở mọi nơi, mọi lúc: “học ở trường, ở sách vở, học lẫn nhau và học nhân dân”[7]. Người học cần dành thời gian nghiên cứu kỹ các tác phẩm kinh điển của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các nhà tư tưởng, vận dụng vào tình hình thực tiễn. Ở trên lớp, tích cực đóng góp ý kiến trong xây dựng bài học; tiếp thu bài giảng của thầy cô, ý kiến của bạn bè để có thêm những bài học kinh nghiệm cho bản thân. Gắn những tri thức thu được vào thực tiễn cuộc sống, tránh lý luận suông. Không ngừng phấn đấu, tu dưỡng đạo đức cách mạng thông qua con đường học tập.
Thứ ba, thực hiện nghiêm quy định, chế độ học tập lý luận chính trịcho cán bộ, đảng viên.
Trong Nghị quyết Trung ương 4 [khóa XII], Đảng ta yêu cầu: “Có kế hoạch học tập, bồi dưỡng nâng cao trình độ lý luận bắt buộc hằng năm đối với cán bộ, đảng viên gắn với việc cung cấp thông tin, cập nhật kiến thức mới phù hợp từng đối tượng, từng cấp, từng ngành, từng địa phương”. Do vậy, hàng năm, cơ quan phải xây dựng kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, đảng viên gửi về phòng tổ chức và theo dõi việc thực hiện kế hoach. Đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý khi cử cán bộ, đảng viên đi học lý luận chính trị phải tạo mọi điều kiện để người học có thể hoàn thành tốt nhiệm vụ học tập; phân công công việc hợp lý để người học không bị áp lực. Mặt khác, Nhà nước và cơ sở đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị phải đầu tư kinh phí; hoàn thiện cơ sở vật chất, kỹ thuật góp phần nâng cao chất lượng học tập, giảng dạy về lý luận chính trị. Cơ quan có chế độ hỗ trợ kinh phí cho người học lý luận chính trị, tạo điều kiện về thời gia cho cán bộ, công chức an tâm học tập. Bản thân học viên phải tự giác thực hiện đúng nội quy, quy chế của trường.Thứ tư, tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá chất lượng trong và sau đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị; lấy kết quả học tập lý luận chính trị làm thước đo phẩm chất,
năng lực, phân loại của cán bộ, đảng viên. Sau mỗi đợt học tập, cơ sở đào tạo, bồi dưỡng cần tiến hành chặt chẽ, nghiêm túc việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập, gắn với nhận xét, đánh giá cán bộ, đảng viên; đề cao trách nhiệm chính trị và tính tự giác, gương mẫu của cán bộ, đảng viên trong học tập và tổ chức thực hiện nghị quyết của Đảng. Cán bộ, đảng viên giữ cương vị càng cao, càng phải gương mẫu học tập, nói và làm theo đúng nghị quyết của Đảng, cần nghiêm túc làm tốt công tác đánh giá theo hướng thực chất. Mặt khác, người đứng đầu cơ quan phải thường xuyên liên hệ với cơ sở đào tạo giám sát việc tuân thủ quy chế, nội quy, giờ giấc học tập của cán bộ, đảng viên tham gia học tập, lấy kết quả học tập và rèn luyện ở trường làm cơ sở đánh giá cán bộ, đảng viên hàng năm. Sau khi học xong khóa học, cơ sở giáo dục, đào tạo kết hợp với các cơ quan sử dụng học viên đã học lý luận chính trị khảo sát, đánh giá lại khả năng vận dụng lý luận vào thực tiễn của học viên để đánh giá chất lượng sau đào tạo, bồi dưỡng của trường. Từ đó, có những biện pháp nâng cao chất lượng đào tạo lý luận chính trị của trường. Hoạt động này cũng giúp nhà trường tổng kết, đánh giá thực trạng, chất lượng và hiệu quả đào tạo, bồi dưỡng hàng năm.Thứ năm, đối với các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị, đổi mới nội dung, chương trình, giáo trình, tài liệu học tập lý luận chính trị; trang bị đầy đủ cơ sở vật chất - kỹ thuật, đầu tư ngân sách; đổi mới cách thức tổ chức, quản lý. Trong bối cảnh tình hình hiện nay, các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng cần đổi mới mạnh mẽ, đồng bộ, sáng tạo khâu biên soạn giáo trình, tài liệu. Đào tạo, bồi dưỡng gắn với nhu cầu xã hội, bồi dưỡng theo các chức danh nghề nghiệp giúp người học nâng cao nhận thức, trình độ nghiệp vụ chuyên môn, gắn liền với điều kiện tự nhiên, văn hoá vùng miền. Phải thường xuyên cập nhật những tri thức mới của nhân loại. Việc đổi mới mạnh mẽ chương trình, nội dung giáo dục, bồi dưỡng lý luận chính trị, tránh trùng lắp giữa các chương trình [sơ cấp, trung cấp, cao cấp lý luận chính trị…] sẽ giúp học viên hứng thú hơn trong học tập. Đối với nội dung, chương trình thì phải thường xuyên được đổi mới, cập nhật gắn với yêu cầu của thực tiễn, đáp ứng tính thời sự cấp thiết cho người học. Có như thế, người học mới không nhàm chán và thấy được ý nghĩa, giá trị của việc học lý luận chính trị mà chú tâm nghiên cứu, học tập. Nội dung, chương trình lý luận chính trị phải đảm bảo vừa trang bị cơ sở lý luận, phương pháp luận khoa học và kiến thức mới, đảm bảo người học sau khi học xong chương trình lý luận chính trị có khả năng bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng và đấu tranh phòng, chống những quan điểm sai trái, thù địch.
Trong quản lý học viên, cần sự nghiêm túc, thưởng phạt nghiêm minh, đúng quy chế đào tạo. Có những kế hoạch cụ thể, thiết thực trong việc kiểm tra đôn đốc thực hiện tốt nền nếp, kỷ cương, tinh thần, thái độ học tập trên lớp, trên thư viện và đi nghiên cứu thực tiễn, viết bài thu hoạch. Cần xây dựng tiêu chí chuẩn đầu vào, chuẩn đầu ra trong bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo, quản lý. Xây dựng môi trường văn hóa ứng xử văn minh, thân thiện để nhà trường trở thành nơi rèn luyện lý tưởng về đạo đức, phẩm chất cách mạng, đáp ứng tốt nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước đề ra: “Đổi mới nội dung, phương pháp, hình thức dạy và học lý luận chính trị gắn với ứng dụng thực tế, tăng cường kiểm tra và quản lý chặt chẽ chất lượng dạy và học. Chủ động nắm bắt diễn biến tư tưởng của cán bộ, đảng viên để có chủ trương, giải pháp xử lý kịp thời, hiệu quả”[8].
Thứ sáu, nâng cao chất lượng của đội ngũ giảng dạy lý luận chính trị.
Đội ngũ này phải là những người đủ phẩm chất, năng lực, có niềm tin vững chắc vào chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, vào chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội, từ đó mới truyền cảm hứng, niềm tin cho người học, gợi mở cho người học áp dụng lý luận vào lĩnh vực công tác và cuộc sống; có kỹ năng sư phạm, sử dụng phương pháp dạy học tích cực, phương tiện hiện đại…với đội ngũ giảng viên, cần không ngừng đổi mới tư duy, phương pháp giảng dạy sao cho giờ học trở nên sinh động, hấp dẫn. “Người huấn luyện của đoàn thể phải làm kiểu mẫu về mọi mặt: tư tưởng, đạo đức, lối làm việc…phải học thêm mãi”. Không chỉ truyền dạy lý luận chính trị một chiều, người thầy giỏi cần phải biết vận dụng tri thức lý luận vào thực tiễn, biết khai thác những tư liệu từ kinh nghiệm thực tiễn của người học mang đến. “Ngoài những tài liệu về chủ nghĩa Mác-Lênin, còn có những tài liệu thiết thực. Đó là những kinh nghiệm do những người đi học mang đến, kinh nghiệm thành công cũng như kinh nghiệm thất bại. Những kinh nghiệm đó đem trao đổi, gom góp lại tức là những bài học quý”.3. Kết luận
Học lý luận chính trị là tự hoàn thiện, khẳng định vị thế, năng lực của bản thân và góp phần bảo vệ Tổ quốc, con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Bởi lẽ, thiếu lý luận đúng đắn thì không thể xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội. V.I Lênin khẳng định: “Không có lý luận cách mạng thì cũng không thể có phong trào cách mạng”[10]; Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: do "kém về lý luận, hoặc khinh lý luận, hoặc lý luận suông, nhiều cán bộ, đảng viên của ta mắc phải bệnh chủ quan, gặp mọi việc không biết xem xét cho rõ, cân nhắc cho đúng, xử trí cho khéo. Không biết nhận rõ điều kiện hoàn cảnh khách quan, ý mình nghĩ thế nào làm thế ấy. Kết quả thường thất bại”[11]. Vì thế, việc học tập lý luận chính trị là vô cùng cần thiếtđể ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị trong cán bộ, đảng viên góp phần bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng. Tài liệu tham khảo:
1, 11. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2011, t. 5, tr.273-274. 2. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, t.8, tr.279. 3, 4, 5, 9. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương khóa XII, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội, 2016, tr.28, 21, 36, 37. 6. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb.Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2011, t.6, tr.208. 7, 8. Hồ Chí Minh: Về văn hóa, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2004, tr.149, 119.
10. V.I.Lênin: Toàn tập, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva, 1978, tr.30.