Mệt mỏi xảy ra hầu hết là một phần của phức hợp triệu chứng, nhưng đôi khi nó xuất hiện đơn độc hoặc là một triệu chứng chính, mệt mỏi là một trong những triệu chứng phổ biến nhất.
Mệt mỏi là khó khăn khi bắt đầu và duy trì hoạt động do thiếu năng lượng và kèm theo mong muốn nghỉ ngơi. Mệt mỏi thường gặp sau khi gắng sức, căng thẳng kéo dài, và thiếu ngủ.
Bệnh nhân có thể đề cập những triệu chứng quan trọng khác giống với mệt mỏi; và thường cần phải phân biệt chúng với triệu chứng mệt mỏi,bằng cách đặt câu hỏi chi tiết.
Yếu Yếu Liệt là một trong những lý do phổ biến nhất mà bệnh nhân đến gặp với các bác sỹ chăm sóc y tế ban đầu. Liệt là tình trạng mất cơ lực, mặc dù nhiều bệnh nhân còn sử dụng thuật ngữ này khi họ... đọc thêm , một triệu chứng của hệ thống thần kinh hoặc rối loạn cơ, là không tạo ra đủ lực với nỗ lực co cơ tối đa. Rối loạn như Bệnh myasthenia gravis Nhược cơ Bệnh nhược cơ đặc trưng bởi sự yếu cơ và tình trạng dễ mệt mỏi do sự phá hủy các thụ thể acetylcholine qua trung gian tế bào và tự kháng nguyên. Bệnh phổ biến hơn ở phụ nữ trẻ hơn nam giới già... đọc thêm và Hội chứng Eaton-Lambert Hội chứng cận u ở hệ thần kinh
có thể là nguyên nhân gây ra yếu dần trong hoạt động,mô phỏng bởi sự mệt mỏi.Khó thở Khó thở Khó thở là thở không thuận lợi hoặc có khó khăn trong khi thở. Nó là cảm nhận của người bệnh và được mô tả khác nhau tùy theo nguyên nhân. Mặc dù khó thở là một triệu chứng tương đối phổ biến... đọc thêm khi gắng sức, là một triệu chứng sớm của rối loạn tim mạch và hô hấp, có thể làm giảm dung nạp với hoạt động thể chất, mô phỏng bởi sự mệt mỏi. Các triệu chứng về hô hấp thường có thể được lộ ra khi hỏi bệnh cẩn thận hoặc phát triển thêm câu hỏi.
Buồn ngủ, một triệu chứng của các rối loạn gây mất ngủ [ví dụ: viêm mũi dị ứng Viêm mũi dị ứng Bệnh viêm mũi dị ứng theo mùa hoặc ngứa kéo dài, hắt hơi, chảy nước mũi, nghẹt mũi, và đôi khi viêm kết mạc, do phơi nhiễm với phấn hoa hoặc các chất gây dị ứng khác. Chẩn đoán nhờ khai thác... đọc thêm , trào ngược thực quả Bệnh trào ngược dạ dày thực quản [GERD] Cơ thắt thực quản dưới hoạt động kém hiệu quả khiến cho các phần bên trong dạ dày trào ngược vào thực quản gây đau bỏng rát. Trào ngược kéo dài có thể dẫn đến viêm thực quản, chít hẹp và trong... đọc thêm
n, rối loạn cơ xương gây đau, ngưng thở khi ngủ Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn [OSA] bao gồm các giai đoạn đóng lại toàn bộ hoặc một phần của đường thở trên xảy ra trong thời gian ngủ và dẫn đến ngừng thở [được định nghĩa là giai đoạn ngưng... đọc thêm , bệnh mạn tính nặng], là cảm giác thèm ngủ mạnh bất thường. Thường gặp hiện tượng ngáp và ngủ gật vài giờ vào ban ngày. Bệnh nhân thường có thể nói sự khác biệt giữa ngủ gà và mệt mỏi. Tuy nhiên, sự thiếu ngủ do khó đi vào giấc ngủ có thể gây đau cơ và mệt mỏi, và nhiều bệnh nhân bị mệt mỏi có rối loạn giấc ngủ, do đó sự khác biệt giữa mệt mỏi và buồn ngủ có thể là khó khăn.
Mệt mỏi có thể được phân loại theo thời gian, chẳng hạn như sau:
Mệt mỏi gần đây: < 1 tháng
Mệt mỏi kéo dài: 1-6 tháng
Mệt mỏi mạn tính: > 6 tháng
Hội chứng mệt mỏi mãn tính Hội chứng mệt mỏi mạn tính Hội chứng mệt mỏi mạn tính [CFS, còn được gọi là viêm cơ não tủy/hội chứng mệt mỏi mjn tính [ME/CFS]] là một hội chứng mệt mỏi thay đổi cuộc sống kéo dài > 6 tháng không rõ nguyên nhân và kèm... đọc thêm là một trong những nguyên nhân gây mệt mỏi mãn tính. Hiện nay có 2 thuật ngữ khác cho hội chứng mệt mỏi mạn tính - viêm não cơ và không dung nạp gắng sức hệ thống - mặc dù không có sự phân định rõ ràng giữa chúng. Bệnh nhân mắc COVID-19 COVID-19 COVID-19 là một bệnh hô hấp cấp tính, đôi khi nặng do một coronavirus mới SARS-CoV-2 gây ra. COVID-19 được báo cáo lần đầu tiên vào cuối năm 2019 tại Vũ Hán, Trung Quốc và kể từ đó đã lan rộng... đọc thêm có thể có các triệu chứng kéo dài hàng tuần hoặc thậm chí hàng tháng, được gọi là "COVID dài" hoặc "COVID đường dài" và giống như mệt mỏi sau nhiễm vi rút [và có thể được gọi là hội chứng mệt mỏi sau nhiễm vi rút] và hội chứng mệt mỏi mạn tính.
Căn nguyên của mệt mỏi
Hầu hết các bệnh cấp tính [và nhiều bệnh nhẹ] và mạn tính nghiêm trọng gây ra sự mệt mỏi. Tuy nhiên,một vài trong số này có các biểu hiện khác nổi bật hơn [ví dụ như đau, ho, sốt, vàng da] được bệnh nhân kể. Thảo luận này tập trung vào các rối loạn có thể biểu hiện chủ yếu là mệt mỏi.
Các rối loạn phổ biến nhất biểu hiện chủ yếu là mệt mỏi gần đây [kéo dài < 1 tháng] là
Tác dụng phụ của thuốc Các phản ứng bất lợi của thuốc Các phản ứng bất lợi của thuốc [ADR, hay tác dụng bất lợi của thuốc] là một khái niệm rộng có liên quan đến những tác động có hại, không mong muốn hoặc nguy hiểm mà một loại thuốc có thể có... đọc thêm
Thiếu máu Đánh giá thiếu máu Thiếu máu là sự giảm số lượng tế bào hồng cầu [RBC, được đo bằng số lượng hồng cầu, hematocrit hoặc hàm lượng hemoglobin trong hồng cầu]. Ở nam giới, thiếu máu được định nghĩa là hemoglobin... đọc thêm
Căng thẳng và/hoặc Trầm cảm Các rối loạn trầm cảm Các rối loạn trầm cảm được đặc trưng bởi buồn trầm trọng hoặc dai dẳng đủ để ảnh hưởng vào hoạt động chức năng và thường là do giảm sự quan tâm hoặc thích thú trong các hoạt động. Nguyên nhân... đọc thêm
Nguyên nhân phổ biến nhất biểu hiện chủ yếu là mệt mỏi kéo dài [kéo dài 1-6 tháng] là
Bệnh tiểu đường Đái tháo đường [DM] Đái tháo đường là tình trạng giảm tiết insulin và kháng insulin ngoại vi dẫn đến tăng đường huyết. Triệu chứng sớm liên quan tới tăng glucose máu và bao gồm uống nhiều, khát nhiều, tiểu nhiều... đọc thêm
Suy giáp Suy giáp Chứng suy giáp là thiếu hụt hormone tuyến giáp. Chẩn đoán bằng các đặc điểm lâm sàng như xuất hiện khuôn mặt điển hình, giọng nói chậm khàn, da khô và nồng độ các hormone tuyến giáp thấp. Quản... đọc thêm
Rối loạn giấc ngủ [ví dụ, ngưng thở khi ngủ Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn [OSA] bao gồm các giai đoạn đóng lại toàn bộ hoặc một phần của đường thở trên xảy ra trong thời gian ngủ và dẫn đến ngừng thở [được định nghĩa là giai đoạn ngưng... đọc thêm ]
Ung thư Tổng quan về Ung thư Ung thư là sự tăng sinh mất kiểm soát của các tế bào. Các đặc tính nổi bật là Thiếu biệt hóa tế bào Sự xâm lấn của mô Di căn, di căn đến các vị trí xa thông qua đường máu hoặc hệ bạch huyết... đọc thêm
Nguyên nhân phổ biến nhất biểu hiện chủ yếu là mệt mỏi mạn tính [kéo dài > 6 tháng] là
Hội chứng viêm cơ não tủy/bệnh không dung nạp khi gắng sức toàn thân/hội chứng mệt mỏi mạn tính Hội chứng mệt mỏi mạn tính Hội chứng mệt mỏi mạn tính [CFS, còn được gọi là viêm cơ não tủy/hội chứng mệt mỏi mjn tính [ME/CFS]] là một hội chứng mệt mỏi thay đổi cuộc sống kéo dài > 6 tháng không rõ nguyên nhân và kèm... đọc thêm
Hội chứng mệt mỏi sau nhiễm vi rút
Nguyên nhân tâm lý [ví dụ, Trầm cảm Các rối loạn trầm cảm Các rối loạn trầm cảm được đặc trưng bởi buồn trầm trọng hoặc dai dẳng đủ để ảnh hưởng vào hoạt động chức năng và thường là do giảm sự quan tâm hoặc thích thú trong các hoạt động. Nguyên nhân... đọc thêm ]
Thuốc
Một số yếu tố thường gây ra hoặc đóng góp vào như là một yếu tố chính của việc than phiền về mệt mỏi, thường là mệt mỏi kéo dài hoặc mệt mỏi mãn tính xem bảng một số yếu tố gây ra mệt mỏi kéo dài hoặc mạn tính Một số nhân tố thường đóng góp vào sự mệt mỏi kéo dài hoặc mệt mỏi mạn tính
Bảng
Đánh giá mệt mỏi
Mệt mỏi có thể là cảm nhận rất chủ quan. Rất khác nhau giữa những bệnh nhân phụ thuộc vào những gì họ cho là mệt mỏi và cách mà họ mô tả. Cũng có vài cách để xác nhận một cách khách quan triệu chứng mệt mỏi hoặc cho biết mức độ nghiêm trọng của nó. Hỏi tiền sử và khám bệnh cần tập trung vào việc xác định các biểu hiện tinh tế của các căn bệnh tiềm ẩn [đặc biệt là các bệnh nhiễm trùng, rối loạn nội tiết và thấp khớp, thiếu máu và trầm cảm] có thể được sử dụng để hướng dẫn kiểm tra.
Bệnh sử
Bệnh sử của bệnh hiện mắc bao gồm các câu hỏi mở về "mệt mỏi" là gì, lắng nghe những mô tả có thể nghĩ đến khó thở khi gắng sức, ngủ gà, hoặc yếu cơ. Nên cố gắng tìm ra được những mối quan hệ giữa mệt mỏi với hoạt động,nghỉ ngơi, như là hoàn cảnh khởi phát, thời gian diễn biến và cách diễn biến, và các yếu tố làm tăng hoặc giảm mệt mỏi.
Xem xét một cách hệ thống nên được kỹ lưỡng bởi vì các nguyên nhân tiềm ẩn của sự mệt mỏi là rất nhiều và đa dạng. Trong số các triệu chứng không đặc hiệu quan trọng là sốt, giảm cân và ra mồ hôi trộm về đêm [có thể nghĩ đến ung thư, rối loạn về thấp khớp hoặc nhiễm trùng]. Cần khai thác tiền sử kinh nguyệt với đối tượng là phụ nữ ở độ tuổi sinh đẻ. Trừ phi có nguyên nhân rõ ràng, bệnh nhân nên được hỏi các câu hỏi sàng lọc về rối loạn tâm thần [ví dụ như trầm cảm, lo âu, lạm dụng chất, rối loạn dạng cơ thể, bạo lực gia đình].
Tiền sử bệnh lý nên giải quyết các rối loạn đã biết. Tiền sử lạm dụng chất bao gồm lạm dụng thuốc kê đơn, thuốc không kê đơn và các chất sử dụng trong giải trí [ma túy,thuốc lắc vv..].
Tiền sử gia đình nên được khai thác kỹ về chế độ ăn uống, lạm dụng chất, và ảnh hưởng của sự mệt mỏi đến chất lượng cuộc sống, việc làm, và các mối quan hệ xã hội và gia đình.
Khám thực thể
Các dấu hiệu sinh tồn cần được kiểm tra như sốt, nhịp tim nhanh, thở nhanh, và hạ huyết áp. Khám tổng quát cần đặc biệt toàn diện, bao gồm khám toàn thân và khám bộ phận như tim, phổi, bụng, đầu và cổ, vú, trực tràng [bao gồm khám tuyến tiền liệt và xét nghiệm tìm hồng cầu trong phân], bộ phận sinh dục, gan, lá lách, hạch bạch huyết, khớp và da. Kiểm tra hệ thống thần kinh cần kiểm tra tối thiểu các yếu tố sau: tình trạng tinh thần, thần kinh sọ, khí sắc, ảnh hưởng, sức mạnh,khối lượng và trương lực cơ, phản xạ gân xương và dáng đi. Thông thường nếu mệt mỏi là của khởi phát gần đây,việc khám xét chi tiết hơn sẽ giúp tìm được nguyên nhân. Nếu mệt mỏi là mãn tính, khám xét thường không chắc tìm ra nguyên nhân; tuy nhiên, khám sức khoẻ toàn diện là một cách quan trọng để xây dựng mối quan hệ với bệnh nhân và thỉnh thoảng có ích cho chẩn đoán.
Các dấu hiệu cảnh báo
Giảm cân mãn tính
Sốt mãn tính hoặc ra mồ hôi trộm về đêm
Bệnh hạch bạch huyết toàn thể
Đau cơ hoặc đau
Các triệu chứng không phải mệt mỏi nghiêm trọng [ví dụ như ho ra máu,nôn máu, khó thở nặng, cổ trướng, lẫn, ý tưởng tự sát]
Sự tham gia của > 1 hệ thống cơ quan [ví dụ, phát ban kèm viêm khớp]
Đau đầu mới xuất hiện hoặc các loại đau đầu khác hoặc mất thị lực, đặc biệt là đau cơ, ở người lớn tuổi lớn hơn
Giải thích các dấu hiệu
Thông thường, mệt mỏi thường là một trong nhiều triệu chứng phức hợp hơn là mệt mỏi là triệu chứng duy nhất. Mệt mỏi tăng lên khi hoạt động và giảm đi khi nghỉ gợi ý một rối loạn thực tổn. Mệt mỏi xảy ra liên tục và không giảm bớt khi nghỉ ngơi, đặc biệt là thi thoảng cảm giác mất hết năng lượng, có thể chỉ ra rối loạn tâm lý.
Trong trường hợp không có dấu hiệu cờ đỏ, hỏi kỹ tiền sử, khám lâm sàng và xét nghiệm thường quy [cộng với các xét nghiệm định hướng chẩn đoán -xem Diễn giải các dấu hiệu được Chọn trong Đánh giá suy nhược Giải thích các kết quả được chọn trong đánh giá mệt mỏi
Một số nguyên nhân có thể được xem xét đối với bệnh nhân bị mệt mỏi kéo dài hoặc mạn tính và được lựa chọn các dấu hiệu lâm sàng thông thường hoặc cụ thể khác.
Bảng
Xét nghiệm
Xét nghiệm tập trung vào nguyên nhân nghi ngờ dựa trên kết quả khám xét lâm sàng. Nếu không có nguyên nhân rõ ràng hoặc nghi ngờ dựa trên kết quả khám xét lâm sàng, xét nghiệm thường không thể chẩn đoán được nguyên nhân. Tuy nhiên, nhiều bác sĩ lâm sàng khuyến cáo nên xét nghiệm những thông số dưới đây:
Công thức máu toàn phần
Ferritin
Tốc độ máu lắng [ESR]
Hormon kích thích tuyến giáp [TSH]
Hóa sinh máu, bao gồm xét nghiệm điện giải, glucose, canxi, và các xét nghiệm về thận và gan
CK được khuyến cáo nếu có đau cơ hoặc yếu cơ. Xét nghiệm HIV và đặt dẫn xuất protein tinh khiết [PPD] nếu bệnh nhân có các yếu tố nguy cơ. Chụp X-quang ngực được khuyến cáo nếu ho Ho ở Người lớn Ho là dấu hiệu thở ra mạnh và là phản xạ tự nhiên hoặc có chủ đích nhằm làm sạch đường thở. Đây là một trong những triệu chứng phổ biến nhất khiến bệnh nhân phải đi khám bệnh. [Xem thêm Ho ở... đọc thêm hoặc khó thở Khó thở Khó thở là thở không thuận lợi hoặc có khó khăn trong khi thở. Nó là cảm nhận của người bệnh và được mô tả khác nhau tùy theo nguyên nhân. Mặc dù khó thở là một triệu chứng tương đối phổ biến... đọc thêm xuất hiện. Các xét nghiệm khác, như nhiễm trùng hoặc suy giảm miễn dịch, không được khuyến cáo trừ khi có những kết quả khám lâm sàng gợi ý.
Chẩn đoán Hội chứng Myalgic encephalomyelitis/bệnh không dung nạp khi gắng sức toàn thân/hội chứng mệt mỏi mãn tính Hội chứng mệt mỏi mạn tính Hội chứng mệt mỏi mạn tính [CFS, còn được gọi là viêm cơ não tủy/hội chứng mệt mỏi mjn tính [ME/CFS]] là một hội chứng mệt mỏi thay đổi cuộc sống kéo dài > 6 tháng không rõ nguyên nhân và kèm... đọc thêm cần cả hai tiêu chuẩn sau:
Mệt mỏi mãn tính ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày, không giảm khi nghỉ, và không giải thích được bằng khám lâm sàng hoặc kết quả bất thường ở các xét nghiệm kể trên
Đối với bệnh không dung nạp gắng sức hệ thống/hội chứng mệt mỏi mãn tính, khó chịu sau khi đẻ và ngủ không thoải mái, cũng như suy giảm nhận thức hoặc không dung nạp tư thế
Đối với viêm não tủy/hội chứng mệt mỏi mãn tính, sự hiện diện của ≥ 4 trường hợp sau: đau họng, ngủ không ngon giấc, khó tập trung hoặc trí nhớ ngắn hạn, đau cơ, đau nhiều khớp mà không sưng khớp, đau đầu mới hoặc khác, và cổ tử cung mềm hoặc hạch nách
Điều trị mệt mỏi
Điều trị để giảm bớt mệt mỏi là hướng vào nguyên nhân. Bệnh nhân có Hội chứng Myalgic encephalomyelitis/hội chứng mệt mỏi mãn tính Hội chứng mệt mỏi mạn tính Hội chứng mệt mỏi mạn tính [CFS, còn được gọi là viêm cơ não tủy/hội chứng mệt mỏi mjn tính [ME/CFS]] là một hội chứng mệt mỏi thay đổi cuộc sống kéo dài > 6 tháng không rõ nguyên nhân và kèm... đọc thêm và hội chứng mệt mỏi mãn tính tự phát được điều trị tương tự. Người bệnh nên được giải thích rõ ràng rằng nguyên nhân hiện nay còn chưa rõ. Điều trị thường thành công hơn nếu người bác sĩ điều trị chính là bệnh nhân và họ cần nhìn nhận và chấp nhận những ảnh hưởng có thật của mệt mỏi. Các phương pháp điều trị tiềm năng bao gồm vật lý trị liệu [ví dụ, liệu pháp tập thể dục theo mục tiêu] và hỗ trợ tâm lý [ví dụ, liệu pháp hành vi nhận thức]. Tập trung vào việc cải thiện giấc ngủ và giảm đau cũng tỏ ra có lợi ích. Mục tiêu bao gồm trở lại làm việc và duy trì mức độ hoạt động bình thường.
Các điểm thiết yếu ở người cao tuổi
Mệt mỏi thường là triệu chứng đầu tiên của rối loạn ở bệnh nhân lớn tuổi. Ví dụ, triệu chứng đầu tiên của viêm phổi Tổng quan về Viêm phổi Viêm phổi là tình trạng viêm cấp tính của phổi do nhiễm trùng. Chẩn đoán ban đầu thường dựa trên chụp X-quang phổi và các dấu hiệu lâm sàng. Nguyên nhân, triệu chứng, điều trị, các biện pháp... đọc thêm ở phụ nữ lớn tuổi có thể mệt mỏi hơn là triệu chứng ở phổi. Triệu chứng đầu tiên của các rối loạn khác, chẳng hạn như viêm động mạch tế bào khổng lồ Viêm động mạch tế bào khổng lồ Viêm động mạch tế bào khổng lồ xuất hiện chủ yếu ở động mạch chủ ngực, các động mạch lớn xuất phát từ động mạch vùng cổ và các nhánh ngoài sọ của động mạch cảnh. Thường gặp các triệu chứng đau... đọc thêm , cũng có thể là mệt mỏi ở một bệnh nhân lớn tuổi. Vì bệnh nặng có thể sớm biểu hiện rõ sau khi xuất hiện dấu hiệu mệt mỏi đột ngột ở những bệnh nhân lớn tuổi nên cần phải xác định được nguyên nhân càng sớm càng tốt. Mệt mỏi cũng có nhiều khả năng là do viêm động mạch tế bào khổng lồ hoặc một rối loạn thể chất nghiêm trọng khác ở người cao tuổi.
Những điểm chính
Mệt mỏi là một triệu chứng thường gặp.
Mệt mỏi được gây ra chủ yếu do rối loạn thể chất và thường tăng lên khi hoạt động và giảm khi nghỉ.
Xét nghiệm trong phòng thí nghiệm ít có giá trị chẩn đoán nếu không có dấu hiệu lâm sàng gợi ý.
Điều trị sẽ thành công hơn nếu người thực hành điều trị chính là bệnh nhân và bệnh nhân là đối tượng hiểu biết.